Cơ sở di truyền ung thư

Có một số bằng chứng rõ ràng cho thấy rằng ung thư là một bệnh do sự biến đổi của gene gây ra. Các tế bào khối u có số lượng nhiễm sắc thể đã biến đổi và các nhiễm sắc thể thường có sự sắp xếp lại. Một vài chuyển đoạn là đặc trưng với các dạng ung thư nhất định. Phần lớn các tác nhân đột biến là các tác nhân gây ung thư.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cơ sở di truyền ung thư Cơ sở di truyền ung thưCó một số bằng chứng rõ ràng cho thấyrằng ung thư là một bệnh do sự biến đổicủa gene gây ra. Các tế bào khối u có sốlượng nhiễm sắc thể đã biến đổi và cácnhiễm sắc thể thường có sự sắp xếp lại.Một vài chuyển đoạn là đặc trưng với cácdạng ung thư nhất định. Phần lớn các tácnhân đột biến là các tác nhân gây ungthư. Tố bẩm (predisposition) với cácdạng ung thư đã được tìm thấy là ditruyền ở một số gia đình. Có ba loại geneliên quan đến ung thư đã được phát hiệnlà gene ung thư (oncogene), gene ức chếkhối u (tumor suppressor gene) và genesửa chữa DNA (DNA repair gene).Phần lớn gene ung thư có nguồn gốc từprotooncogene. Protooncogene là cácgene mã hoá các sản phẩm kiểm soát sựsinh trưởng và biệt hoá của tế bào.Protooncogene được hoạt hoá để tạothành gene ung thư do đột biến hoặc biểuhiện quá mức. Lần đầu tiên chúng đượcphát hiện trong các retrovirus gây ungthư, nhưng cũng có thể được phát hiệntrong các khối u không có virus bằng sựchuyển nhiễm vào trong các tế bào 3T3của chuột. Gene ung thư ở các retroviruslà v-onc và khi ở trong các khối u là c-onc. Thỉnh thoảng gene ung thư đượckhuyếch đại trong các tế bào khối u.Phần lớn các gene ung thư hoạt động nhưallele trội làm tăng chức năng đột biếndẫn đến loại bỏ khả năng điều hoà của sựkiểm soát chu trình tế bào. Ngược lại vớigene ức chế khối u, gene ung thư khôngbiểu hiện các đột biến dòng mầm(germline mutations) mà các đột biến nàygây nên các hội chứng ung thư di truyền(inherited cancer syndromes). Trong khiđó đột biến soma gây ra ung thư đơn phát(sporadic cancer).Một số khối u do chuyển đoạn đặc hiệulàm tăng sự phiên mã của gene ung thưđã được mô tả đặc điểm. Hiện tượng nàyđã được tìm thấy ở u lympho của Burkitt(Burkitts lymphoma).Hoặc sự dung hợpcủa hai protooncogene có thể tạo thànhmột gene mới lạ với các đặc tính ung thưđã được quan sát ở bệnh bạch cầu dạngtuỷ mạn tính (chronic myeloid leukemia).Gene ức chế khối u cần đến cả hai bảnsao trở nên bất hoạt trước khi các khối ucó thể phát triển. Các đột biến này là độtbiến lặn. Thường thường sự bất hoạt xảyra là do đột biến điểm một allele và mấtmột allele khác. Sự bất hoạt của gene ứcchế khối u xảy ra ở các tế bào soma trongquá trình phát triển của khối u. Gene ứcchế khối u được nghiên cứu kỹ nhất làgene p53. Trong hơn 40% các khối u củangười, gene này bị đột biến. p53 đóng vaitrò điều hoà chu trình tế bào và quá trìnhchết theo chương trình của tế bào(apoptosis)Một số ung thư hiếm gặp và một phầnnhỏ ung thư phổ biến đã tập hợp lại trongmột số gia đình. Các gia đình này đượcgọi là có tố bẩm di truyền (hereditarypredisposition) với ung thư. Tố bẩm ditruyền này có thể trở thành một dạng đặctrưng của ung thư ví dụ như ung thư vúhoặc một loại ung thư khác.Tố bẩm di truyền có thể tăng lên thôngqua các đột biến dòng mầm của gene ứcchế khối u. Tất cả các tế bào soma củamột cá thể mang một allele đột biến vàcó nguy cơ hình thành khối u tăng cao dosự bất hoạt của một allele đơn bìnhthường. Ví dụ ở người gồm có gene võngmạc (retinoblastoma -Rb) nằm trênnhiễm sắc thể 13 và gene tố bẩm ditruyền ung thư vú và ung thư buồngtrứng (BRCA1) nằm trên nhiễm sắc thể17. Allele bình thường bị bất hoạt trongkhối u. Các gene ung thư gia đình thườngbị đột biến soma trong các trường hợpkhông thường xuyên (không di truyền)của cùng loại ung thư.Ung thư di truyền cho thấy kiểu di truyềndo gene trội trên nhiễm sắc thể thườngbởi vì người bệnh truyền tố bẩm ditruyền cho một nửa số con cái của họ.Tuy nhiên các đột biến ở gene ức chếkhối u là đột biến lặn. Nó được giải thíchbằng thực tế là nếu một cá thể chỉ có mộtbản sao hoạt động chức năng của gene ứcchế khối u trong mọi tế bào thì nó rấtthích hợp cho việc một đột biến thứ haisẽ gây bất hoạt bản sao hoạt động chứcnăng bình thường này trong mọi tế bào.Sau đó các tế bào đột biến kép này có thểphát triển thành một khối u.Các gene sửa chữa DNA cũng kết hợpvới ung thư di truyền. Ví dụ bệnh dasừng hoá sắc tố (xerodermapigmentosum) do một đột biến lặn trênnhiễm sắc thể thường. Người bệnh rấtnhạy cảm với ánh sáng mặt trời bởi vì họthiếu endonuclease xúc tác cho việc sửachữa DNA. Các allele đột biến của mộtsố gene khác có thể dẫn hình của genetăng cường đột biến (mutator phenotype). ...