CÁNH ĐỒNG MẪU LỚN TRONG NÔNG NGHIỆP: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LU ẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN

Mô hình “Cánh đồng mẫu lớn” lần đầu tiên xuất hiện ở Đòng bằng sông Cửu Long vàđược nhân rộng ở 12 tỉnh khu vực đông bằng sông Cửu Long và tỉnh Tây Ninh từ vụhè thu năm 2011 với diện tích 7.803ha và 6.400 nông hộ tham gia. Tháng 1 năm 2012,Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn đã triển khai xây dựng cánh đồng mẫu lớntrong sản xuất lúa cho một số tỉnh phía Bắc. Ngày 18 tháng 7 năm 2012, Bộ kê hoạchvà đầu tư Phối hợp với các bộ Nông nghiệp và Phát triển nông...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
CÁNH ĐỒNG MẪU LỚN TRONG NÔNG NGHIỆP: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LU ẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN CÁNH ĐỒNG MẪU LỚN TRONG NÔNG NGHIỆP: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LU ẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN GS. TS. Đỗ Kim Chung PGS. TS. Kim Thị Dung Đại học nông nghiệp Hà NôiMỞ ĐẦUMô hình “Cánh đồng mẫu lớn” lần đầu tiên xuất hiện ở Đòng bằng sông Cửu Long vàđược nhân rộng ở 12 tỉnh khu vực đông bằng sông C ửu Long và t ỉnh Tây Ninh t ừ v ụhè thu năm 2011 với diện tích 7.803ha và 6.400 nông hộ tham gia. Tháng 1 năm 2012,Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn đã triển khai xây dựng cánh đ ồng m ẫu l ớntrong sản xuất lúa cho một số tỉnh phía Bắc. Ngày 18 tháng 7 năm 2012, B ộ kê ho ạchvà đầu tư Phối hợp với các bộ Nông nghiệp và Phát tri ển nông thôn, B ộ Công Th ươngtổ chức Hội nghị “cánh đồng mẫu lớn” để đánh giá và nhân rộng mô hình trong ph ạmvi cả nước. Liên quan đến “cánh đồng mẫu lớn”, có hàng loạt các câu hỏi đặt ra chocác nhà chỉ đạo nông nghiệp, các doanh nghiệp và nông dân: cánh đ ồng m ẫu l ớn là gì?Tác dụng của cánh đồng mẫu lớn như thế nào? Điều kiện nào để xây d ựng “cánhđồng mẫu lớn”? Cánh đồng mẫu lớn đã phát triển ở Việt Nam như thế nào? và làmthế nào phát triển được “cánh đồng mẫu lớn” trong nông nghiệp? Đi tìm câu tr ả l ờicho các vấn đề ở trên, bài viết này thảo luận m ột số vấn đề lý lu ận v ề cánh đ ồngmẫu lớn và đánh giá thực trạng và đề xuất một số gi ải pháp để phát tri ển cánh đ ồngmẫu lớn cho nông nghiệp Việt nam.1. Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về “cánh đồng mẫu lớn”1.1 Khái niệm “cánh đồng mẫu lớn”Cụm từ “Cánh đồng mẫu lớn” lần đầu tiên xuất hiện ở tỉnh An Giang, là tên gọi c ủacánh đồng lúa được nông dân trồng một loại giống xác nhận. Nông dân đ ược doanhnghiệp cung cấp giống, hướng dẫn kỹ thuật canh tác. Doanh nghi ệp chịu trách nhi ệmvận chuyển sản phẩm đến nhà máy, sấy khô và bao tiêu. Quy trình sản xu ất này đãcho năng suất và lợi nhuận cao hơn so với canh tác trên cánh đ ồng nh ỏ (Tăng MinhLộc, 2012). Từ mô hình ở An Giang, “cánh đồng mẫu lớn” đã đ ược nhân r ộng ra ởhàng chục tỉnh thành trong cả nước, từ cây lúa, phong trào này đã đ ược nhân r ộng sangcác cây trồng khác. Vậy cánh đồng mẫu lớn là gì? “ Cánh đồng mẫu lớn” là tên gọicủa nông dân Nam