Đánh giá rủi ro thuốc bảo vệ thực vật thông qua chỉ số tác động môi trường trong canh tác lúa ở huyện Thoại Sơn – An Giang

Chỉ số tác động môi trường (EIQ) được sử dụng để đo lường và đánh giá rủi ro của thuốc bảo vệ thực vật (BVTV). Nghiên cứu được thực hiện tại 3 xã Phú Hoà, Phú Thuận và Vĩnh Khánh, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang. Kết quả điều tra và phân tích cho thấy chỉ số tác động môi trường ở mức cao có khả năng gây ảnh hưởng đến sức khoẻ con người và môi trường.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đánh giá rủi ro thuốc bảo vệ thực vật thông qua chỉ số tác động môi trường trong canh tác lúa ở huyện Thoại Sơn – An Giang 102 ĐÁNH GIÁ RỦI RO THUỐC BẢO VỆ THỰC VẬT THÔNG QUA CHỈ SỐ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG TRONG CANH TÁC LÚA Ở HUYỆN THOẠI SƠN – AN GIANG RISK ASSESSMENT OF PESTICIDE BY ENVIRONMENTAL IMPACT QUOTIENT IN RICE CROP CULTIVATION AT THOAI SON DISTRICT, AN GIANG PROVINCE Lê Quốc Tuấn, Phạm Thị Bích Diễm Trường Đại học Nông Lâm Tp. Hồ Chí Minh Email: quoctuan@hcmuaf.edu.vn TÓM TẮT Chỉ số tác động môi trường (EIQ) được sử dụng để đo lường và đánh giá rủi ro của thuốc bảo vệ thực vật (BVTV). Nghiên cứu được thực hiện tại 3 xã Phú Hoà, Phú Thuận và Vĩnh Khánh, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang. Kết quả điều tra và phân tích cho thấy chỉ số tác động môi trường ở mức cao có khả năng gây ảnh hưởng đến sức khoẻ con người và môi trường. Các loại thuốc BVTV, hàm lượng và tần suất sử dụng, cũng như thói quen của nông dân có tác động đến chỉ số tác động môi trường và tạo ra rủi ro cao trong hoạt động sản xuất nông nghiệp. Dựa vào chỉ số tác động môi trường, chúng ta có thể đánh giá tác động môi trường và mức độ rủi ro gây ra bởi thuốc BVTV. Từ đó, có những cảnh báo cần thiết đối với nông dân góp phần vào công tác giảm thiểu và kiểm soát việc sử dụng thuốc BVTV hướng đến sự phát triển bền vững trong nông nghiệp. Từ khoá: Thuốc BVTV, Chỉ số tác động môi trường (EIQ), Nông nghiệp, Canh tác lúa ABSTRACT Environmental Impact Quotient (EIQ) is used to measure and access the risk of pesticide. Research was conducted in three communes Phu Hoa, Phu Thuan, and Vinh Khanh, Thoai Son district, An Giang province. The surveying and analyzing results indicated that EIQs have been at high level which was possible to affect on human health and environment. Pesticide kinds, amounts and times, as well as farmer’s habit induced the EIQ resulting in high risk in agricultural production activities. Relying to EIQ for pesticide, we can access the environmental problem and risk levels derived from pesticide. As a result, there are timely warnings sent to farmers who quickly reduce and control pesticide utilization for sustainable development in agriculture. Keywords: Pesticide, EIQ, Agriculture, Rice cultivation ĐẶT VẤN ĐỀ Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) trong nông nghiệp là một trong những biện pháp chủ đạo trong việc phòng trừ dịch hại, bảo vệ cây trồng, được sử dụng phổ biến ở các nước trên thế giới, kể cả Việt Nam. Nước ta là một nước nông nghiệp, nền nông nghiệp chiếm một vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân (Douglass, 1984). Khi kinh tế phát triển, đi vào sản xuất thâm canh thì vai trò của công tác bảo vệ thực vật lại càng trở nên quan trọng, có ý nghĩa quyết định đối với