Biến đổi văn hóa tinh thần của người Ê Đê ở buôn Lê Diêm, tỉnh Phú Yên

Trong khuôn khổ bài viết, tác giả đề cập sự biến đổi của nghi lễ vòng đời người, văn học-nghệ thuật. Sự biến đổi nghi lễ vòng đời người theo chiều hướng đơn giản hóa, lược bỏ các hủ tục lạc hậu, hao tốn thời gian và tiền bạc. Văn hóa nghệ thuật bị mai một dần.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Biến đổi văn hóa tinh thần của người Ê Đê ở buôn Lê Diêm, tỉnh Phú Yên76 TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÚ YÊN BIẾN ĐỔI VĂN HÓA TINH THẦN CỦA NGƯỜI Ê-ĐÊ Ở BUÔN LÊ DIÊM, TỈNH PHÚ YÊN Võ Xuân Hậu* Trường Cao đẳng Công thương miền trungTóm tắt Do hoàn cảnh khách quan và chủ quan của quá trình đổi mới, văn hoá tinh thần củangười Ê-đê ở buôn Lê Diêm đã có nhiều biến đổi. Biến đổi văn hoá tinh thần của người Ê-đê ởbuôn Lê Diêm được thể hiện qua nhiều khía cạnh. Trong khuôn khổ bài báo, tác giả đề cập sựbiến đổi của nghi lễ vòng đời người, văn học-nghệ thuật. Sự biến đổi nghi lễ vòng đời ngườitheo chiều hướng đơn giản hóa, lược bỏ các hủ tục lạc hậu, hao tốn thời gian và tiền bạc. Vănhóa nghệ thuật bị mai một dần. Đây là tài liệu tham khảo cho những người có nhu cầu tìm hiểu,phục vụ cho công tác phục dựng văn hoá người Ê-đê để truyền đạt cho các thế hệ. Từ khóa: Biến đổi văn hoá, người Ê-đê, văn hoá tinh thầnAbstract The change of spiritual culture of EDe in Le Diem village, Phu Yen province Due to the objective and subjective circumstances of the renovation process, theintangible culture of Ede people in Le Diem village has undergone a lot of changes. Thechanges of intangible culture of Ede people in Le Diem village are shown in many aspects suchas the rites, festival, literature, arts, and the like. This is a source of references for those whoare in need of finding about and restoring Ede culture to preserve it for future generations. Key words: cutural changes, Ede people, intangible culture1. Đặt vấn đề Phú Yên công nhận là điểm du lịch địa Nằm trên dải đất Nam Trung Bộ, phương. Điều này cho thấy giá trị văn hóaPhú Yên là mảnh đất giàu truyền thống lịch của dân tộc Ê-đê ở Buôn Lê Diêm đã vàsử cách mạng, đa dạng bản sắc văn hóa các đang được cộng đồng, chính quyền địadân tộc, “Ở Phú Yên có gần 31 dân tộc như phương, Uỷ ban Nhân dân Tỉnh rất quanÊ-đê, Ba Na, Hrê….sinh sống tập trung chủ tâm.yếu ở khu vực miền núi phía Tây của Tỉnh” Tuy nhiên, dưới tác động của nhiều[1]. Buôn Lê Diêm thuộc thị trấn Hai yếu tố, văn hoá người Ê-đê ở buôn LêRiêng, huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên là Diêm ít nhiều cũng đã có sự đổi thay. Vănmột trong những buôn có cộng đồng dân hóa tinh thần được đề cập tới ở đây giớitộc Ê-đê sống khá đông. Những phong tục hạn trong Nghi lễ và văn học - nghệ thuật.văn hoá đặc sắc của dân tộc Ê-đê ở đây Lời nói vần được “thể hiện mình” trong sửđang góp phần làm phong phú hơn bản sắc thi, luật tục, trong truyện cổ, trong dân ca,văn hoá trong cộng đồng các dân tộc trên trong câu đố, truyện cười, thậm chí trongđịa bàn huyện Sông Hinh. Năm 2016, buôn lời nói cửa miệng thường ngày. CồngLê Diêm đã được Ủy ban Nhân dân tỉnh chiêng và các nhạc cụ thuộc hệ dây, nhạc___________________________ cụ thổi, gõ, cùng với những bản nhạc gắn* Email: voxuanhautg@gmail.com liền sinh hoạt cộng đồng của người Ê-đê, từTẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 21 * 2019 77lễ bỏ mả, những điệu múa uyển chuyển… ơn đến bà Như vậy, sau một quá trình tồn tại Cúng tổ tiên dòng họ: Cúng 3 chévà phát triển, văn hóa tinh thần của người Nghi lễ này diễn ra trong 2 ngày, ngày đầuÊ-đê ở buôn Lê Diêm đã biến đổi như thế tiên cột 03 ché, sáng hôm sau cột 01 ché.nào, tìm hiểu nguyên nhân nào gây ra biến Cúng 5 ché: Lễ cúng này gồm cácđổi là hết sức cần thiết. phần cúng sau: Cúng A yang (thần) nhà, tổ2. Hiện trạng biến đổi văn hoá tinh thần tiên; ngày đầu cột 05 ché; ngày kế tiếp cộtcủa người Ê-đê ở buôn Lê Diêm 03 ché; ngày thứ 3 cột 01 ché.2.1. Biến đổi trong nghi v ng đời người Cúng 7 ché (lễ cúng trưởng Theo truyền thống, mỗi thành viên thành): Nghi lễ cúng rượu 7 ché gồm cáctrong gia đình của người Ê-đê, dù nhỏ hay phần cúng: Cúng A yang (thần) nhà, tổlớn, trai hay gái, họ được tổ chức cúng lễ tiên; Sáng ngày thứ 1 cột 07 ché; Ngày thứmột cách chu đáo theo phong tục truyền 02 cột 05 ché; Ngày thứ 03 cột 03 ché;thống của dân tộc, đó là tục “Cúng vòng Ngày thứ 04 cột 01 ché. Để được cúng 7đời”. Theo thời gian, những nghi lễ đó có ché thì người được cúng cũng phải trải quamặt sẽ được duy trì, có mặt biến đổi theo phần cúng 5 ché.xu hướng thích nghi, phù hợp với xã hội Cúng lại 5 ché: Trong phần cúng ...