BỆNH TÊ PHÙ DO THIẾU VITAMIN B1 Ở TRẺ EM (BỆNH BERI-BERI) (Kỳ 1)

Vai trò của vitamin B1: - Vitamin B1 (Thiamin) là loại vitamin tan trong nước, kém tan ở trong cồn và không tan trong ête. Thiamin được dùng như một co-enzym trong việc chuyển hóa carbohydrate ở tổ chức thành năng lượng và mỡ. Chuyển hoá acid pyruvic thành acid oxaloacetic để đi vào chu trình Krebs và cung cấp năng lượng. - Thiếu vitamin B1 gây ra giảm khả năng chuyển hóa glucose và hậu quả là giảm năng lượng. Thiamin rất cần cho sự tổng hợp acetylcholine. Sự thiếu hụt thiamin sẽ gây nên rối loạn trong...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
BỆNH TÊ PHÙ DO THIẾU VITAMIN B1 Ở TRẺ EM (BỆNH BERI-BERI) (Kỳ 1) BỆNH TÊ PHÙ DO THIẾU VITAMIN B1 Ở TRẺ EM (BỆNH BERI-BERI) (Kỳ 1) 1. Vai trò của vitamin B1: - Vitamin B1 (Thiamin) là loại vitamin tan trong nước, kém tan ở trong cồnvà không tan trong ête. Thiamin được dùng như một co-enzym trong việc chuyểnhóa carbohydrate ở tổ chức thành năng lượng và mỡ. Chuyển hoá acid pyruvicthành acid oxaloacetic để đi vào chu trình Krebs và cung cấp năng lượng. - Thiếu vitamin B1 gây ra giảm khả năng chuyển hóa glucose và hậu quả làgiảm năng lượng. Thiamin rất cần cho sự tổng hợp acetylcholine. Sự thiếu hụtthiamin sẽ gây nên rối loạn trong việc dẫn truyền thần kinh; gây ứ đọng các chấtacid pyruvic, acid lactic, acid adenylic và CO 2, gây phù nề tổ chức và giảm khảnăng sử dụng O2 của tế bào. Một số tổ chức có nhu cầu cao về thiamin theo thứ tựnhư sau: cơ tim, thần kinh, gan, thận, cơ bắp,... Do vậy khi thiếu hụt vitamin B1cấp thì triệu chứng suy cơ tim cấp xuất hiện đầu tiên và diễn biến nặng rất nhanh,còn các triệu chứng khác xuất hiện từ từ hoặc chỉ thấy trong thể mạn. 2. Dịch tễ học: - Thiếu vitamin B1 hay còn gọi là bệnh tê phù (beri-beri), thường gặp nhất ởtuổi nhũ nhi, từ 2 - 3 tháng tuổi do chế độ ăn bột quá sớm. Bệnh thường đi kèmvới bệnh suy dinh dưỡng và thiếu các vitamin nhóm B khác. Trong thập kỷ 1950-1960, suy tim do thiếu vitamin B1 là một trong những nguyên nhân gây tử vonghàng đầu của trẻ em Philippin. Tại Việt Nam, bệnh đã gây ra thành dịch lớn, lưuhành ở 7 tỉnh miền Bắc vào những năm 60-80. Dịch tê phù năm 1985 có nhữngđặc điểm sau: lan rộng 4 - 5 tháng sau mùa mưa úng, lúa ngâm nước lâu ngàytrước khi gặt. Sau vụ lụt các loại rau màu đều ít, chất lượng gạo kém, các mẫu gạokiểm nghiệm đều nghèo vitamin B1. - Các địa phương có dịch không phải là các địa phương thiếu, đói mà chủyếu do chất lượng gạo kém, thiếu các thức ăn bổ sung. Tại tỉnh Hòa Bình, bệnh đãxảy ra nhiều năm nay và được dân địa phương gọi là bệnh “tê tê, say say”. Bệnhđã gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe, khả năng lao động của nhiều người. Năm1997 bệnh này lại xảy ra rầm rộ trên một diện rộng làm ảnh hưởng xấu tới sứckhỏe của 450 người và gây tử vong 3 người. Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng gặpnhiều ở độ tuổi lao động và phụ nữ cho con bú. - Bệnh thường khởi phát và diễn biến nặng vào mùa hè. Từ đó đến nay,không xảy ra các vụ dịch lớn nhưng bệnh vẫn xảy ra lẻ tẻ ở các đối tượng ăn uốngkiêng khem: các bà mẹ sau sinh, trẻ nhỏ. 3. Nguồn cung cấp Vitamin B1: 3.1. Nguồn ngoại sinh: qua thức ăn: nấm men, sữa mẹ, sữa bò, trứng, gà vịt,rau xanh, ngũ cốc, vỏ của các hạt ngũ cốc, trái cây, mầm các loại hạt đặc biệt cácloại đậu. Những bà mẹ có chế độ ăn kiêng khem sau sinh sẽ bị giảm vitamin B1 trongmáu và trong sữa gây bệnh tê phù cho con của mình. 3.2. Nguồn nội sinh: những vi khuẩn thường trú tại đại tràng cũng sản xuấtra vitamin B1 cùng với các vitamin khác của nhóm B. Nguồn nội sinh này có thểbị giảm nếu pH của đại tràng thay đổi (do thức ăn không tiêu hoặc do bị ứ đọng vàlên men), hoặc rối loạn vi khuẩn chí đường ruột (do nhiễm khuẩn hay do dùngkháng sinh), hoặc chế độ ăn nhiều bột cản trở các vi khuẩn sản xuất vitamin B1cũng như làm tăng nhu cầu vitamin B1. 4. Chuyển hoá vitamin B1: - Từ ruột vitamin B1 được hấp thu vào máu, sự hấp thu sẽ bị giảm nếu cócác nguyên nhân sau: giảm acid chlohydric ở dạ dày, quá nhiều mật ở ruột, tăngnhu động ruột, tiêu chảy, làm mất nhiều vitamin B1 theo phân. - Vào máu, vitamin B1 được phosphore hoá nhờ ATP và được tích luỹ ởgan, để sử dụng dần theo nhu cầu của các tổ chức. Vitamin B1 dễ bị phá huỷ bởinhiệt, trong môi trường trung tính hoặc kiềm và dễ dàng được chiết xuất từ thựcphẩm bằng cách luộc. - Một vài loại cá có chứa các enzyme gây phá huỷ thiamin (cá sống, tôm,ốc sò). Khi nồng độ vitamin B1 trong máu tăng thì nó sẽ được thải qua 3 đường:nước tiểu, mồ hôi, phân. 5. Nhu cầu vitamin B1: Theo Cogill có sự liên quan mật thiết giữa nhu cầu vitamin B1 và sốlượng chất glucid cần chuyển hoá: chế độ ăn nhiều chất bột cần nhiều vitamin B 1,ngược lại chế độ ăn có tỷ lệ cân đối giữa các chất bột, đạm, béo cần rất ít vitaminB1 . Bình thường nhu cầu vitamin B1 là 1 mg cho mỗi 3.000 Kcalo nănglượng. Đối với trẻ em nhu cầu này tăng theo tuổi. 5.1. Nhu cầu vitamin B1 tăng theo tuổi: Tuổi Nhu cầu vitamin B1 (mg/ngày) 7-9 1,0 10 - 12 1,2 13 - 15 1,4 5.2. Nhu cầu tăng theo mức độ chuyển hoá cơ thể: khi sốt cao, vã nhiều mồhôi, tình trạng vật vã, kích thích, co giật, cảm lạnh. Các yếu tố này có thể thúc đẩythể tiềm ẩn của bệnh có biểu hiện lâm sàng và giúp chẩn đoán. Đối với phụ nữ, trong thời gian mang thai và cho con bú, nhu cầu vitaminB1 tăng gấp 2-3 lần bình thường. 6. Nguyên nhân thiếu vitamin B1: 6.1. Nguyên nhân: - Thiếu cung cấp. - Kém hấp thu. - Kém tích lũy ở gan. - Mất mát qua đường tiểu do dùng thuốc lợi tiểu. - Thức ăn có chứa nhiều men thiaminase (cá sống, tôm, ốc, sò, hoặc ăn gạobị mốc) do vừa ngăn cản sự hoạt động của vi khuẩn đường ruột sản xuất vitaminB1 vừa ức chế sự hoạt động của thiamin. 6.2. Các yếu tố thuận lợi gây thiếu vitamin B1: - Vo gạo quá kỹ hoặc nấu sôi quá lâu: 40% vitamin B1 mất. - Gạo xát quá trắng. Gạo xay giã thủ công cung cấp lượng vitamin B1 từ0,16-0,18 mg/100g gạo, trong khi gạo trắng xay xát theo phương pháp côngnghiệp chỉ cung cấp 0,08mg vitamin B1/100g gạo. - Chế độ ăn kiêng của bà mẹ m ...