giá trị nông sản và bảo vệ môi trường (Rao and Rogers, 20016). An Giang là một vựa lúa của miền Tây Nam Bộ nước ta, là tỉnh có diện tích Tạp chí KHKT Nông Lâm nghiệp, số 1/2018 canh tác lúa lớn nhất vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long. Trong những năm gần đây An Giang đã áp dụng các phương pháp canh tác lúa tiên tiến cũng như việc xây dựng hệ thống đê bao canh tác lúa 3 vụ để tăng năng suất (Lê Quốc Tuấn và ctv, 2013). Tuy nhiên, cùng với việc thâm canh tăng vụ và sử dụng các biện pháp nâng cao sản lượng lúa thì tình hình sâu bệnh cũng diễn ra ngày càng nhiều và phức tạp hơn, dẫn đến tình trạng người dân gia tăng sử dụng thuốc BVTV để phòng trừ sâu hại, do đó khó tránh khỏi tình trạng lạm dụng thuốc, sử dụng thuốc không đúng cách, gia tăng nồng độ, liều lượng thuốc khi phun xịt (Lê Thị Thuỷ, Lê Quốc Tuấn, 2015). Khi sử dụng thuốc BVTV không đúng sẽ tạo ra nhiều rủi ro cho con người Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh 103 và môi trường (Lê Trường, 1984; Lê Huy Bá và ctv, 2004; Nguyễn Tuấn Khanh, 2010). Câu hỏi đặt ra là khi người nông dân sử dụng thuốc BVTV như vậy thì rủi ro có thể xảy ra cho họ và môi trường là bao nhiêu? Và giải pháp nào để hạn chế những rủi ro đó? Từ đó, nghiên cứu được tiến hành với mục đích đánh giá được tình hình sử dụng thuốc BVTV của người dân; Tính toán mức độ rủi ro có thể xảy ra cho con người và môi trường tại 3 xã Phú Hòa, Phú Thuận và Vĩnh Khánh thuộc huyện Thoại Sơn, An Giang thông qua chỉ số tác động môi trường EIQ; Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chỉ số EIQ, qua đó đưa ra một số giải pháp giảm thiểu rủi ro từ thuốc BVTV cho người dân canh tác lúa tại Thoại Sơn, An Giang. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Thu thập số liệu Số liệu sử dụng trong nghiên cứu được thu thập từ việc điều tra thực tế, khảo sát trực tiếp người dân trồng lúa tại 3 xã Phú Hòa, Phú Thuận, Vĩnh Khánh thuộc huyện Thoại Sơn. Đây là 3 xã có diện tích trồng lúa lớn của huyện Thoại Sơn. Đề tài đã khảo sát 300 nông dân trồng lúa tại 3 xã về cách thức sử dụng thuốc BVTV, loại thuốc dùng, liều dùng, số lần phun thuốc trong một vụ, việc sử dụng trang bị bảo hộ lao động như thế nào, cách xử lý bao bì vỏ chai thuốc BVTV sau khi sử dụng. Lấy mẫu ngẫu nhiên phân tầng. Thời điểm lấy mẫu là đầu và cuối của mỗi vụ. Ngoài ra, đề tài còn áp dụng các phương pháp thu thập số liệu khác như quan sát trực tiếp nông dân phun thuốc trên đồng ruộng, phỏng vấn cán bộ quản lý tại địa phương. Kết quả phân tích được thực hiện trên sản xuất lúa 3 vụ trong vùng đê bao. Cơ sở dữ liệu sau khi thu thập được tính toán, phân tích dựa vào phần mềm Excel. Tính toán chỉ số EIQ EIQ (Environmental Impact Quotient) là một chỉ số dùng để lượng hóa rủi ro tiềm năng môi trường và nguy cơ của thuốc BVTV đối với con người và hệ sinh thái môi trường, được xây dựng và phát triển bởi các nhà khoa học của đại học Cornell (Mỹ) năm 1992 (FAO, 2008).Có hai loại EIQs, EIQ lý thuyết và EIQ thực tế trên đồng ruộng. Loại EIQ lý thuyết thể hiện mức độc hại tiềm năng của thuốc BVTV. Loại EIQ thực tế phản ánh mức rủi ro có thể xảy ra ở trên đồng ruộng khi nông dân phun thuốc. Theo FAO (2008), EIQ lý thuyết của một loại thuốc BVTV được tính toán dựa theo thành phần công thức của hỗn hợp thuốc BVTV bao gồm 11 chỉ tiêu liên quan đến rủi ro có thể xảy ra với con n ...