Chương 3: Sở giao dịch chứng khoán

Khái niệm Sở giao dịch chứng khoán từ xưa đến nay vẫn được hiểu là một địa điểm họp chợ có tổ chức, tại đó các chứng khoán niêm yết được các thành viên giao dịch theo những quy định nhất định về phương thức giao dịch, thời gian và địa điểm cụ thể.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chương 3: Sở giao dịch chứng khoán Gi¸o tr×nh ThÞ tr−êng chøng kho¸n Ch−¬ng 3 Së giao dÞch chøng kho¸n 3.1. Kh¸i niÖm, chøc n¨ng cña Së giao dÞch chøng kho¸n 3.1.1. Kh¸i niÖm Kh¸i niÖm SGDCK tõ x−a ®Õn nay vÉn ®−îc hiÓu lµ mét ®Þa ®iÓm häp chî cã tæ chøc, t¹i ®ã c¸c chøng kho¸n niªm yÕt ®−îc c¸c thµnh viªn giao dÞch theo nh÷ng quy ®Þnh nhÊt ®Þnh vÒ ph−¬ng thøc giao dÞch, thêi gian vµ ®Þa ®iÓm cô thÓ. Trong ®ã, c¸c thµnh viªn giao dÞch chÝnh lµ c¸c nhµ m«i giíi h−ëng hoa hång hoÆc kinh doanh chøng kho¸n cho chÝnh m×nh tham gia giao dÞch trªn sµn hoÆc th«ng qua hÖ thèng giao dÞch ®· ®−îc ®iÖn to¸n ho¸. Së giao dÞch chøng kho¸n (SGDCK) lµ thÞ tr−êng giao dÞch chøng kho¸n ®−îc thùc hiÖn t¹i mét ®Þa ®iÓm tËp trung gäi lµ sµn giao dÞch (trading floor) hoÆc th«ng qua hÖ thèng m¸y tÝnh. C¸c chøng kho¸n ®−îc niªm yÕt giao dÞch t¹i SGDCK th«ng th−êng lµ chøng kho¸n cña c¸c c«ng ty lín, cã danh tiÕng vµ ®· tr¶i qua thö th¸ch trªn thÞ tr−êng vµ ®¸p øng ®−îc c¸c tiªu chuÈn niªm yÕt (gåm c¸c tiªu chuÈn ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng) do SGDCK ®Æt ra. LÞch sö ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng chøng kho¸n g¾n liÒn víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña SGDCK, tõ buæi s¬ khai ban ®Çu ho¹t ®éng cña SGDCK víi ph−¬ng thøc giao dÞch thñ c«ng (b¶ng ®en, phÊn tr¾ng) diÔn ra trªn sµn giao dÞch (on floor), sau nµy cã sù trî gióp cña m¸y tÝnh (b¸n thñ c«ng) vµ ngµy nay hÇu hÕt c¸c thÞ tr−êng chøng kho¸n míi næi, ®· ®iÖn to¸n ho¸ hoµn toµn SGDCK, kh«ng cßn kh¸i niÖm sµn giao dÞch (off floor). 72 Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n Ch−¬ng 3: Së giao dÞch chøng kho¸n 3.1.2. H×nh thøc së h÷u Së giao dÞch chøng kho¸n lµ mét tæ chøc cã t− c¸ch ph¸p nh©n ®−îc thµnh lËp theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. LÞch sö ph¸t triÓn SGDCK c¸c n−íc ®· vµ ®ang tr¶i qua c¸c h×nh thøc së h÷u sau: - H×nh thøc së h÷u thµnh viªn: SGDCK do c¸c thµnh viªn lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n së h÷u, ®−îc tæ chøc d−íi h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, cã Héi ®ång qu¶n trÞ do c¸c c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn bÇu ra theo tõng nhiÖm kú. M« h×nh nµy cã −u ®iÓm thµnh viªn võa lµ ng−êi tham gia giao dÞch, võa lµ ng−êi qu¶n lý së nªn chi phÝ thÊp vµ dÔ øng