Báo cáo nghiên cứu khoa học NÓI TRẠNG VĨNH HOÀNG TRONG HỆ THỐNG TRUYỆN CÁC LÀNG CƯỜI VIỆT

Năm 1984, Võ Xuân Trang cho ra mắt tập sưu tầm, giới thiệu Chuyện trạng Vĩnh Hoàng (Sở Văn hóa-Thông tin Bình Trị Thiên xuất bản) [3]; sách dày 80 trang, khổ 13x19cm, gồm phần giới thiệu “Chuyện trạng Vĩnh Hoàng, một hiện tượng trào phúng độc đáo trong văn học dân gian Việt Nam”, phần sưu tầm với 31 truyện (kể cả truyện thay lời dẫn), và phụ lục nêu 15 truyện cười Ga-brô-vô (Bungari). Vĩnh Hoàng là tên một xã thuộc huyện Vĩnh Linh cũ, tỉnh Quảng Trị, thời kỳ 1949-1955; cái nôi của truyện trạng Vĩnh...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " NÓI TRẠNG VĨNH HOÀNG TRONG HỆ THỐNG TRUYỆN CÁC LÀNG CƯỜI VIỆT " 23 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 NOÙI TRAÏNG VÓNH HOAØNG TRONG HEÄ THOÁNG TRUYEÄN CAÙC LAØNG CÖÔØI VIEÄT Triều Nguyên* 1. Naêm 1984, Voõ Xuaân Trang cho ra maét taäp söu taàm, giôùi thieäu Chuyeäntraïng Vónh Hoaøng (Sôû Vaên hoùa-Thoâng tin Bình Trò Thieân xuaát baûn) [3];saùch daøy 80 trang, khoå 13x19cm, goàm phaàn giôùi thieäu “Chuyeän traïng VónhHoaøng, moät hieän töôïng traøo phuùng ñoäc ñaùo trong vaên hoïc daân gian VieätNam”, phaàn söu taàm vôùi 31 truyeän (keå caû truyeän thay lôøi daãn), vaø phuï luïcneâu 15 truyeän cöôøi Ga-broâ-voâ (Bungari). Vónh Hoaøng laø teân moät xaõ thuoächuyeän Vónh Linh cuõ, tænh Quaûng Trò, thôøi kyø 1949-1955; caùi noâi cuûa truyeäntraïng Vónh Hoaøng laø laøng Huyønh Coâng. Taùc giaû taäp saùch toû ra raát haøo höùng vôùi coâng vieäc cuûa mình. OÂng vieát:“Chuyeän traïng Vónh Hoaøng laø moät loaïi hình saùng taùc ñaëc bieät trong vaênhoïc daân gian Bình Trò Thieân, moät hieän töôïng traøo phuùng ñoäc ñaùo trongvaên hoïc daân gian Vieät Nam” [3: 9]; “Chuyeän traïng Vónh Hoaøng khaùc haúnvôùi caùc loaïi chuyeän traïng quen thuoäc töø tröôùc ñeán nay trong vaên hoïc daângian cuûa ta nhö chuyeän Traïng Quyønh, Traïng Lôïn, chuyeän Xieån Boät,…Nhöõng loaïi chuyeän traïng naøy ñeàu gaén vôùi moät nhaân vaät thoâng minh vaø coùtaøi öùng xöû gioáng nhö traïng. Chuyeän traïng Vónh Hoaøng thöïc chaát laø chuyeännoùi traïng. Noù khoâng gaén vôùi moät nhaân vaät cuï theå naøo caû. Ngöôøi daânHuyønh Coâng, ngöôøi daân Vónh Hoaøng ñeàu coù theå laø oâng traïng caû. Noäi dungtraïng, tính chaát traïng vaø phöông thöùc bieåu hieän cuûa chuyeän traïng VónhHoaøng khoâng hoaøn toaøn ñoàng nhaát vôùi chaát traïng trong caùc loaïi chuyeäntraïng noùi treân” [3: 14]; “Hai laøng Huyønh Coâng vaø Ga-broâ-voâ, ñoâng taây caùchnhau haøng vaïn daëm, chöa heà coù moät söï giao löu vaên hoùa naøo, nhöng hailaøng laïi coù moät caùi gì ñoù raát töông ñoàng. Laøng Huyønh Coâng coù taøi saùngtaùc vaø keå chuyeän traïng, laøng Ga-broâ-voâ coù taøi saùng taùc vaø keå chuyeän cöôøi.Coù leõ ñaây laø ñieåm ñoàng nhaát, gaëp gôõ cuûa caùc neàn vaên hoïc daân gian nhaânloaïi chaêng?” [3: 71]. Döôùi ñaây, laø boán maåu truyeän traïng Vónh Hoaøng (trích ôû phaàn söu taàm): Caûi coïp maø caøy Vónh Hoaøng tröôùc ñaây nhieàu coïp laém. Chuyeän traïng veà coïp thì raátnhieàu. Toâi chæ xin keå caùc baïn nghe vaøi chuyeän thoâi. Moät hoâm, trôøi vöøa saùngtoâi ra ñöôøng thì gaëp moät oâng baïn vaùc moät caùi caøy loïi luûng laúng töø ngoaøiñoàng veà. - Boø trôû chöùng hay raêng maø loïi caøy phaûi veà sôùm röùa? - Toâi hoûi. Boû caùi caøy xuoáng ñöôøng, oâng baïn toâi baét ñaàu ca caåm: Hoäi Vaên ngheä daân gian Thöøa Thieân Hueá.