Đạt 'rồ' điêu khắc – Kẻ thất bại hoàn hảo!

Tại sao những người làm nghệ thuật điêu khắc hay có nickname đằng sau là “điên” với “rồ”? Dân học điêu khắc là dân phải “ăn no, vác nặng” nhất trong các khoa của các trường Mỹ thuật, lại ăn nói thô tháp, nghênh ngạo, thẳng thừng nên cái biệt danh “điên, rồ” đi theo họ rất nhiều. Nào là Cơ “điên” (Trần Hoàng Cơ), Đạt ‘rồ” (Đinh Công Đạt), Ý “điên” (Nguyễn Như Ý), Sáng “điên”… Trong đó, trừ nhà điêu khắc Nguyễn Như Ý là có một dạo điên thật, thì những người còn lại chẳng hề điên...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đạt “rồ” điêu khắc – Kẻ thất bại hoàn hảo! Đạt “rồ” điêu khắc – Kẻ thất bại hoàn hảo! Tại sao những người làm nghệ thuật điêu khắc hay có nickname đằng sau là “điên” với “rồ”? Dân học điêu khắc là dân phải “ăn no, vác nặng” nhất trong các khoa của các trường Mỹ thuật, lại ăn nói thô tháp, nghênh ngạo, thẳng thừng nên cái biệt danh “điên, rồ” đi theo họ rất nhiều. Nào là Cơ “điên” (Trần Hoàng Cơ), Đạt ‘rồ” (Đinh Công Đạt), Ý “điên” (Nguyễn Như Ý), Sáng “điên”… Trong đó, trừ nhà điêu khắc Nguyễn Như Ý là có một dạo điên thật, thì những người còn lại chẳng hề điên rồ tẹo nào. Phải nói thực thì họ đều vừa “gấu biển” vừa khôn ngoan cả. Chắc phải có những phẩm chất như thế mới làm nghề được, bởi vì tác phẩm của họ đều rất có… sức nặng thật sự cả nghĩa đen lẫn bóng, vì điêu khắc tính bằng cân, bằng tấn cả mà! 1. Chân dung người làm điêu khắc thường lạ và gộc gạc như nghề của họ (tức là rất có vẻ đẹp… tạo hình). Chân dung nhà điêu khắc Đinh Công Đạt, tức Đạt “rồ” cũng lạ như vậy, trông anh vừa giống một thầy lang chưa già lắm, nhưng chắc chắn ôm một môn thuốc bí truyền của dòng họ trong người, chữa gãy xương hay dễ đẻ chẳng hạn, vừa giống một thủ lĩnh buôn ma túy ở “tam giác vàng” trên phim hành động xã hội đen. Lại giống một tay chơi nhạc đường phố… Nhưng có lẽ dù có làm nghề gì, thì cái “nghệ sĩ tính” của một người ưa tự do nó cũng “thòi” ra mặt. Và thực sự thì Đinh Công Đạt đã sống như một hình mẫu tương đối tự do, cho đến giờ. Để tự do, ở ta, không lệ thuộc vào cơ quan nào, (trước đây) là rất khó. Là phải chủ động điều khiển và sử dụng thời gian cho có ích, vừa làm việc cật lực và đối diện với đời làm sao không đánh mất mình, vừa “tâm ngoan thủ lạt”. Tóm lại là phải có “chân bản lĩnh” thực sự và chăm chỉ. Đạt đã làm việc cật lực, rất nhiều việc liên quan đến tạo hình, học từ gốc các nghề sơn mài, làm gốm, làm gỗ, làm đá, không từ gì cả, để kiếm tiền sống và chơi. Anh nói: “Tôi làm việc như một con vật” và nhận thẳng thắn luôn rằng: “Cảm hứng sáng tác nghệ thuật của tôi là nghĩ ra cách chế cái gì đó để bán được thành tiền”. Tốt nghiệp phổ thông năm 1983, Đạt đi học làm nghề chế tác đá quý mỹ nghệ được một năm thì vào lính cao xạ phòng không