Bàn về các luận thuyết liên quan đến địa chiến lược

Phân tích nội dung các quan niệm, học thuyết về sự vận động của không gian quyền lực trong quan hệ quốc tế cho thấy rằng, mối quan hệ qua lại giữa điều kiện, môi trường địa lý với các chiến lược quốc gia đã góp phần luận giải cách tiếp cận của một nhà nước trong xây dựng và thực thi sự kiểm soát quyền lực trong không gian địa lý khu vực và toàn cầu bằng các công cụ khác nhau, như quân sự, chính trị - ngoại giao, kinh tế v.v.,
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bàn về các luận thuyết liên quan đến địa chiến lược Bàn về các luận thuyết liên quan đến địa chiến lược Trần Khánh1 1 Viện Nghiên cứu Đông Nam Á, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. Email: trankhanhdna@yahoo.com.vn Nhận ngày 24 tháng 5 năm 2019. Chấp nhận đăng ngày 3 tháng 6 năm 2019. Tóm tắt: Phân tích nội dung các quan niệm, học thuyết về sự vận động của không gian quyền lực trong quan hệ quốc tế cho thấy rằng, mối quan hệ qua lại giữa điều kiện, môi trường địa lý với các chiến lược quốc gia đã góp phần luận giải cách tiếp cận của một nhà nước trong xây dựng và thực thi sự kiểm soát quyền lực trong không gian địa lý khu vực và toàn cầu bằng các công cụ khác nhau, như quân sự, chính trị - ngoại giao, kinh tế v.v., đồng thời góp phần gợi ý các chính sách đối ngoại nhằm hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược quốc gia trong quan hệ quốc tế. Những luận điểm này là một cơ sở quan trọng để từ đó có thể xác định những phạm trù cơ bản và một định nghĩa về địa chiến lược cũng như đánh giá vai trò của nó trong hoạch định chính sách đối ngoại. Từ khóa: Địa chiến lược, luận thuyết, chiến lược kiểm soát không gian địa lý, quan hệ quốc tế. Phân loại ngành: Quốc tế học Abstract: The analysis of the content of concepts and doctrines of the movement of power space in international relations shows that the interactive relationship between the geographical conditions and environment and national strategies have contributed to the explanation of a states approach to building and enforcing control of power in regional and global geographical space with various instruments, such as military, political-diplomatic, and economic ones. That also contributes to making suggestions on foreign policies to realise national strategic objectives in international relations. The arguments are an important basis to define the fundamental categories and make a definition of geostrategy as well as assess its role in foreign policy planning. Keywords: Geostrategy, theory, strategy of geospatial control, international relations. Subject classification: International studies 1. Mở đầu cả ở phương Tây và phương Đông, nhưng thuật ngữ “Địa chiến lược” chỉ xuất hiện Tư tưởng và hành động địa chiến lược được lần đầu tiên vào năm 1942 với nội hàm hình thành và khá phổ biến từ thời cổ đại, chính của nó là “địa chính trị chiến tranh” 3 Khoa học xã hội Việt Nam, số 7 - 2019 hay “địa chính trị phòng thủ”2. Tuy nhiên, thống nhất lãnh thổ, phát triển mạnh, trở tư tưởng địa chiến lược trước đó đã được đề thành những cường quốc hàng đầu trên thế cập khá nhiều trong các luận thuyết khác giới, cạnh tranh mạnh mẽ với Anh, Pháp và nhau của khoa học chính trị, quân sự và địa Nga trong việc phân chia thế giới (mà lý, nhất là trong luận thuyết về địa chính trị V.I.Lênin gọi là Chủ nghĩa đế quốc), thì và nghệ thuật quân sự. Dưới thời Chiến người ta, nhất là ở phương Tây thực sự bàn tranh Lạnh, địa chiến lược được phản ánh luận nhiều đến vấn đề này. khá rõ nét trong “chiến lược ngăn chặn” về Có lẽ tiêu biểu cho các luận thuyết về quân sự và ý thức hệ chính trị - tư tưởng bành trướng lãnh thổ là khái niệm “không giai cấp giữa Mỹ và Liên Xô. Từ đầu thập gian sinh tồn” của trường phái Đức, trước niên 90 của thế kỷ XX đến nay, nội hàm hết là của Friedrich Ratzel (1844-1904)3. khái niện địa chiến lược được mở rộng Trong các công trình của ông4, đặc biệt là nhiều hơn trên cả lý luận và thực tiễn, trong cuốn “Không gian sinh tồn” (Living Space) đó liên quan nhiều đến khía cạnh kinh tế, xuất bản năm 1901 đã đưa ra khái niệm văn hóa - tôn giáo không chỉ trong đối “Nhà nước hữu cơ” và cho rằng nhà nước ngoại, mà cả đối nội của một quốc gia hay giống như các sinh vật để tồn tại và phát nhóm nước. Từ đó thuật ngữ địa chiến lược triển phải đấu tranh để giành không gian. thường xuyên được sử dụng, nhất là trong Điều đáng chú ý là Ratzel đưa ra 7 quy giới học thuật và các nhà hoạch định, thực luật về sự bành trướng của các quốc gia5, thi chính sách phát triển quốc gia. Tuy trong đó nhấn mạnh “Biên giới là một bộ nhiên cho tới nay vẫn chưa có một hệ thống phận bên rìa của một quốc gia, là công cụ lý thuyết và cách hiểu thống nhất về địa mở đường cho sự tăng trưởng của nhà nước chiến lược. Bài viết này* bàn về phương cũng như là pháo đài bảo vệ cho nhà nước. diện lý thuyết của địa chiến lược để từ đó Biên giới cũng liên quan đến tất cả mọi sự làm cơ sở xác định phạm trù cơ bản và một chuyển đổi các tổ chức hữu cơ của nhà định nghĩa về thuật ngữ này, cũng như nước”. Ông cho rằng “Không gian” (Raum) đánh giá vai trò của nó trong ...