Biến chứng đục thủy tinh thể do các thuốc an thần

Biến chứng đục thủy tinh thể do các thuốc an thầnĐục thuỷ tinh thể là tình trạng xuất hiện các đám vẩn đục như mây ở trong thuỷ tinh thể, gây giảm khả năng đâm xuyên của ánh sáng và dẫn đến nhìn mờ, đây là một trong những nguyên nhân gây mù thường gặp nhất. Đục thuỷ tinh thể có thể là bẩm sinh hoặc mắc phải, những trường hợp mắc phải có thể là do hậu quả của tuổi già hoặc do nhiều loại bệnh lí và thuốc hoặc các phương pháp điều trị khác nhau gây nên....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Biến chứng đục thủy tinh thể do các thuốc an thần Biến chứng đục thủy tinh thể do các thuốc an thầnĐục thuỷ tinh thể là tình trạng xuất hiện các đám vẩn đục như mây ở trong thuỷ tinh thể,gây giảm khả năng đâm xuyên của ánh sáng và dẫn đến nhìn mờ, đây là một trong nhữngnguyên nhân gây mù thường gặp nhất. Đục thuỷ tinh thể có thể là bẩm sinh hoặc mắcphải, những trường hợp mắc phải có thể là do hậu quả của tuổi già hoặc do nhiều loạibệnh lí và thuốc hoặc các phương pháp điều trị khác nhau gây nên. Corticosteroid, một sốthuốc an thần, hoá chất chống ung thư và amiodarone là những nguyên nhân thường gặpnhất gây ra đục thuỷ tinh thể do thuốc.Vào khoảng giữa những năm 1960, một thập kỷ sau khi các thuốc an thần nhómphenothiazine được đưa ra thị trường, các biến chứng ở mắt đã bắt đầu được ghi nhận ởnhững bệnh nhân phải dùng liều cao các thuốc này trong nhiều năm, trong đó, tác nhângặp nhiều nhất là chlorpromazine. Các nghiên cứu cũng tìm thấy mối liên quan giữa việcdùng các dẫn xuất khác của nhóm phenothiazine như thioridazine, thiothixene,trifluoperazine, levomepromazine và perphenazine với biến chứng đục thuỷ tinh thể. Cácnghiên cứu dịch tễ học trên quy mô lớn cũng nhận thấy có mối liên quan giữa sự xuấthiện của đục thuỷ tinh thể với việc sử dụng các nhóm thuốc hướng thần khác như nhómbenzodiazepine, các thuốc chống trầm cảm 3 vòng và nhóm ức chế men monoamineoxidase. Đục thủy tinh thể là nguyên nhân gây mù lòa thường gặp nhất.Đục thuỷ tinh thể do các thuốc an thần gây ra do sự tích luỹ các chất sắc tố ở trong lớpdưới bao phía trước của thuỷ tinh thể. Các thuốc an thần có tác dụng gây nhạy cảm ánhsáng như chlorpromazine và các chất chuyển hoá của nó có thể làm biến chất các phân tửprotein mà chúng gắn vào, khiến các chất này trở nên mờ đục khi tiếp xúc với ánh sángvà bị lắng đọng ở thấu kính, giác mạc và ngoài da. Các gốc tự do được tạo ra bởichlorpromazine cũng có ái lực mạnh với các phân tử sắc tố melanin, khi gắn vào cácphân tử sắc tố này nó sẽ gây biến đổi màu của thuỷ tinh thể. Ngoài ra, khi chlorpromazinetương tác với tia cực tím trong môi trường còn có thể tạo ra các gốc tự do màu tím vàxanh, phản ứng này cũng gây biến đổi màu sắc và đục thuỷ tinh thể. Nguy cơ đục thủytinh thể do thuốc an thần nhóm phenothiazine có mối liên quan rõ rệt với mức độ tiếp xúcánh sáng mặt trời. Những trường hợp tiếp xúc ánh sáng với cường độ mạnh và trong thờigian kéo dài sẽ có nguy cơ bị đục thủy tinh thể cao hơn. Một số yếu tố khác như tuổi già,tiểu đường, nghiện thuốc lào thuốc lá có thể làm tăng nguy cơ đục thuỷ tinh thể ở nhữngngười sử dụng thuốc an thần. Khả năng hồi phục của các tổn thương này vẫn là vấn đềcòn tranh cãi. Khi bệnh nhân không tiếp xúc với ánh sáng, các rối loạn sắc tố có thể dầnbiến mất nhưng các bất thường về mô bệnh học ở mắt có thể không hồi phục, ngay cả khibệnh nhân đã ngưng dùng thuốc hoặc chuyển sang dùng các nhóm thuốc an thần khác.Đặc điểm của đục thủy tinh thể do một số thuốc an thần: với các thuốc an thần cổ điển,chlorpromazine là tác nhân điển hình gây ra các tổn thương ở mắt, bao gồm các thay đổiở cả thủy tinh thể và võng mạc, đặc biệt ở những người sử dụng thuốc với liều cao và kéodài. Một số nghiên cứu cho thấy, ở liều 800mg/ngày trong 2 năm, chlorpromazine có thểgây lắng đọng sắc tố ở thấu kính và võng mạc trong khoảng 33 - 50% các trường hợp sửdụng thuốc, trong đó, khoảng 10% có giảm thị lực. Mức độ thay đổi ở thủy tinh thể dochlorpromazine có liên quan trực tiếp với liều dùng của thuốc, phần lớn bệnh nhân có thểsử dụng liều 200-400mg mỗi ngày trong 10 năm mà vẫn không có các thay đổi rõ rệt ởmắt. Thioridazine cũng được ghi nhận có thể gây ra các biến đổi ở thủy tinh thể độc lậpvới các tổn thương võng mạc do sắc tố. Tuy nhiên, thuốc này được chứng minh là an toànvới mắt ở liều dưới 800mg/ngày. Một số thuốc an thần khác như trifluoperazine,levomepromazine, perphenazine cũng được ghi nhận gây đục thủy tinh thể trong một số íttrường hợp. Các thuốc an thần nhóm butyrophenone như haloperidol mặc dù đã được sửdụng trong nhiều năm nhưng được chứng minh là không có nguy cơ gây đục thủy tinhthể, mặc dù nhóm thuốc này có nhiều đặc điểm sinh học tương tự như nhómphenothiazine.Trong số các thuốc an thần mới được đưa vào sử dụng, quetiapine là tác nhân có liênquan rõ rệt nhất với nguy cơ gây đục thủy tinh thể. Mặc dù nguyên nhân chính xác củamối quan hệ này còn chưa được khẳng định nhưng đây là tác nhân duy nhất trong số cácthuốc an thần mới mà người sử dụng được khuyến cáo kiểm tra mắt trước điều trị và địnhkỳ mỗi 6 tháng trong điều trị thời gian dài để phát hiện đục thủy tinh thể. Olanzapine vàziprasidone cũng được ghi nhận có liên quan với đục thủy tinh thể trong một số ít trườnghợp nhưng nguyên nhân gây bệnh chính xác còn chưa được khẳng định. Với clozapine vàrisperidone, không có bằng chứng cho thấy các thuốc này có liên quan vơi các biếnchứng ở mắt. BS. Nguyễn Hữu Trường ...