phã víi t×nh h×nh thay ®æi trªn thÞ tr−êng. SGDCK Hµn Quèc, NewYork, Tokyo, Th¸i Lan vµ nhiÒu n−íc kh¸c ®−îc tæ chøc theo h×nh thøc së h÷u thµnh viªn. - H×nh thøc c«ng ty cæ phÇn: SGDCK ®−îc tæ chøc d−íi h×nh thøc mét c«ng ty cæ phÇn ®Æc biÖt do c¸c c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn, ng©n hµng, c«ng ty tµi chÝnh, b¶o hiÓm tham gia së h÷u víi t− c¸ch lµ cæ ®«ng. Tæ chøc, ho¹t ®éng cña SGDCK theo LuËt c«ng ty vµ ho¹t ®éng h−íng tíi môc tiªu lîi nhuËn. M« h×nh nµy ®−îc ¸p dông ë §øc, Anh vµ Hång K«ng. - H×nh thøc së h÷u Nhµ n−íc: Thùc chÊt trong m« h×nh nµy, ChÝnh phñ hoÆc mét c¬ quan cña ChÝnh phñ ®øng ra thµnh lËp, qu¶n lý vµ së h÷u mét phÇn hay toµn bé vèn cña SGDCK. H×nh thøc së h÷u nµy cã −u ®iÓm lµ kh«ng ch¹y theo môc tiªu lîi nhuËn, nªn b¶o vÖ ®−îc quyÒn lîi cña nhµ ®Çu t−. Ngoµi ra, trong nh÷ng tr−êng hîp cÇn thiÕt, nhµ n−íc cã thÓ can thiÖp kÞp thêi ®Ó gi÷ cho thÞ tr−êng ®−îc ho¹t ®éng æn ®Þnh, lµnh m¹nh. Tuy nhiªn, m« h×nh nµy còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, ®ã lµ thiÕu tÝnh ®éc lËp, cøng nh¾c, chi phÝ lín vµ kÐm hiÖu qu¶. Trong c¸c h×nh thøc trªn, h×nh thøc së h÷u thµnh viªn lµ phæ biÕn nhÊt. H×nh thøc nµy cho phÐp SGDCK cã quyÒn tù qu¶n ë møc ®é nhÊt ®Þnh, n©ng cao ®−îc tÝnh hiÖu qu¶ vµ sù nhanh nh¹y trong vÊn ®Ò qu¶n lý so víi h×nh thøc së h÷u cña ChÝnh phñ. Tuy nhiªn, trong nh÷ng hoµn c¶nh lÞch sö nhÊt Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n 73 Gi¸o tr×nh ThÞ tr−êng chøng kho¸n ®Þnh, viÖc ChÝnh phñ n¾m quyÒn së h÷u vµ qu¶n lý SGDCK sÏ cho phÐp ng¨n ngõa sù lén xén, kh«ng c«ng b»ng khi h×nh thøc së h÷u thµnh viªn ch−a ®−îc b¶o vÖ b»ng hÖ thèng ph¸p lý ®Çy ®ñ vµ râ rµng. VÝ dô nh− ë Hµn Quèc, SGDCK ®−îc thµnh lËp tõ n¨m 1956 nh−ng ®Õn n¨m 1963 bÞ ®æ vì ph¶i ®ãng cöa 57 ngµy do c¸c thµnh viªn së h÷u SGDCK g©y lén xén trong thÞ tr−êng, sau ®ã Nhµ n−íc ®· ph¶i ®øng ra n¾m quyÒn së h÷u SGDCK trong thêi gian kh¸ dµi tõ n¨m 1963 ®Õn n¨m 1988 tr−íc khi chuyÓn sang m« h×nh së h÷u thµnh viªn cã mét phÇn së h÷u cña nhµ n−íc. 3.1.3. Chøc n¨ng cña SGDCK ViÖc thiÕt lËp mét thÞ tr−êng giao dÞch chøng kho¸n cã tæ chøc, vËn hµnh liªn tôc víi c¸c chøng kho¸n ®−îc chän lùa lµ mét trong nh÷ng chøc n¨ng quan träng nhÊt cña SGDCK. MÆc dï ho¹t ®éng cña SGDCK kh«ng mang l¹i vèn trùc tiÕp cho tæ chøc ph¸t hµnh, nh−ng th«ng qua SGDCK c¸c chøng kho¸n ph¸t hµnh ®−îc giao dÞch liªn tôc, lµm t¨ng tÝnh thanh kho¶n vµ kh¶ m¹i cho c¸c chøng kho¸n. C¸c tæ chøc ph¸t hµnh cã thÓ ph¸t hµnh ®Ó t¨ng vèn qua thÞ tr−êng chøng kho¸n, c¸c nhµ ®Çu t− cã thÓ dÔ dµng mua hoÆc b¸n chøng kho¸n niªm yÕt mét c¸ch dÔ dµng vµ nhanh chãng. Chøc n¨ng x¸c ®Þnh gi¸ c¶ c«ng b»ng lµ c ...