Bước đầu nghiên cứu mức phóng xạ gamma trong các loại phân bón và đất nông nghiệp tại Việt Nam sử dụng hệ phổ kế gamma HPGe

Bài viết nghiên cứu đánh giá mức phông phóng xạ tự nhiên có trong phân bón tiêu thụ tại Việt Nam và đất trồng bằng hệ phổ kế gamma phông thấp HPGe. Từ đó đánh giá sự tương quan giữa hoạt độ phóng xạ trong phân bón và đất trồng, cũng như có kết luận ban đầu về mức độ phơi chiếu phóng xạ từ đất do sử dụng phân bón tại khu vực khảo sát.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bước đầu nghiên cứu mức phóng xạ gamma trong các loại phân bón và đất nông nghiệp tại Việt Nam sử dụng hệ phổ kế gamma HPGeTẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM_____________________________________________________________________________________________________________BƯỚC ĐẦU NGHIÊN CỨU MỨC PHÔNG PHÓNG XẠ GAMMATRONG CÁC LOẠI PHÂN BÓN VÀ ĐẤT NÔNG NGHIỆPTẠI VIỆT NAM SỬ DỤNG HỆ PHỔ KẾ GAMMA HPGeTRƯƠNG TH H NG LOAN*, VÕ VĂN ANH HÂN**, VŨ NGỌC BA***,TRƯƠNG HỮU NGÂN THY***, HUỲNH TH YẾN H NG**, LÊ CÔNG HẢO*TÓM TẮTTrong công trình này, chúng tôi bước đầu nghiên cứu đánh giá mức phông phóng xạtự nhiên có trong phân bón tiêu thụ tại Việt Nam và đất trồng bằng hệ phổ kế gammaphông thấp HPGe. Từ đó đánh giá sự tương quan giữa hoạt độ phóng xạ trong phân bónvà đất trồng, cũng như có kết luận ban đầu về mức độ phơi chiếu phóng xạ từ đất do sửdụng phân bón tại khu vực khảo sát.Từ khóa: phân bón, đồng vị phóng xạ, đất nông nghiệp.ABSTRACTAn initial study of the gamma radiation background in fertilizersand agricultural soil in Vietnam using the HPGe Gamma spectroscopyIn this study the natural radiation backgrounds in fertilizers consumed in Vietnamand in agricultural soil are initially assessed using low level HPGe gamma spectroscopy.The correlation between radioactivities in fertilizers and radioactivities in soil wereevaluated. The initial conclusion about the level of radiation exposure in the surveyedagricultural soil were reported.Keywords: fertilizer, radioisotopes, agricultural soil.1.Giới thiệuTrong hoạt động sản xuất nông nghiệp, phân bón là một trong những nguyên liệuquan trọng và được sử dụng với một lượng khá lớn hàng năm. Phân bón đã góp phầnđáng kể làm tăng năng suất cây trồng, chất lượng nông sản. Tuy nhiên, trong công trìnhcủa R. Lambert [6] cho thấy mặt tiêu cực của phân bón là làm nh m vùng đất canhtác do các kim loạ v lượng và chất phóng xạ tự nhiên. Thật vậy, phân bón hóa học,chủ yếu là hợp chất có tên thương mại NPK và NPKs. Đá phosphate là nguyên l ệu banđầu cho tất cả các sản phẩm phosphate này, bao gồm cả phân bón phosphate. Cácnguyên liệu được sử dụng trong sản xuất phân bón có nguồn gốc chủ yếu từ quặngphosphate có nguồn gốc từ trầm tích, núi lửa hay nguồn gốc sinh học, tồn tại ở dạngcan xi phốt phát Ca3(PO4) có trong lớp trầm tích biển gắn liền với hóa thạch hoặc dưới*TS, TT S, T***CN, T**24ĐĐĐKhoa h c Tự nhiên, ĐHQG TPHCM; Email: tthloan@hcmus.edu.vnKhoa h c Tự nhiên, ĐHQG TPHCMc Tự nhiên, ĐHQG TPHCMTẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM_____________________________________________________________________________________________________________dạng apatit Ca5[(PO4)3(F)] có nguồn gốc từ nham thạch của núi lửa [5]. Theo đánh g ácủa E. M. K. Ashraf và cộng sự [3] đá phosphate có chứa nồng độ hạt nhân phóng xạ tựnhiên cao.Vì vậy, việc sử dụng phân bón đã làm tái phân phối lại hạt nhân phóng xạ tự nhiênở mức v lượng trong khắp m trường và trở thành một nguồn phóng xạ, hiện tượng nàycó thể dẫn đến nguy cơ phóng xạ tiềm năng do phơ ch ếu bên ngoài trong thờ g an cưtrú tại các trang trại và tiếp xúc bên trong thông qua việc sử dụng các thực phẩm trồngtrên đất có bón phân [9]. Sử dụng phân bón phosphate nhiều năm có thể làm tăng hàmlượng radium và uranium của đất và do đó tăng l ều bức xạ mà sẽ dẫn đến sự g a tăngtương ứng với liều và gây bệnh cho cơ thể con người [10]. Trên thế giới, nhiều nghiêncứu đã được tiến hành để đánh g á mức phóng xạ tự nhiên ở các vùng phụ cận của cácngành công nghiệp phân bón phosphate [3,10] cũng như ở m trường đất nông nghiệpsử dụng phân bón và hệ lụy của chúng lên sản phẩm cây trồng. [4,8]Ở Việt Nam, đã có một số công trình nghiên cứu đánh g á về ảnh hưởng của cácđồng vị phóng xạ trong m trường như: Trần Văn Luyến, Ngô Quang Huy [2], đề tài Xâydựng cơ sở dữ liệu về phông phóng xạ ở một số khu vực tại tỉnh Thừa Thiên - Huế và đánhgiá mức độ ảnh hưởng đến môi trường của Trung tâm Hạt nhân TPHCM năm 2010 [1]…Tuy nhiên, các nghiên cứu chủ yếu đánh g á ph ng phóng xạ tự nhiên của m trường đấthoang sơ chưa kha phá (chuẩn NORM). Trong công trình này, chúng tôi thực hiện việcđánh g á bước đầu mức phông phóng xạ tự nhiên trong phân bón với mô hình phân bón,đất nông nghiệp ở một khu vực trồng trọt tại tỉnh Ninh Thuận, miền Trung Việt Nam.Đối tượng và phương pháp nghiên cứuĐố tượng nghiên cứu ở đây là mẫu phân bón, đất trồng tạ địa bàn phường MỹBình, thành phố Phan Rang Tháp Chàm, Ninh Thuận - cách trung tâm thành phố 4kmvà nơ dự k ến xây dựng nhà máy Đ ện hạt nhân N nh Thuận 24km.2.Các mẫu phân bón được phân tích là các loại phân bón mà người nông dân tạikhu vực này thường sử dụng từ trước đến nay gồm có: NPK, đạm Ure, Lân Covac,Supe Lân tro xanh, Kal đỏ, DAP. Các mẫu đất được lấy là mẫu đất trồng cây hoa màunhư hành tây, tỏi, cà rốt, húng quế, cả xanh, hoa cúc, nha đam, măng tây. Sau khichuẩn bị, các mẫu được t ến hành đo bằng hệ phổ kế gamma HPGe số h ệu GMX35P470 để xác ...