*24 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 - Trôû chöùng trôû chieác chi moâ. Ñaàu ñuoâi laø taïi muï vôï tui heát. “Traêng ñöïcñöïc” muï töôûng laø trôøi saép saùng lieàn goïi tui daäy ñi caøy. Ngöôøi ta noùi “Traêngñöïc ñöïc laøm cöïc trai caøy” quaû ñuùng thieät nhö röùa. Tuy maét nhaém maét môûnhöng ra ngoaøi raøn tui vaãn choïn ñöôïc moät ñöïc boø deà khoang ñeå caøy chokhoûe. Ñeán ruoäng thaáy trôøi chöa rôïng neân tui thaû boø cho aên theâm ba mieáng,luoân theå kieám côn roi roài môùi caûi boø caøy. Caûi xong, toâi môùi daïo boø ñi. Conboø deà saùng ni raêng cöù ngaáp ngaáp ngheânh ngheânh khoâng chòu ñi maø cöù xìaxìa ngöôøi voâ trong mieät ruù. Böïc mình, toâi môùi quaát moät roi. Ñöïc boø deà loàngleân laøm löôõi caøy ñaâm su döôùi ñaát nghe keâu “raéc”. Tui boû caøy chaïy laïi coi, thìtrôøi ôi, moät laïo coïp! Maët laïo thì baïc maø ba vaønh mieäng nhö caùi noài ba ñangcoá söùc keùo caùi caøy leân. Teù ra tui caûi laàm coïp maø khoâng bieát! Tui voäi laáy caùiraï ñeán chaët nieät. Laïo hoaûng quaù, hoâoäc moät tieáng roài keùo caû caøy chaïy voâ ruù.Tui ñuoåi theo gaàn ñöùt hôi môùi giaønh laïi ñöôïc caùi caøy, nhöng caøy ñaõ loïi maátroài. Bieát nhö ri ñeå cho haén tha luoân, ñuoåi laøm chi theâm meät. [3: 32-33].(1) Laáy khoeøo queøo maùy bay Phaùp Hoài choáng Phaùp ta khoâng baén maùy bay neân maùy bay tha hoà bay löôïn.Coù moät laàn toâi gaëp anh noâng daân Vónh Hoaøng, aùo anh ta traïc ra baøy caû ngöïc,vöøa ñi vöøa böùt toùc böùt tai. Toâi hoûi: - Eng ñi moâ veà ñoù? - Tui vöøa coâi maùy bay xuoáng ñaây. - Anh ta noùi vôùi gioïng tieác reû. - Eng noùi chôi hay thieät ñoù? - Toâi hoûi. - Ñang boû caû caùi khoeøo coâi chieác maùy bay baø giaø cuûa Phaùp, tieác quaù! -Anh ta phaân traàn. Toâi ngaïc nhieân hoûi: - Raêng laïi boû khoeøo treân maùy bay? - Ñaàu ñuoâi laø ri. Ngaøy hoâm qua, caû nhaø tui ñi vaéng. Thaèng baø giaø cuûaPhaùp moø voâ thaáy treùc caù chuoàn cuûa tui treo gaàn cöûa. Theá laø haén vôù luoân caûtreùc caù. Saùng ni, aên quen beùn muøi, laïi moø voâ nöõa. Trôøi môùi tôø môø saùng ñaõnghe tieáng maùy bay keâu reø reø. Thaèng con tui keâu to: “Boï ôi! Maùy bay ñoù!”.Tui daën noù chôù choái, ñeå boï queøo. Khi haén saø xuoáng giöõa cöôi, thaèng phi coângnhìn ngang nhìn ngöûa tìm treùc caù. Thaáy treùc caù treo ñuùng choã cuõ, haén chomaùy bay ñöùng im. Luùc ñoù, tui naáp trong ñoáng rôm giöõa cöôi, tui ngoûng coådaäy, laáy caùi khoeøo queøo ñuùng baùnh xe cuûa haén. Haén thaáy ñoäng, ñònh bay leânnhöng tui trì cöùng khoâng leân ñöôïc. Tui trì maõi, haén oï oï maáy tieáng roài nhaácnoåi caû tui leân. Sôï maát caùi khoeøo neân tui cöù naém caùi khoeøo roài luûng laúng theomaùy bay leân cao. Saün caùi aùo ñöùt nuùt, tui môùi laùi chieác maùy bay veà höôùng baøuThuûy ÖÙ. Maùy bay qua baøu, ...