Bài giảng Nhập Môn Xã hội học: Bài 10 - Nguyễn Xuân Nghĩa

Bài giảng Nhập Môn Xã hội học: Bài 10 - Biến chuyển xã hội và quá trình hiện đại hóa có nội dung trình bày về biến chuyển xã hội (định nghĩa, phân loại, các yếu tố đưa đến biến chuyển xã hội) và quá trình hiện đại hóa.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Nhập Môn Xã hội học: Bài 10 - Nguyễn Xuân Nghĩa Bài 10: Biến chuyển xã hội và quá trình hiện đại hóa• (câu chuyện của người Onotoans tr. 199)• I. Biến chuyển xã hội: – 1- Định nghĩa (tr. 200) – 2- phân biệt biến chuyển và biến cố – 3- các yếu tố đưa đến biến chuyển xã hội: (tr. 202) • - các quá trình văn hoá • - kết cấu xã hội • - tư tưởng • - môi trường tự nhiên • - biến chuyển dân sốII. Quá trình hiện đại hoá:1. Định nghĩa (tr. 207)2. Các lãnh vực của quá trình hiện đại hoá (237-239)3. Các lý thuyết giải thích về quá trình hiện đại hoá: A. Các giải thích của các nhà xã hội học tiền phong:1. F. Toennies: từ xã hội cộng đồng (Gemeinschaft, community) sang xã hội hiệp hội (gesellschaft, society).2. Quan điểm của É. Durkheim: từ xã hội đặt trên phân công lao động : liên đới máy móc sang liên đới hữu cơ.3. Quan điểm của M. Weber: từ tư duy truyền thống sang tư duy duy lí4. Quan điểm của K. Marx: tổng hợp: xã hội hiện đại đồng nghĩa với việc phát triển tư bản chủ nghĩa B. HAI LỐI GIẢI THÍCH ĐƯƠNG ĐẠI VỀ QUÁ TRÌNH HIỆN ĐẠI HÓA:• 1. Quá trình hđh = hình thành xã hội đại chúng (mass society)· Qui mô đời sống xã hội càng ngày càng gia tăng· Sự hình thành, phát triển và can thiệp của nhà nước vào mọi lãnh vực của đời sống xã hội• 2. Quá trình hđh = phát triển xã hội có giai cấp (class society)· qui mô xã hội càng lớn do chủ nghĩa tư bản bành trướng vì mục tiêu kiếm lợi nhuận· Bất bình đẳng xã hội vẫn tồn tại:1- hố ngăn cách giữa người giàu và nghèo càng gia tăng:-1960, 20% giàu nhất có 30 lần nhiều hơn thu nhập của 20% nghèo nhất, đến 1993 số này tăng lên 61 lần.- 1994, 358 cá nhân giàu nhất có tài sản 762 tỷ USD = tài sản 45% dsố thế giới = 2,5 tỷ người nghèo.- 1985-1993, số người nghèo đói (dưới 370 USD) tăng 20%2- tài nguyên thế giới vẫn bị kiểm soát bởi một thiểu số.* 1994, 20% dân cư giàu bên trên kiểm soát 83% thu nhập thế giới (1960:70%) # số liệu 2004* 20% dân cư ở đáy chỉ kiểm soát 1,4% thu nhập thế giớiC. Các giải thích đương đại vềquá trình hiện đại hoá ở cácnước đang phát triển:1. Lyù thuyết hiện ại hoùa(tr. 225-227)2. Lyù thuyeát caùc heä thoáng theá giôùi3. Quan ñieåm daân tuyù môùi4. Quan ñieåm moâi tröôøng 1. Lý thuyết hiện đại hoá (tr. 225-227) Laäp luaän chính: caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñi vaøo quaù trình coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa seõ coù nhöõng neùt töông töï caùc xaõ hoäi Aâu chaâu vaø Baéc Myõ.Seõ kinh qua caùc moâ thöùc xaõ hoäi ñaõ töøng xaûy ra ôû Chaâu Aâu, Baéc Myõ, Nhaät Baûn, ví nhö: quaù trình ñoâ thò hoùa, söï gia taêng daân soá seõ giaûm vôùi quaù trình coâng nghieäp hoùa chuyeân moân hoùa trong saûn xuaát quan heä xaõ hoäi coù tính caùch phi ngaõ, khaùch quan toân giaùo truyeàn thoáng giaûm vai troø xaõ hoäi quan taâm ñeán quyeàn cuûa caù caù nhaân giaùo duïc mang tính ñaïi chuùng hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa gia ñình haït nhaân• Nhận định:• 1. Đã xem quá trình hiện đại hóa đồng nghĩa với tiến bộ.• 2. Xem quá trình hiện đại hóa là tất yếu, thật ra có nhiều xã hội chống lại quá trình hiện đại hóa (Iran, các nước Hồi giáo) 3. Phê bình lý thuyết đồng quy (Tây phương là khuôn mẫu). Có nhiều nước không theo mô hình Tây phương, nhưng biết kết hợp truyền thống và hiện đại (Nhật Bản)2. Lý thuyết các hệ thống thế giới (lý thuyết phụ thuộc): (World systems theory) (tr. 227- 229)Caùc laäp luaän caên baûn:quaù trình hieän ñaïi hoùa khoâng chæ ñôn giaûn laø keát quaû cuûa quaù trình coâng nghieäp hoùa maø tuøy thuoäc vaøo vò trí cuûa moät xaõ hoäi trong heä thoáng kinh teá theá giôùi.* Neùt ñaëc tröng cuûa loái tieáp caän naøy laø ñaët quaù trình hieän ñaïi hoùa trong boái caûnh theá giôùi chöù khoâng xem bieán ñoåi ôû moãi xaõ hoäi laø ñoäc laäp vôùi caùc xaõ hoäi khaùc.* Caùc xaõ hoäi truyeàn thoáng ngheøo khoâng hieän ñaïi hoùa theo phöông caùch cuûa caùc xaõ hoäi chaâu AÂu vaø Baéc Myõ, bôûi leõ chuùng leä thuoäc vaøo caùc quoác gia giaøu coù vaø ñaõ coâng nghieäp hoùa.Hệ thống thế giới này được cấu thành bởi một số xã hội hạt nhân, các xã hội bán ngoại vi và các xã hội ngoại vi.· Các xã hội hạt nhân (nòng cốt) là các xã hội đầu tiên đã trải qua cuộc cách mạng công nghiệp, các xã hội này có ảnh hưởng kinh tế chi phối toàn thế giới.· Các xã hội bán ngoại vi, ví như các nước Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, các nước sản xuất dầu lửa ở Trung Đông, hay Mêhicô, Bradin ...- là các nước có công nghiệp và các định chế tài chính phát triển ở một mức độ nào đó, nhưng vẫn còn lệ thuộc các nước hạt nhân về tư bản và kỹ thuật.· Còn các xã hội ngoại vi là các xã hội có trình độ công nghiệp hóa hạn chế, nền kinh tế yếu kém như đại bộ phận các xã hội nông nghiệp ở châu Á, châu Phi và Mỹ La-tinh. Các xã hội này nằm bên lề hệ thống kinh tế thế ...