Diễn biến hạn nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 1991-2019

Hạn hán tại khu vực Nam Trung Bộ nói chung và trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận nói riêng diễn ra rất phức tạp, ảnh hưởng lớn đến đời sống và sản xuất trong khu vực. Bài viết trình bày phương pháp và kết quả phân tích sự thay đổi các đặc trưng hạn nông nghiệp dựa trên chỉ số NDVI và VSDI tại khu vực tỉnh Ninh Thuận từ năm 1991 đến 2019.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Diễn biến hạn nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 1991-2019 BÀI BÁO KHOA HỌC DIỄN BIẾN HẠN NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NINH THUẬN GIAI ĐOẠN 1991-2019 Trần Đăng An1, Hà Nam Thắng2Tóm tắt: Hạn hán tại khu vực Nam Trung Bộ nói chung và trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận nói riêngdiễn ra rất phức tạp, ảnh hưởng lớn đến đời sống và sản xuất trong khu vực. Nghiên cứu này trìnhbày phương pháp và kết quả phân tích sự thay đổi các đặc trưng hạn nông nghiệp dựa trên chỉ sốNDVI và VSDI tại khu vực tỉnh Ninh Thuận từ năm 1991 đến 2019. Các chỉ số hạn nông nghiệp nàyđược tính toán dựa vào dữ liệu ảnh viễn thám Landsat thu thập từ 6 thời điểm diễn ra sự kiện hạnhán trên địa bàn khu vực nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra, đối với hạn nông nghiệp tínhcho giai đoạn 1991 - 2019, tỉnh Ninh Thuận thường xuyên hứng chịu các đợt hạn hán từ mức độkhá hạn đến hạn cực kì nặng. Diện tích khá hạn đến hạn cực nặng chiếm thường xuyên từ 15,7% -28% gây lãng phí tài nguyên đất và có thể ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất, sinh sống củangười dân. Đặc trưng hạn do chỉ số VSDI tính toán hoàn toàn tương đồng với chỉ số NDVI và sốliệu thống kê hạn tại tỉnh Ninh Thuận trong giai đoạn nghiên cứu. Chỉ số VSDI dễ dàng trong thựcnghiệm tính toán và có thể áp dụng rộng rãi trong tương lai.Từ khóa: Chỉ số hạn nông nghiệp, NDVI, VSDI, Ninh Thuận. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ * hạn ở quy mô lớn, hiện tại viễn thám là nguồn Hạn hán là một trong những rủi ro thiên tai tư liệu và là công cụ mang lại hiệu quả cao. Vớinghiêm trọng và có mức độ ảnh hưởng lớn nhất các lợi thế như độ phủ không gian rộng, tần suấtđến hoạt động của con người (Dai, 2011). Trong quan sát dài, sử dụng viễn thám trong quan trắcnhững năm gần đây, dưới ảnh hưởng của biến hạn có thể mang lại những lợi ích to lớn (Xie etđổi khí hậu, hạn hán có xu hướng tăng về tần al., 2008), giúp xây dựng các bản đồ hiện trạngsuất và mức độ tác động ở nhiều nơi trên thế hạn đa thời gian, phân cấp hạn chi tiết đến cấpgiới, trong đó có Việt Nam. Với đặc thù về vị trí xã, từ đó hỗ trợ xây dựng các kịch bản ứng phóđịa lý và chế độ khí hậu, khí tượng thủy văn riêng cho từng đặc thù của từng xã trong tỉnhcùng với sự gia tăng hoạt động con người, Ninh Ninh Thuận. Tuy nhiên, để có đươc bộ bản đồThuận là một trong những tỉnh gánh chịu nhiều phân vùng hạn, nhiều vấn đề cần được lưu tâmhậu quả kinh tế - xã hội dưới ảnh hưởng của cả như chọn loại ảnh viễn thám phù hợp, tính toánba loại hình hạn là hạn nông nghiệp, hạn khí chi tiết các biến đầu vào nhằm xây dựng chỉ sốtượng và hạn thủy văn. Do vậy, việc quan sát, hạn tổng hợp phản ánh được mức độ hạn củaquan trắc các loại hình hạn và phân vùng hạn ở từng vùng không gian. Phương pháp viễn thámquy mô toàn tỉnh có ý nghĩa rất lớn, là căn cứ để ước tính mức độ hạn khác với phương pháptỉnh xây dựng các chính sách thích ứng, giảm truyền thống dựa trên các điểm hoặc trạm quannhẹ thiên tai do hạn hán gây nên (Kallis, 2008). sát. Các kĩ thuật chuyên sâu viễn thám sẽ đượcĐể ước tính mức độ hạn cũng như phân vùng sử dụng nhằm giảm tối đa yêu cầu dữ liệu ngoài, một yêu cầu rất khó thực hiện trong điều1 Phân hiệu Trường Đại học Thủy lợi kiện Việt Nam, và sử dụng trực tiếp các băng2 Trường Đại học Nông Lâm HuếKHOA HỌC KỸ THUẬT THỦY LỢI VÀ MÔI TRƯỜNG - SỐ 81 (12/2022) 99ảnh viễn thám sẵn có, giúp giảm độ thiên kiến, ở mức độ hiệu chỉnh 1. Ở mức độ xử lý này, ảnhsai lệch khi dùng nhiều dữ liệu đầu vào khác đã được hiệu chỉnh địa lý và cần được hiệunhau. Nghiên cứu này trình bày các kết quả ban chỉnh khí quyển ở giai đoạn tiếp theo. Để xácđầu về phân vùng hạn hán nông nghiệp ở quy định thời gian tải ảnh, nghiên cứu này dựa vàomô cấp tỉnh, sử dụng nguồn ảnh viễn thám thống kê các thời điểm trong phạm vi thời gianLandsat và các chỉ số viễn thám, chỉ số hạn 40 năm từ năm 1982 đến 2022 và xác định đượckhác nhau nhằm cung cấp một giải pháp nhanh, các năm hạn có dữ liệu ảnh Landsat phù hợp vớiđơn giản và có độ tin cậy trong ước tính và tháng hạn để tính toán chỉ số hạn dựa vào ảnhphân vùng mức độ hạn hán tại tỉnh Ninh Landsat 5 TM trong các tháng 4/1991, 5/1996,Thuận, Việt Nam. 1/2002, 2/2008 và ảnh Landsat 8 OLI trong 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU tháng 3/2016 và 12/2019 với độ phân giải không 2.1. Địa điểm nghiên cứu gian 30 x 30 m. Dựa vào các thời điểm hạn, tiêu chí không mây và cửa sổ thời gian khoảng 5 năm tại khu vực nghiên cứu đã chọn được 6 ảnh Landsat tốt nhất phục vụ các giai đoạn giải đoán và tính toán mức độ hạn. Các ảnh Landsat được chọn sao cho trùng với tháng xảy ra hạn, nếu không thể chọn được ảnh do bị phủ mây sẽ được chuyển sang tháng gần tháng hạn hoặc sang năm hạn tiếp theo. 2.3. Tiến trình nghiên cứu Quá trình ước tính và phân vùng hạn được thực hiện qua ba bước, bao gồm bước (1) hiệu ...