Danh nhân lịch sử: Ngô Quyền

Ngô Quyền (Kỉ Dậu 899-Giáp Thìn 944) Danh tướng, người dựng lên nghiệp nhà Ngô, quê ở Đường Lâm, huyện Phúc Lộc, châu Giao (nay thuộc tỉnh Hoà Bình. Cha là Ngô Môn, vốn là Châu mục, châu Đường Lâm trong thời họ Khúc dấy nghiệp. Ông là vị tướng tài, được chủ tướng là Dương Diên Nghệ gả con gái là Dương Thị Như Ngọc cho. Ông cùng cha vợ đánh bại quân Nam Hán xâm lược lần thứ nhất(930-931), rồi được cha vợ uỷ quyền trông coi chấu Ái (Thanh Hoá). Năm Đinh Dậu 937, Kiều Công Tiễn...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Danh nhân lịch sử: Ngô Quyền Ngô Quyền(Kỉ Dậu 899-Giáp Thìn 944)Ngô Quyền (Kỉ Dậu 899-Giáp Thìn 944)Danh tướng, người dựng lên nghiệp nhà Ngô, quê ở Đường Lâm, huyện PhúcLộc, châu Giao (nay thuộc tỉnh Hoà Bình. Cha là Ngô Môn, vốn là Châu mục,châu Đường Lâm trong thời họ Khúc dấy nghiệp.Ông là vị tướng tài, được chủ tướng là Dương Diên Nghệ gả con gái là DươngThị Như Ngọc cho. Ông cùng cha vợ đánh bại quân Nam Hán xâm l ược lầnthứ nhất(930-931), rồi được cha vợ uỷ quyền trông coi chấu Ái (Thanh Hoá).Năm Đinh Dậu 937, Kiều Công Tiễn phản bội, giết chết Dương Diên Nghệ, rồicấu kết với quân Nam Hán. Ông dấy binh giết đ ược Công Tiễn, dẹp tan quânNam Hán do Hoằng Thao kéo sang xâm l ược lần thứ hai trên sông Bạch Đằng.Năm Kỉ Hợi 939, ông xưng vương, mở nền độc lập tự chủ cho dân n ước, đếnGiáp Thìn 944, ông mất hưởng dương 45 tuổi, trị nước được 5 năm. Sau khiông mất, anh vợ là Dương Tam Kha phụ lời uỷ thác của ông, c ướp quyền conông là Ngô Xương Văn, gây nội biến. Ngô Thị Nhậm (Bính Dần 1746-Qúi Hợi 1803)Ngô Thì Nhậm (Bính Dần 1746-Qúi Hợi 1803)Danh sĩ cuối đời Hậu Lê đầu đời Tây Sơn, tự là Hi Doãn, hiệu Đạt Hiên, về saunghiên cứu thiền học lại có hiệu là Hải Lượng.Ông là con Ngô Thì Sĩ, cháu Ngô T ưởng Đạo, sinh ngày 11-9 âm lịch (25-10-1746) tại lành Thanh Oai (t ục gọi là Tó) huyện Thanh Trì, tỉnh Hà Đông (naythuộc tỉnh Hà Tây).Năm Ất Dậu 1765, ông đỗ đầu thi h ương, năm Kỷ Sửu 1769, đỗ khoa Sĩ vọng,được bổ làm Hiến sát phó sứ Hải Dương. Đến năm Ất Mùi 1775, ông đỗ tiếnsĩ, được bổ làm Hộ khoa cấp sự trung, rồi thăng giám sát Ngự sử đạo SơnNam, sau đổi làm Đốc đồng trấn Kinh Bắc.Năm Canh Tí 1780, xảy ra vụ án Trịnh Tông (con Trịnh Sâm âm m ưu dấy binhđể dành lại ngôi chúa về tay em l à Trịnh Cán). Việc phát giác, Ngô Thì Nhậmbị nghi ngờ là đã tố cáo, càng bị nghi ngờ hơn là sau đó ông được thăng Hữuthị lang bộ Công. Lúc bấy giờ thân phụ ông bất bình tự tự bằng thuốc độc, ônglấy cớ chịu tang xin về để tránh dèm pha..Năm Nhâm Dần 1782, tháng 9, Trịnh Sâm mất, tháng 10 kiêu binh nổi loạn.Ông trốn về quê vợ ở Sơn Nam ẩn náu ngót 6 năm.Năm Mậu Thân 1788, Nguyễn Huệ đem quân ra Bắc lần hai, xuống lệnh t ìmquan cũ Lê Trịnh để bổ dụng. Ông được Trần Văn Kỉ tiến cử. Nguyễn Huệtrọng dụng, phong cho ông làm Tả thị lang bộ Lại, t ước Trình Phái Hầu,Trong giai đoạn phò tá Quang Trung, tài năng ông phát huy cao độ trên cáclĩnh vực: chính trị, quân sự, ngoại giao. Vua Quang Trung m ất sau cơn bệnh độngột. Ông được Cảnh Thịnh cử làm chánh sứ đi báo tang và cầu phong cho vuamới. Sứ bộ lên đường ngày 10-2 âm lịch năm Qúi Sửu 1793, đến Yên Kinhngày 8-5 âm lịch và hoàn thành sứ mạng trở về tháng 9 âm lịch.Năm Nhâm Tuất 1802, triều đình Tây Sơn sụp đổ, nhà Nguyễn Phúc ra Bắcchiêu dụ nhân tài, ông và các tôi cũ nhà Tây Sơn bị gọi đến nơi hành tại GiaLong, để dò xét ý kiến. Sau đó không lâu ông và Phan Huy Ích để đem ra kểtội và đánh đòn tại Văn miếu. Ông hưởng dương 57 tuổi.Còn để lại đời các tác phẩm:- Nhị thập nhất sử toát yếu- Bút hải tùng đàm- Ủng vân nhân vịnh- Ngọc đường xuân khiếu- Cúc hoa thi trận- Thu cận Dương ngôn- Cẩm đường nhàn hoài- Hoàng hoa đồ phả hay- hoa Trình Gia ấn thi tập- Hàn các anh hoa- hải Dương chí lược- Kim mã hành dư- Xuân thu hảo thoại,- Bang giao lục- Trúc lâm tông chỉ Nguyên thanh- Tam Thiên tự Giải âm