Chi tiết đặc tả trong Sử thi

Sử thi - khan là sản ph ẩm văn hoá tinh th ần đ ộc đáo c ủa dân t ộc Êđê, trong đó hình t ượng nhân v ật anh hùng đã tr ở thành m ột hình ảnh th ẩm mỹ
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chi tiết đặc tả trong Sử thi Chi tiết đặc tả trong Sử thi – Khan Sử thi - khan là sản ph ẩm văn hoá tinh th ần đ ộc đáo c ủa dân t ộcÊđê, trong đó hình t ượng nhân v ật anh hùng đã tr ở thành m ột hình ảnh th ẩmmỹ tiêu biểu. Vẻ đẹp của nhân v ật anh hùng thâu tóm toàn b ộ quan ni ệm, đ ờisống tình cảm, ước nguy ện của ng ười dân Êđê và đ ược th ể hi ện b ằng nhi ềucách, nhiều ph ương th ức, qua nhi ều đ ề tài. M ột trong nh ững cách nh ằm làmnổi rõ đặc điểm bản ch ất c ủa nhân v ật anh hùng trong s ử thi - khan, đó là ngh ệthuật sử dụng chi tiết đ ặc t ả. Chi ti ết đ ặc t ả có th ể hi ểu là nh ững chi ti ếtnghệ thuật đặc biệt, những tín hi ệu ngh ệ thu ật dùng đ ể miêu t ả m ột đ ặcđiểm, một bộ ph ận tiêu bi ểu c ủa m ột nhân v ật mà thông qua đó th ấy đ ược b ảnchất hay tính cách của nhân v ật ấy. Hêghen cho r ằng: “Chi ti ết đ ặc t ả nh ư conmắt trổ những cửa sổ để người ta nhìn vào nhân v ật” (1). Tác giả Nguy ễn Th ịTuyết Thu cũng kh ẳng đ ịnh: “Trong s ử thi dân gian, chi ti ết đ ặc t ả th ườngđượ c tác giả sử dụng để cường điệu, phóng đ ại kh ắc ho ạ chân dung nhân v ậtanh hùng”(2). Chúng tôi đồng thu ận v ới các nh ận đ ịnh này. Ngoài ra, chúng tôinhận thấy, trong s ử thi - khan, chi ti ết đ ặc t ả đ ược s ử d ụng nh ư nh ững môt típ,sử dụng lặp đi lặp lại, nhằm m ục đích nh ấn m ạnh v ẻ đ ẹp toàn di ện c ủa nhânvật anh hùng, nh ư là nh ững tín hi ệu đ ể nh ận di ện nhân v ật anh hùng, phân bi ệtnhân vật anh hùng v ới các lo ại nhân v ật khác. 1. Chi ti ết đ ặc t ả th ể hi ện v ẻ đ ẹp hình th ức, s ự giàu sang và s ứcm ạnh th ể ch ất 1.1. Trang ph ục . Trong nhi ều s ử thi - khan, nhân v ật anh hùng hi ện lêntrướ c h ết qua nh ững b ộ trang ph ục đ ặc tr ưng c ủa dân t ộc Êđê nói riêng, cácdân t ộc Tây Nguyên nói chung. Đó là b ộ kh ố nai n ịt g ọn gàng, thêu thùa c ầukỳ và s ặc s ỡ màu s ắc. H ầu nh ư không có ng ườ i anh hùng nào đ ược miêu t ảl ại không g ắn v ới b ộ trang ph ục đ ặc tr ưng ấy. Đây là hình ảnh ng ười anhh ùng Đăm Săn: “ Anh đóng kh ố màu s ặc s ỡ, đ ầu đ ội khăn đ ẹp nh ư các tùtrưở ng ”, “Đăm Săn qu ấn vào m ột cái kh ố màu s ặc s ỡ nh ư hoa k ơu, chít trênđầu m ột cái khăn màu ême, trong trang ph ục ấy, anh có dáng đi ệu c ủa m ộttù trưở ng tr ẻ tu ổi r ất oai hùng ”(3) . Còn đây là hình ảnh ng ườ i anh hùng ĐămĐơ roăn v ới v ẻ đ ẹp oai hùng khi mang trên mình b ộ trang ph ục tuy ệtvờ i: “Đăm Đ ơroăn đ ứng trên đ ồi cao, mình qu ấn m ột cái kh ố màu đen vi ềnch ỉ đ ỏ, m ặc m ột cái áo s ắt, trên đ ầu đ ội khăn đ ỏ ”(4). B ộ trang ph ục đ ặctrưng cho v ẻ đ ẹp, s ức s ống c ủa ng ườ i Êđê khoác lên các nhân v ật anh hùnglàm cho h ọ tr ở thành nh ững con ng ườ i v ừa quen v ừa l ạ, v ừa bình d ị v ừa caocả, hào hùng. V ẻ đ ẹp hình th ức th ể hi ện qua trang ph ục chính là d ấu hi ệuđầu tiên kh ắc ho ạ chân dung nhân v