Bài giảng Triết học: Chương 2 trình bày khái lược về lịch sử Triết học trước Marx như Triết học phương Đông cổ, Trung đại; Triết học Ấn Độ cổ, Trung đại; Triết học phương Tây và một số nội dung khác.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Triết học: Chương 2 - ĐH Ngân hàng TP.HCM Chương 2 KHÁI LƯỢC VỀ LỊCH SỬ TRIẾT HỌC TRƯỚC MARX 2.1. TRIẾT HỌC PHƯƠNG ĐÔNG CỔ, TRUNG ĐẠI Về địa lý, phương Đông cổ đại bao gồm một vùng đất rộng lớn từ Ai Cập, Babilon tới Ấn Độ, Trung Hoa. Về văn hóa, là nơi xuất hiện nhiều nền văn minh với nhiều thành tựu rực rỡ, với hai trung tâm lớn là Ấn Độ và Trung Hoa. Về triết học, hình thành từ rất sớm. Chương 2 KHÁI LƯỢC VỀ LỊCH SỬ TRIẾT HỌC TRƯỚC MARX 2.1.1. Triết học Ấn Độ cổ, trung đại 2.1.1.1. Điều kiện kinh tế-xã hội và nét đặc thù về tư tưởng triết học Mô hình kinh tế-xã hội kiểu “công xã nông thôn” (chế độ quốc hữu về ruộng đất) tồn tại sớm và lâu dài. Có 4 đẳng cấp lớn: Tăng lữ (Bràhman) Quý tộc (Ksatriya) Bình dân (Vai’sya) Nô lệ (K’sudra) Văn hóa mang đậm dấu ấn về tín ngưỡng tôn giáo, tâm linh và các yếu tố thần bí. Chương 2 KHÁI LƯỢC VỀ LỊCH SỬ TRIẾT HỌC TRƯỚC MARX 3 giai đoạn phát triển của văn hóa Ấn Độ cổ, trung đại (tự học) Đặc điểm của tư tưởng triết học: - Chịu ảnh hưởng sâu sắc của tư tưởng tôn giáo - Xu hướng lý giải và thực hành những vấn đề nhân sinh quan dưới góc độ tâm linh tôn giáo nhằm đạt tới sự giải thoát. - Luôn có sự kế thừa giữa các học thuyết triết học. Chương 2 KHÁI LƯỢC VỀ LỊCH SỬ TRIẾT HỌC TRƯỚC MARX 2.1.1.2. Một số trường phái triết học cơ bản a) Trường phái Sàmkhya Hiện chỉ còn 2 tác phẩm: Sàmkhya-Sùtra của Kapila, Sàmkhya-Karikà của Isvarakrisna. Tư tưởng triết học trung tâm: học thuyết về bản nguyên vũ trụ. Đi tìm Prakriti (vật chất đầu tiên)- một dạng vật chất đặc biệt không thể biết bằng cảm giác. Thế giới là sự thống nhất của 3 yếu tố Sattva (nhẹ, sáng, tươi vui), Rajas (kích thích, động), Tamas (nặng, ỳ). Thời hậu kỳ, thừa nhận sự tồn tại song song của hai yếu tố đầu tiên là Prakriti (vật chất) và Purusa (tinh thần). Chương 2 KHÁI LƯỢC VỀ LỊCH SỬ TRIẾT HỌC TRƯỚC MARX b) Trường phái Mimànsà Tác phẩm: Mimànsà-Sutra. Sơ kỳ: không thừa nhận sự tồn tại của thần. Hậu kỳ: thừa nhận sự tồn tại của thần. Chương 2 KHÁI LƯỢC VỀ LỊCH SỬ TRIẾT HỌC TRƯỚC MARX c) Trường phái Vedànta Cho rằng chỉ có Brahman (ý thức) tồn tại duy nhất, và đồng nhất với Atman (cái tôi). Thời hậu kỳ, lại cho rằng Brahman là linh hồn vũ trụ vĩnh hằng, còn Atman là linh hồn cá thể, một bộ phận của Brahman. Chương 2 KHÁI LƯỢC VỀ LỊCH