Bộ, thể hiện rằng đó là một cánh đồng trồng một hay vài loạigiống cây trồng với diện tích lớn, có cùng thời vụ và quy trình sản xuất, gắn s ản xu ấtvới đảm bảo cung ứng về số lượng và chất lượng sản phẩm theo yêu cầu của thịtrường. Về bản chất, cánh đồng mẫu lớn thể hiện sản xuất nông nghiệp theo h ướnghàng hóa, tập trung quy mô lớn. Vì vậy, có thể xem cánh đồng m ẫu lớn có nh ững đặctrưng cơ bản sau đây: - Là cánh đồng trồng cây hàng năm như lúa, rau, màu. Đặc điểm này giúp phân biệt với các vườn cây cao su, cà phê hay chè. - Diện tích trồng cây trồng đó trên cánh đồng phải “lớn ”. “Mẫu lớn” là cụm từ nông dân Nam bộ dùng để chỉ diện tích cánh đồng có thể từ vài ba ch ục đến hàng trăm hécta. Không có một quy định cụ thể về diện tích cho m ột 1 cánh đồng mẫu lớn. Quy mô diện tích của cánh đồng khác nhau theo đ ặc điểm kinh tế-tự nhiên và xã hội của mỗi địa phương, nhưng phải đủ lớn để sử dụng hợp lý và hiệu quả công trình thủy lợi, máy làm đất, máy xạ, h ệ thống sấy phơi và cung cấp hàng hóa cho thị trường. Có m ột số người quan niệm rằng, “mẫu lớn” là “làm mẫu” trên quy mô “lớn”. Cách giải thích này thiên về quan điểm của những người chỉ đạo và nhân rộng mô hình h ơn là từ phía nông dân. Theo quan điểm này, từ “ mẫu” ở đây được hiểu là hình mẫu trên các phương diện tổ chức sản xuất trên quy mô lớn, cùng áp dụng quy trình sản xuất tiên tiến, cùng thời vụ sinh trưởng và phát tri ển, g ắn s ản xuất với thị trường. - Cánh đồng có thể có một hay nhiều hộ canh tác. Đặc điểm này nói lên rằng, cánh đồng có thể do một chủ (do kết quả của tích tụ và tập trung ruộng đất) nhưng cũng có thể do nhiều hộ canh tác trên cánh đ ồng đó. Bình quân một hộ có từ 1-2 ha ở Đồng bằng sông Cửu Long và 0,4-0,5 ha ở đồng bằng sông Hồng. Vì thế, một cánh đồng mẫu lớn có thể là sự tập hợp từ 30 đến 50 hộ sản xuất lúa ở đồng bằng sông Cửu Long và hàng trăm hộ ở các tỉnh đồng bằng sông Hồng trở lên. - Cánh đồng sản xuất cùng một (hoặc hai) loại giống cây trồng để phù hợp với nhu cầu thị trường thường là giống xác nhận cấp 1 hoặc cấp 2. Đặc điểm này đòi hỏi, để có cánh đồng mẫu lớn thì cánh đồng đó phải là sản xuất ra sản phẩm hàng hóa có chất lượng tốt. Để có sản phẩm hàng hóa có chất lượng tốt phải đồng nhất về giống và chất lượng giống, tạo ra sự sinh trưởng đồng đều về thời vụ, tiện cho áp dụng một quy trình kỹ thuật tiên tiến trong các khâu làm đất, tưới nước, gieo xạ, bảo vệ thực vật, thu hoạch, phơi, sấy, chế biến và tiêu thụ. - Có sự liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp và nông dân. Doanh nghiệp nắm vững nhu cầu thị trường, đặt hàng cho nông dân, cung cấp đầu vào, hướng dẫn kỹ thuật, bao tiêu sản phẩm. Nông dân thực hiện các khâu theo quy trình hướng dẫn và bán sản phẩm cho doanh nghiệp. Đặc điểm này được kể ra cuối cùng nhưng lại là quan trọng nhất. Chỉ có sự liên kết giữa doanh nghiệp với nông dân tring chuổi giá trị rõ ràng và minh bạch thì mới có thể tạo ra cánh đồng mẫu lớn. - Có hiệu quả sản xuất và tiêu thụ cao. Đặc trưng này là cuối cùng nhưng lại là quan trọng nhất. Cánh đ ...