ật anh hùng là d ấu hi ệu lôi cu ốn chúngta đi vào khám phá v ẻ đ ẹp b ản ch ất bên trong c ủa h ọ. 1.2. Vũ khí . Khiên, đao là lo ại v ật d ụng, là th ứ vũ khí b ất ly thân c ủangườ i anh hùng trong s ử thi - khan. Hình ảnh múa khiên th ể hi ện s ức m ạnhvà tinh th ần chi ến đ ấu c ủa h ọ. Ng ườ i anh hùng nào múa khiên cũng gi ỏi,m ỗ i lần h ọ th ể hi ện tài năng c ủa mình thì tr ời đ ất, v ạn v ật nh ư cũngnghiêng mình chiêm ng ưỡ ng. Hình ảnh chi ếc khiên và hành đ ộng múa khiêngắn li ền v ới di ễn bi ến cu ộc đ ời nhân v ật anh hùng k ể t ừ khi h ọ sinh ra, l ớnlên, chi ến đ ấu v ới k ẻ thù giành h ạnh phúc cho buôn làng. Chi ti ết múa khiênđượ c các tác gi ả s ử thi d ụng công miêu t ả, xu ất hi ện v ới t ần su ất l ớn, l ặp đil ặp lại nhi ều l ần, l ần nào uy l ực c ủa nó cũng m ạnh m ẽ đ ặc bi ệt trong cáccu ộc giao tranh v ới k ẻ thù gian ác. Trong th ế đ ối sánh v ới k ẻ thù, ng ười anhh ùng múa khiên gi ỏi bao nhiêu, oai hùng bao nhiêu thì k ẻ thù càng tr ở nêny ếu ớ t, run s ợ b ấy nhiêu. Chi ếc khiên và hành đ ộng múa khiên đã tr ở thànhphươ ng ti ện giao ti ếp ch ứa đ ựng toàn b ộ s ức m ạnh và quy ền l ực c ủa nhânvật anh hùng. Chúng ta hãy cùng theo dõi c ảnh t ượng ng ười anh hùng KhinhD ú giao chi ến v ới k ẻ thù Đăm Phu: “ Mỗ i l ần Khinh Dú vung dao, múa khiên,dao n ổi sáng nh ư làn ch ớp đông, khiên xoay chi ều nghe nh ư sét đánh đ ầumùa. Khinh Dú nh ảy múa nh ẹ nhàng nh ư gió th ổi m ảnh bông lau lách ”(5).Chúng ta cũng không th ể quên khung c ảnh tuy ệt v ời khi các nhân v ật ĐămSăn, Xing Nhã th ể hi ện tài năng khiên đao c ủa mình: “ Đăm Săn múa cao câykhiên. Ti ếng múa gi ống nh ư gió vù. Anh múa th ấp cây khiên. Ti ếng múa nh ưbão”; “ Xing Nhã bướ c t ới ch ỗ chi ếc khiên c ủa mình. Chàng c ầm chi ếc khiênnhẹ nh ư di ều g ặp gió. Chàng gi ơ khiên lên tr ời, nhún mình múa li ền. XingNhã múa phía tr ướ c m ột mái tranh bay theo gió, múa phía sau m ột mái n ứabay theo bão ”(6) . Nếu nh ư các chi ến binh anh hùng dũng c ảm trong s ử thi HyL ạ p, Ấn Đ ộ th ườ ng xu ất hi ện trong các cu ộc giao tranh d ữ d ội và th ể hi ệns ứ c m ạnh qua hình ảnh mũi tên kỳ di ệu và cây chùy ch ắc n ịch thì ng ười anhh ùng trong khan gi ản d ị, g ần gũi h ơn ch ỉ v ới chi ếc khiên, đao nh ư m ột th ứvũ khí thô s ơ nh ưng v ẫn mang đ ầy uy l ực. 1.3. Âm thanh . Song hành cùng v ới hình ảnh và âm vang c ủa hànhđộ ng múa khiên, ném đao thì âm vang c ủa ti ếng chiêng cũng là m ột th ứ ch ấtli ệu đ ặc t ả s ự giàu sang và s ức m ạnh c ủa ng ười anh hùng. N ếu khiên, đaoch ủ y ếu đượ c “bi ểu di ễn” trong các cu ộc giao tranh b ất phân th ắng b ại nh ưm ộ t th ứ ngôn ng ữ đ ặc bi ệt giao ti ếp v ới k ẻ thù thì ti ếng chiêng ch ủ y ếuvang lên trong nh ững cu ộc vui ăn m ừng chi ến th ắng. Âm vang ti ếng chiêngchính là s ợi dây k ết n ối ch ặt ch ẽ gi ữa ng ười anh hùng v ới buôn làng, c ộngđồ ng và th ậm chí là v ới nh ững đ ấng th ần linh đ ầy quy ền l ực. D ưới bàn taycủ a ng ườ i anh hùng Đăm Săn, ti ếng c ồng chiêng cũng có linh h ồn, cũng đ ầyuy l ực và s ức m ạnh: “ Đá ...