SỬ TRIẾT HỌC TRƯỚC MARX d) Trường phái Yoga Thừa nhận sự hợp nhất cá thể-vũ trụ, thừa nhận sự tồn tại của thần. Qua tu luyện, có thể làm chủ bản thân, đạt tới giải thoát, hoà đồng Tiểu ngã-Đại ngã. Đánh thức rắn lửa kundalini. Chương 2 KHÁI LƯỢC VỀ LỊCH SỬ TRIẾT HỌC TRƯỚC MARX e) Trường phái Nyàya và Vai’sesika Hai trường phái có những luận điểm giống nhau. Thuyết nguyên tử: 4 yếu tố cơ bản đất, nước, lửa, không khí, quy về Anu (nguyên tử). Nhận thức luận và logic học: nhận thức có thể tin cậy, có thể không tin cậy, vì thế cần kiểm chứng. Nyàya đưa ra ngũ đoạn luận: luận đề, nguyên nhân, thí dụ, suy đoán, kết luận. Chương 2 KHÁI LƯỢC VỀ LỊCH SỬ TRIẾT HỌC TRƯỚC MARX f) Trường phái Jaina Hệ tư tưởng tôn giáo. Học thuyết về cái tương đối: thế giới là sự thống nhất của cái bất biến và cái khả biến. Bất biến là vật chất, khả biến là các dạng của vật chất (đất sét không thay đổi, bình đất sét thì thay đổi). Chương 2 KHÁI LƯỢC VỀ LỊCH SỬ TRIẾT HỌC TRƯỚC MARX g) Trường phái Lokàyata Bản nguyên: đất, nước, lửa, không khí. Vận động, kết hợp mà tạo nên vạn vật. Cảm giác là nguồn gốc duy nhất của nhận thức, tri thức lý tính không mang tính chân xác. Chương 2 KHÁI LƯỢC VỀ LỊCH SỬ TRIẾT HỌC TRƯỚC MARX h) Trường phái triết học Phật giáo Đưa ra các khái niệm: vô ngã, vô thường (sinh, trụ, dị, diệt), luân hồi, nghiệp, tâm. Tấm thân ngũ uẩn: sắc (vật chất), thụ (cảm giác), tưởng (ấn tượng), hành (suy lý), thức (ý thức). Tứ diệu đế: Khổ đế (sinh, lão, bệnh, tử, thụ biệt ly, oán tăng hội, sở cầu bất đắc, ngũ thụ uẩn), Nhân đế, Diệt đế, Đạo đế (bát chính đạo: chính kiến, chính tư duy, chính ngữ, chính nghiệp, chính mệnh, chính tinh tiến, chính niệm, chính định- giới, định, tuệ). Chương 2 KHÁI LƯỢC VỀ LỊCH SỬ TRIẾT HỌC TRƯỚC MARX 2.1.2. Triết học Trung Hoa cổ, trung đại 2.1.2.1. Điều kiện kinh tế-xã hội và nét đặc thù của tư tưởng triết học Từ cuối thiên niên kỷ thứ III tr.CN-cuối thế kỷ III tr.CN (khoảng 2000 năm). Các học thuyết chính trị-xã hội và triết học đều có xu hướng giải quyết những vấn đề của thực tiễn (chính trị, xã hội, đạo đức). Chương 2 KHÁI LƯỢC VỀ LỊCH SỬ TRIẾT HỌC TRƯỚC MARX 2.1.2.2. Một số học thuyết triết học cơ bản a) Thuyết Âm-Dương, Ngũ hành Âm-Dương: Thái cực sinh Lưỡng nghi (Âm-Dương), Lưỡng nghi sinh Tứ tượng (Thái Âm-Thái Dương-Thiếu Âm- Thiếu Dương, Tứ tượng sinh Bát quái (Càn-Khảm- Chấn-Cấn-Tốn-Ly-Khôn-Đoài), Bát quái biến hóa vô cùng. Ngũ hành: Kim, Mộc, Thuỷ, Hỏa, Thổ (tương sinh, tương khắc) > Âm-Dương+Ngũ hành=64 quẻ Tác phẩm: Kinh dịch. Chương 2 KHÁI LƯỢC ...