mất ba năm. Về nhà, lại đi làm đá quý mất hai năm nữa rồi Đạt mới thi vào khoa Điêu khắc trường Mỹ thuật Hà Nội. Lúc mới vào nghề làm tượng và chế tác đá quý, Đạt có được thụ giáo nhà điêu khắc Nguyễn Văn Quế (nguyên Giám đốc Xưởng Mỹ thuật quốc gia) về thế nào là điêu khắc. Nhưng không hiểu cái nghề chế tượng be bé trước đây có “ảnh hưởng và được phát triển” trong điêu khắc chuyên nghiệp của anh sau này không mà Đạt thích làm tượng các con vật (côn trùng và động vật), phóng to nó ra bằng gốm, gỗ, sơn mài, sắt… Ngay khi còn là sinh viên, Đạt đã đoạt giải thưởng triển lãm mỹ thuật toàn quốc với tượng một con cua to đùng. Cũng dễ hiểu tại sao sau này anh làm luận văn tốt nghiệp nghiên cứu về các con thú đá trong điêu khắc cổ – một luận văn cũng khá công phu và tự mình làm ra chứ không phải như khá nhiều người làm luận văn kiểu… cá chép! Ra trường một cái, Đạt ghi danh ngay vào ‘xới” những nhà điêu khắc trẻ có tên tuổi (bởi không có ai say mê duy nhất một đề tài động vật và côn trùng lâu như thế) với các tượng điêu khắc phỏng hình côn trùng và động vật làm bằng nhiều chất liệu, phóng rất to gỗ phủ sơn, gốm, sắt: kiến, cóc, châu chấu bọ ngựa, lợn rừng, cá sấu, chó… Cũng may là anh tốt nghiệp vào đúng thời hoàng kim của thời kỳ sau Đổi Mới, chứ chỉ chục năm trước, nếu chỉ làm tượng động vật và côn trùng, mà không làm tượng người, chắc có lẽ Đạt sẽ bị quy “lập trường tư tưởng” cũng nên… Một tác phẩm tượng sắp đặt của Đinh Công Đạt ở NewYork. 2. Con đường sáng tác điêu khắc hiện đại ở Việt Nam là một con đường rất hẹp. Trừ các cơ quan công quyền “tiêu dùng” tượng đài ra, điêu khắc độc lập (tượng tròn, tượng vườn, tượng ngoài trời) có mặt rất hiếm hoi ở nhà dân và nơi công cộng. Việc đào tạo điêu khắc trong các trường nghệ thuật rất ít, mỗi khóa điêu khắc chỉ đếm trên đầu ngón tay (từ 2 -6 người/khóa). Trong trường, tôi chứng kiến rất nhiều nghệ sĩ (điêu khắc) kiếm sống từ thời sinh viên bắt đầu từ việc làm bất cứ cái gì đấy liên quan đến đục, gọt, nặn. Công việc nhiều khi rất buồn cười và (nói nhỏ) là cả “phi pháp”: làm tượng truyền thần, khắc bia mộ, đục con rối, đổ phào trần, đổ thạch cao mặt tượng Adi đà, mặt tượng David, tượng Phật bà. Phục chế ẩu tượng chùa, làm tượng mẫu, làm mô hình, làm tượng con vật ở công viên hay các khu vui chơi thiếu nhi, cả đục bia đá viết chữ Hán giả cổ (để một địa phương nào đó lấy bằng chứng để xin cấp bằng di tích), làm cả con dấu giả bằng… củ khoai lang (‘triện củ khoai” là câu thật chứ không phải đùa. Tôi thích ăn khoai sống, có lần đi học về ký túc xá, thấy có củ khoai lăn lóc trên giường, bèn gọt ăn. Lúc sau thấy anh bạn học điêu khắc cứ loanh quanh tìm, hỏi tìm gì. Anh ta bảo tao vừa để củ khoai trên giường giờ đâu mất rồi. Bảo em trót ăn mất rồi. Anh điêu khắc chửi ...