Đánh giá chất lượng không khí tỉnh Bắc Ninh bằng phương pháp tích hợp GIS và chỉ số AQI

Nghiên cứu trình bày kết quả đánh giá chất lượng môi trường không khí tỉnh Bắc Ninh dựa trên việc tích hợp giữa Hệ thông tin địa lý (GIS) và Chỉ số chất lượng không khí (AQI). Dữ liệu sử dụng cho nghiên cứu này là các thông số ảnh hưởng đến môi trường không khí như tổng bụi lơ lửng (TSP), lưu huỳnh đioxit (SO2), Cacbon monoxit (CO), nitơ đioxit (NO2), được thu thập từ 52 điểm quan trắc phân bố trên khắp địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong năm 2019.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đánh giá chất lượng không khí tỉnh Bắc Ninh bằng phương pháp tích hợp GIS và chỉ số AQI HNUE JOURNAL OF SCIENCE DOI: 10.18173/2354-1067.2022-0015 Social Sciences, 2022, Volume 67, Issue 1, pp. 135-143 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG KHÔNG KHÍ TỈNH BẮC NINH BẰNG PHƯƠNG PHÁP TÍCH HỢP GIS VÀ CHỈ SỐ AQI Dương Thị Lợi1*, Nông Hồng Chuyên1 và Phạm Anh Tuân2 Khoa Địa lí, Trường Đại học Sư Phạm Hà Nội 1 2 Khoa Khoa học Xã hội, Trường Đại học Tây Bắc Tóm tắt. Ô nhiễm không khí là một trong những thách thức lớn đối với sự phát triển của nhân loại, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe của con người. Nghiên cứu trình bày kết quả đánh giá chất lượng môi trường không khí tỉnh Bắc Ninh dựa trên việc tích hợp giữa Hệ thông tin địa lý (GIS) và Chỉ số chất lượng không khí (AQI). Dữ liệu sử dụng cho nghiên cứu này là các thông số ảnh hưởng đến môi trường không khí như tổng bụi lơ lửng (TSP), lưu huỳnh đioxit (SO 2), Cacbon monoxit (CO), nitơ đioxit (NO2), được thu thập từ 52 điểm quan trắc phân bố trên khắp địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong năm 2019. Kết quả nghiên cứu đã cho thấy bức tranh phân hóa về mức độ ô nhiễm không khí trong toàn tỉnh với 4 cấp ô nhiễm gồm: cấp trung bình, cấp kém, cấp xấu và cấp rất xấu. Những khu vực có chất lượng không khí xấu và rất xấu được xác định ở thành phố Bắc Ninh, thị xã Từ Sơn, huyện Quế Võ, phía bắc huyện Gia Bình và phía đông huyện Thuận Thành. Từ khóa: Bắc Ninh, ô nhiễm, môi trường, không khí, chỉ số AQI. 1. Mở đầu Không khí là thành phần không thể thiếu đối sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật. Tuy nhiên, chất lượng môi trường không khí đang có sự biến đổi rõ rệt, đặc biệt là từ nửa sau của thế kỉ XX. Quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa với sự xuất hiện của hàng loạt các nhà máy, xí nghiệp, công trường, nhà xưởng ở khắp mọi nơi trên thế giới đã khiến bầu khí quyển của Trái đất trở thành cái túi khổng lồ chứa đựng mọi loại khí thải, đe dọa nghiêm trọng tới chất lượng không khí. Ô nhiễm môi trường không khí không chỉ còn là vấn đề của riêng một quốc gia hay một vùng lãnh thổ nào đó, mà nó đã trở thành vấn đề mang tính toàn cầu [1]. Ô nhiễm không khí là hàm lượng một hoặc một số chất gây ô nhiễm vượt quá mức cho phép gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của con người cũng như các sinh vật trên Trái Đất [2]. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) [3] có đến 92% dân số hiện đang sống trong bầu không khí bị ô nhiễm. Ô nhiễm không khí được xem là “kẻ giết người thầm lặng” khi có hàng triệu người bị chết mỗi năm do các bệnh liên quan đến vấn đề này. Việt Nam được đánh giá là một trong 10 nước ô nhiễm môi trường không khí hàng đầu Châu Á. Trên thế giới, vấn đề ô nhiễm môi trường không khí trên cơ sở tích hợp GIS và chỉ số AQI đã được đề cập đến trong nhiều nghiên cứu, tiêu biểu như Zlauddin A, Siddiqui NA (2006) [4], Jayaraman G (2008) [5], Moustapha. K và cộng sự (2021) [6]. Chỉ số AQI trong những nghiên cứu này được xây dựng dựa trên phương pháp đối chiếu của Anh, theo đó các giá trị của các chất trong không khí như NO2, SO2, O3, CO và PM10 từng giờ, ngày được quy định trong một Ngày nhận bài: 2/1/2022. Ngày sửa bài: 29/1/2022. Ngày nhận đăng: 10/2/2022. Tác giả liên hệ: Dương Thị Lợi. Địa chỉ e-mail: loidt@hnue.edu.vn 135 Dương Thị Lợi*, Nông Hồng Chuyên và Phạm Anh Tuân khoảng nhất định đã được tính toán trước đó. Tỉ số chênh lệch giữa giá trị đo được thực tế và giá trị quy chuẩn sẽ cho biết mức độ ô nhiễm không khí trong khu vực nghiên cứu. Tại Việt Nam, ô nhiễm môi trường không khí cũng được trình bày bởi nhiều tác giả, việc đánh giá ô nhiễm không khí được xem xét dựa trên quy chuẩn riêng về chất lượng không khí được quy định bởi Bộ tài nguyên và Môi trường, các công trình tiêu biểu như các công trình của Dương Hồng Sơn (2008) [7], Nghiêm Trung Dũng cùng cộng sự (2012) [8], Nguyễn Thị Thanh Tâm và cộng sự (2014) [9]. Bắc Ninh là tỉnh có diện tích nhỏ nhất cả nước, nằm trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ. Nơi đây nổi tiếng với nhiều làng nghề truyền thống có tuổi đời hàng trăm năm như sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ xuất khẩu, sản xuất giấy, gốm, sắt, thép tái chế, đúc đồng. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa, tỉnh Bắc Ninh đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể về kinh tế - xã hội, là một trong những điểm sáng về thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), đứng thứ 5 toàn quốc và đứng thứ 3 khu vực đồng bằng sông Hồng [10]. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế thiếu kiểm soát, không đi đôi với việc bảo vệ môi trường đã dẫn đến sự suy ...