BÀI GIẢNG KHOA HỌC ĐẤT

1. Khái niệm về đất V.V. Đôcutraiep (1846-1903) người Nga là người đầu tiên đã xác định một cách khoa học về đất rằng: Đất là tầng ngoài của đá bị biến đổi một cách tự nhiên dưới tác dụng tổng hợp của nhiều yếu tố. Theo Đôcutraiep: Đất trên bề mặt lục địa là một vật thể thiên nhiên được hình thành do sự tác động tổng hợp cực kỳ phức tạp của 5 yếu tố.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
BÀI GIẢNG KHOA HỌC ĐẤTTRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM HUẾDỰ ÁN HỢP TÁC VIỆT NAM – H À LAN BÀI GIẢNG KHOA HỌC ĐẤT Người bi ên soạn: TS. Lê Thanh Bồn Huế, 08/2009 B ÀI MỞ ĐẦU 1. Khái ni ệm về đất V.V. Đôcutraiep (1846 -1903) người Nga là người đầu tiên đ ã xác định mộtcách khoa học về đất rằng: Đất l à t ầng ngo ài của đá bị biến đổi một cách tự nhiêndưới tác dụng tổng hợp của nhiều yếu tố. Theo Đôcutraiep: Đất trên bề mặt lục địalà một vật thể thiên nhiên được hình thành do sự tác động tổng hợp cực kỳ phức tạpcủa 5 yếu tố: sinh vật, đá mẹ, địa h ình, khí hậu và tuổi địa phương. V.R.Viliam (1863 -1939) Viện sĩ thổ nhưỡng nông hóa Liên Xô (cũ) thì chorằng đất là lớp tơi xốp của vỏ lục địa, có độ dày khác nhau, có thể sản xuất ra nhữngsản phẩm của cây trồng. Tiêu chu ẩn cơ b ản để phân biệt giữa đá mẹ và đ ất là đ ộphì nhiêu, nếu chưa có đ ộ phì nhiêu, thực vật thượng đẳng ch ưa sống đ ược thì chưagọi là đất. Độ ph ì nhiêu là khả năng của đất có thể cung cấp n ước, thức ăn và đảmbảo các điều kiện khác để cây trồng sinh tr ưởng phát triển và cho năng su ất. Nhưvậy độ phì không phải chỉ l à số lượng chất dinh dưỡng tổng số trong đất mà là kh ảnăng cung c ấp chất dinh d ưỡng cho cây nhiều hay ít. Khả năng đó nhiều hay ít (tứcđộ phì cao hay th ấp) là do các tính chất lý học, hóa học và sinh học của đất quyếtđịnh; ngo ài ra còn ph ụ thuộc vào điều kiện thiên nhiên và tác đ ộng của con ng ười.Độ phì là một chỉ tiêu r ất tổng hợp, l à sự phản ảnh tất cả các tính chất của đất. Như vậy, nguồn gốc của đất là từ các loại đá mẹ nằm trong thiên nhiên lâuđời bị phá hủy dần dần dư ới tác dụng của yếu tố lý học, hóa học và sinh học, tạo rađộ phì nhiêu để cây trồng sinh trưởng phát triển và cho năng suất. Đối với đất trồng trọt ngo ài nh ững yếu tố tự nhiên, thì yếu tố con người có ảnhhưởng mang tính quyết định đến sự tồn tại và phát triển của đất. 2. Thành ph ần cơ b ản của đất Các loại đất, dù là loại đất nào c ũng đều có các th ành phần cơ bản đó là: - Chất vô cơ do đá phá h ủy tạo thành chiếm khoảng 95% trọng lượng hay 38% thể tích của chất rắn; - Chất hữu cơ do xác sinh vật phân hủy chiếm dư ới 5% trọng lượng hoặc 12% thể tích chất rắn; - Không khí (O2, N2, CO2 ) một phần từ khí quyển xâm nhập vào hoặc do đất sinh ra; - Nước chủ yếu do từ ngo ài xâm nh ập vào và vì có hòa tan nhiều chất cho nên nư ớc trong đất thực chất l à dung dịch đất; - Sinh vật sống trong đất như côn trùng, giun, nguyên sinh đ ộng vật, các lo ài tảo và vi sinh vật đất, là thành ph ần rất quan trọng, đặc biệt là vi sinh vật, bởi vì hầu hết các quá trình biến hóa phức tạp xảy ra trong đất đều có sự tham gia của vi sinh vật. 1 Tỷ lệ những th ành phần trên có thể rất khác nhau. Ví dụ trong đất than bùn hàmlượng chất hữu c ơ r ất cao, ng ược lại trong đất cát, hoặc đất xói mòn trơ sỏi đákhông có thực bì che ph ủ thì hàm lượng chất hữu cơ rất thấp. Không khí và nướctrong đ ất cũng thay đổi rất nhiều, bởi vì hai thành phần n ày cùng tồn tại trong cáckhe hở của đất, nó phụ thuộc vào độ chặt, độ xốp và độ ẩm của đất. 3. Đ ất l à cơ sở sinh sống và phát tri ển thực vật Thực vật muốn sinh trưởng phát triển đ ược phải cần có đủ 5 yếu tố là: Ánh sáng(quang năng), nhiệt lượng (nhiệt năng), k hông khí (O2 và CO2), nư ớc và thức ănkhoáng. Trong đó: ba yếu tố : ánh sáng, nhiệt lượng và không khí là do thiên nhiêncung cấp (còn gọi là các yếu tố vũ trụ); Nước là yếu tố vừa do thiên nhiên vừa dođất cung cấp; Còn thức ăn khoáng gồm rất nhiều nguyên tố N, P, K, S, Ca, Mg,... vàcác nguyên tố vi l ượng thì hoàn toàn l à do đất cung cấp. Vì vậy, nếu cùng một loại giống cây trồng, với các biện pháp canh tác như nhauvà điều kiện thời tiết khí hậu bình thường, thì trên các lo ại đất khác nhau năng suấtcây trồng cao hay thấp nói chung phụ thuộc vào khả năng cung cấp nước và thức ăncủa đất. Đất còn là nơi để cho cây cắm rễ, bám trụ không đổ nghiêng ngả bởi m ưa vàgió. 4. Đ ất l à tư liệu sản xuất cơ b ản của nông nghiệp Nói đ ến sản xuất nông nghiệp là phải nói đến đất. Chúng ta biết rằng nếu khôngcó thực vật hút thức ăn trong đ ất qua tác dụng quang hợp biến thành ch ất hữu cơthực vật, thì động vật không thể có nguồn năng lượng cần thiết để duy trì cuộc sốngcủa chúng. Như vậy đất không những l à cơ sở sản xuất ra thực vật mà còn là cơ sởđể sản xuất ra động vật. Trồng trọt phát triển thì chăn nuôi cũng phát triển. Bởi vậy đất là đối tượng lao động canh tác của lo ài người, là tư liệu sản xuất cơbản của nông nghiệp. 5. Đ ất l à một bộ phận quan trọng của hệ sinh thái Trong môi trường thiên nhiên của một vùng thì thực vật, động vật, vi sinh vật,thổ nhưỡng l àm thành một hệ sinh thái. Khoa học môi trường khẳng định: đất khôn ...