Béo phì - bệnh của thế kỷ 21 (Obesity: the disease of the twenty – first century)

Béo phì là bệnh mạn tính, là trạng thái thừa cân nặng do tăng khối lượng mỡ. Hiện nay kho.ng nửa tỷ người trên thế giới bị quá cân hoặc béo phì. Bệnh này đã trở thành "dịch" ở nhiều n-ớc phát triển, cũng nhanh chóng thành dịch tại nhiều n-ớc vùng Thái Bình Dương và Châu á. Béo phì kéo theo hoặc làm nặng thêm nhiều bệnh liên quan như tiểu đường, tim mạch, đột quỵ, đau xương, thậm chí ung thư. Từ đầu thế kỷ 21, nếu không ngăn chặn ngay, thì tỷ lệ tử vong do biến...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Béo phì - bệnh của thế kỷ 21 (Obesity: the disease of the twenty – first century) TCNCYH 28 (2) - 2004 BÐo ph× - bÖnh cña thÕ kû 21 (Obesity: the disease of the twenty – first century) GS.TSKH. Hoµng TÝch HuyÒn* BÐo ph× lµ bÖnh m¹n tÝnh, lµ tr¹ng th¸i thõa SÐc, Rumani, Hungary, Anh, PhÇn Lan,c©n nÆng do t¨ng khèi l−îng mì. Slovakia, §øc, §an M¹ch, Thuþ §iÓn. Trong 10 n¨m qua, tû lÖ toµn bé ng−êi bÐo ph× t¨ng HiÖn nay kho¶ng nöa tû ng−êi trªn thÕ giíi kho¶ng 10 - 40% ë phÇn lín c¸c n−íc Ch©ubÞ qu¸ c©n hoÆc bÐo ph×. BÖnh nµy ®· trë ¢u. T¹i Anh quèc, tû lÖ nµy ®· t¨ng gÊp ®«i kÓthµnh dÞch ë nhiÒu n−íc ph¸t triÓn, còng tõ n¨m 1980.nhanh chãng thµnh dÞch t¹i nhiÒu n−íc vïngTh¸i B×nh D−¬ng vµ Ch©u ¸. BÐo ph× kÐo theo ë ViÖt Nam, theo ®iÒu tra cña ViÖn DinhhoÆc lµm nÆng thªm nhiÒu bÖnh liªn quan nh− d−ìng (Bé Y tÕ) n¨m 1994 tû lÖ ng−êi bÐo ph×tiÓu ®−êng, tim m¹ch, ®ét quþ, ®au x−¬ng, míi chØ lµ 1,5% nh−ng n¨m 1999 ®· t¨ng lªnthËm chÝ ung th−. Tõ ®Çu thÕ kû 21, nÕu kh«ng 10,7% qua ®iÒu tra trªn 3.095 phô n÷ (tuæi tõng¨n chÆn ngay, th× tû lÖ tö vong do biÕn 15 - 49).chøng cña dinh d−ìng qu¸ møc sÏ cao h¬n lµ TÕ bµo mì kh«ng chØ lµ n¬i dù tr÷ mìdo thiÕu ¨n. nh¹t nhÏo ®¬n thuÇn, mµ cßn cã vai trß lín Mì thõa ph©n phèi ®Òu toµn th©n lµ bÐo h¬n nhiÒu: ®ã lµ tÕ bµo néi tiÕt, s¶n xuÊt nhiÒuph× toµn th©n. NÕu mì thõa tËp trung chñ yÕu hormon t¹i chç, cßn t¸c ®éng ®i xa hoÆc cßn lµë bông, m«ng, ®ïi lµ bÐo ph× h−íng t©m. tÕ bµo ®Ých cña nhiÒu hormon.Dïng chØ sè eo/m«ng (Waist Hip Ratio - BÐo bông lµ d¹ng nguy hiÓm nhÊt. Cã sùWHR) ®Ó ®¸nh gi¸ bÐo ph×. NÕu WHR ë nam > kh¸c biÖt vÒ chuyÓn ho¸ vµ gi¶i phÉu gi÷a mì0,95 vµ ë n÷ > 0,85 lµ ®· cã b¸o ®éng. ë d−íi da vµ c¸c n¬i kh¸c cña c¬ thÓ víi mì Còng th−êng dïng chØ sè khèi c¬ thÓ bông. Mì bông vµ mì trong t¹ng phñ cã ho¹t(Body Mass Index - BMI) ®Ó ®¸nh gi¸ thÓ tÝnh chuyÓn ho¸ m¹nh h¬n, chøa c¸c tÕ bµoträng. C¸ch tÝnh nh− sau: mì cì lín vµ kh¸ng insulin, cã mËt ®é cao thô thÓ adrenalin lµm c−êng giao c¶m. Ng−êi ThÓ träng (Kg) BMI = bÐo bông cã hµm l−îng cao c¸c acid bÐo l−u ChiÒu cao (m) 2 th«ng trong m¸u, t¨ng s¶n xuÊt glucose trong vÝ dô ng−êi cao 1,6 mÐt, nÆng 60kg sÏ cã gan. 60 So víi m« d−íi da, th× mì bông, mì phñBMI = = 23,4 . t¹ng cã ®Æc ®iÓm: 1,6x1,6 - NhiÒu tÕ bµo mì h¬n, tÝnh theo mét ®¬n vÞ HiÖn nay theo Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi tiªu khèi l−îng;chuÈn BMI víi ng−êi ch©u ¸ nªn lµ nh− sau: - Dßng m¸u cao h¬n; BMI = 18,5 - 22,9 lµ trung b×nh - NhiÒu thô thÓ glucocorticoi (cortisol) vµ > 23 lµ thõa c©n thô thÓ androgen (testoteron) h¬n. > 25 lµ bÐo ph× V× vËy bÐo bông dÔ cã rèi lo¹n hormon: Cã khi chØ cÇn ®o vßng eo lµ ®ñ x¸c ®Þnh 1. Hormon sinh dôc: gi¶m møc progesteronbÐo ph×, vÝ dô víi nam > 90cm, víi n÷ > 80cm. ë n÷, t¨ng møc androstenedion, t¨ng T¹i Ch©u ¢u, tû lÖ nh÷ng ng−êi cã BMI > 30 androgen, t¨ng tû sè oestron / oestradiol trongcao nhÊt, theo thø tù lµ ë Nam T−, Hy L¹p, huyÕt t−¬ng, gi¶m globulin g¾n hormon sinh * GS. TSKH. Hoµng TÝch HuyÒn nguyªn Tr−ëng bé m«n D−îc lý – Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi. 111 TCNCYH 28 (2) - 2004 dôc (SHBG) ë n÷, t¨ng ®é thanh läc lµm cho ng−êi bÐo bông dÔ cã nguy c¬ ph¸ttestosteron tù do vµ oestradiol, g©y rèi lo¹n triÓn mét sè biÕn chøng sau ®©y:c©n b»ng hormon sinh dôc. - T¨ng huyÕt ¸p t©m thu vµ t©m tr−¬ng, ph× 2. Víi vá th−îng thËn: bÐo bông lµm t¨ng ®¹i t©m thÊt tr¸i, suy tim sung huyÕt.bµi tiÕt cortisol do lµm t¨ng ho¹t tÝnh cña trôc - T¨ng ®−êng huyÕt, kh«ng dung n¹pd−íi ®åi - tuyÕn yªn (HPA) cortisol sÏ g¾n vµo glucose, ®Ò kh¸ng insulin, tiÓu ®−êng týp 2.mËt ®é cao c¸c thô thÓ cña glucocorticoid ë - Rèi lo¹n lipid m¸u (t¨ng cholesterol toµnmì bông, kÐo theo hËu qu¶ lµ øc chÕ t¸c dông phÇn, t¨ng triglycerid, t¨ng LDL - cholesterol,chèng tiªu mì cña insulin trong tÕ bµo mì, c¬ t¨ng apo B, gi¶m HDL - C).chÕ nµy sÏ tham gia vµo c¸c biÓu hiÖn cña ®Òkh¸ng insulin. NÕu l¹i båi thªm nh÷ng yÕu tè - Rèi lo¹n chøc n¨ng néi m¹c m¹ch m¸u.nguy c¬ kh¸c (nh− stress, nghiÖn r−îu, thuèc - T¨ng fibrinogen, dÔ bÞ huyÕt khèi.l¸) th× ho¹t tÝnh cña trôc HPA cµng t¨ng, ®Ò - T¨ng ®¸p øng viªm.kh¸ng insulin cµng m¹nh. - T¨ng siªu läc ë cÇu thËn. Sinh thiÕt tÕ bµo mì bông cho thÊy cã Nguyªn nh©n cña bÐo ph×t−¬ng quan rÊt chÆt chÏ gi÷a huyÕt ¸p 24 h víi Cã 2 nguyªn nh©n: do di truyÒn vµ do ¶nhsù biÓu hiÖn c¸c gene cã liªn quan tíi hÖ renin ...