Đô thị hóa với vấn đề sử dụng ngôn ngữ ở Việt Nam hiện nay - Nguyễn Văn Khang

Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Đô thị hóa với vấn đề sử dụng ngôn ngữ ở Việt Nam hiện nay" dưới đây để nắm bắt được cách sử dụng ngôn ngữ ở Việt Nam, vấn đề đô thị hóa,... Hy vọng nội dung bài viết phục vụ hữu ích nhu cầu học tập, làm việc hiệu quả.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đô thị hóa với vấn đề sử dụng ngôn ngữ ở Việt Nam hiện nay - Nguyễn Văn Khang82 Sù kiÖn - NhËn ®Þnh X· héi häc sè 4 (92), 2005§« thÞ hãa víi vÊn ®Òsö dông ng«n ng÷ ë ViÖt Nam hiÖn nay NguyÔn V¨n Khang 1. ë c¸c quèc gia ph¸t triÓn, ®« thÞ hãa lµ mét kh¸i niÖm quen thuéc trongnghiªn cøu x· héi häc, theo ®ã, ®« thÞ hãa ng«n ng÷ lµ mét néi dung ®−îc ®−îc ®Ò cËp®Õn ngay sau khi ng«n ng÷ häc x· héi (Sociolinguistics) ra ®êi kh«ng l©u - vµo nh÷ngn¨m ®Çu thËp kØ 60 cña thÕ kØ 20. 1.1. Trong nhiÒu hÖ qu¶ mµ ®« thÞ hãa t¹o ra cã hai hÖ qu¶ ®−îc xem nh− lµnh©n tè t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn viÖc sö dông ng«n ng÷, ®ã lµ: (1) Lµm tan r· cÊu trócx· héi n«ng nghiÖp vµ g©y nªn lµn sãng di d©n tõ n«ng th«n vµo thµnh phè; (2) Lµmmê dÇn thËm chÝ cã thÓ xo¸ nhoµ ranh giíi gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. ChÝnh v×thÕ, kh«ng Ýt c¸c nhµ x· héi häc ®· coi ®« thÞ hãa lµ mét qu¸ tr×nh tËp trung d©n c−ngµy cµng ®«ng vµo c¸c ®« thÞ, tõ ®ã n©ng cao vai trß cña thµnh thÞ ®èi víi sù ph¸ttriÓn x· héi. V× con ng−êi víi m«i tr−êng lµ mét khèi thèng nhÊt, cho nªn, khi ®« thÞ hãath× con ng−êi còng ph¶i ®iÒu chØnh cuéc sèng cña m×nh ®Ó thÝch nghi lèi sèng cña ®«thÞ hãa trong ®ã thÝch nghi ng«n ng÷ lµ mét néi dung quan träng. Bëi, nh− ®· biÕt,sau thêi k× cña ng«n ng÷ häc cÊu tróc tËp trung nghiªn cøu ng«n ng÷ theo h−íng chocho nã vµ v× nã (cho ng«n ng÷ vµ v× ng«n ng÷) lµ thêi k× cña ng«n ng÷ häc hËu cÊutróc víi ®Þnh ®Ò næi tiÕng nãi lµ hµnh ®éng cña J. austin ®· coi ng«n ng÷ lµ méttrong nh÷ng hµnh vi cña con ng−êi vµ ®−a viÖc nghiªn cøu ng«n ng÷ trë vÒ víi biÕnthÓ trong ®êi sèng giao tiÕp sèng ®éng nh−ng kh«ng kÐm phÇn ®a t¹p-ng«n ng÷ tùnhiªn trong giao tiÕp. G¾n víi m«i tr−êng sèng, con ng−êi ph¶i ®iÒu chØnh hµnh vigiao tiÕp ng«n ng÷ cña m×nh sao cho phï hîp víi chuÈn t¾c hµnh vi cña x· héi ®angsèng. §©y chÝnh lµ lÝ do v× sao, ng−êi ta kh«ng thÓ sö dông ng«n ng÷ (ph¸t ng«n) métc¸ch tuú tiÖn mµ ph¶i theo mét chuÈn t¾c cña t−¬ng t¸c giao tiÕp gåm chuÈn ph¸tng«n (®èi víi ng−êi nãi hay khi nãi) vµ chuÈn gi¶i thÝch (®èi víi ng−êi nghe hay khinghe). Nh− vËy, ph−¬ng thøc lµm cho thÝch nghi ng«n ng÷ trong m«i tr−êng ®« thÞhãa chÝnh lµ ®« thÞ hãa ng«n ng÷. Hay nãi c¸ch kh¸c, ®« thÞ hãa ng«n ng÷ ®−îc hiÓunh− mét qu¸ tr×nh vËn ®éng, thay ®æi vµ thÝch nghi trong giao tiÕp øng xö ng«n ng÷b»ng lèi giao tiÕp ng«n ng÷ thµnh thÞ. ë ®©y, xin dõng l¹i mét chót ®Ó nãi râ thªm vÒ kh¸i niÖm “thÝch nghi”. “ThÝch Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn NguyÔn V¨n Khang 83nghi vÒ øng xö ng«n ng÷” lµ thuéc thuyÕt thÝch nghi (accommodation theory) doGiles ®−a ra. Theo Giles, thuyÕt thÝch nghi bao gåm hai néi dung: héi tô(convergence) vµ ph©n li (divergence). Sù thÝch nghi ng«n ng÷ th−êng xuÊt hiÖn d−íid¹ng héi tô, tøc lµ, ng−êi nãi chän mét ng«n ng÷ hay mét d¹ng ng«n ng÷ cã vÎ phïhîp víi nh÷ng nhu cÇu cña ng−êi nãi chuyÖn. Cßn ph©n li lµ sù ng−îc l¹i víi héi tô,®ã lµ viÖc ng−êi nãi “kh«ng chót bËn t©m” ®Õn viÖc ®iÒu chØnh c¸ch nãi cña m×nh v×lîi Ých cña ®èi t−îng giao tiÕp mµ thËm chÝ cßn cè t×nh lµm cho c¸ch nãi cña m×nhkh¸c mét c¸ch tèi ®a víi c¸ch nãi cña ®èi t−îng giao tiÕp. Nh− vËy, cã thÓ thÊy, sùlùa chän c¸ch nãi “héi tô” hay “ph©n li” lµ tuú thuéc vµo chiÕn l−îc giao tiÕp(strategy) còng nh− th¸i ®é ng«n ng÷ (attitude) cña ng−êi nãi. Theo ®ã, ®« thÞ hãang«n ng÷ d−êng nh− ®ßi hái ng−êi ta ph¶i cã mét sù lùa chän døt kho¸t trong nh÷ngsù lùa chän. §ã lµ sù lùa chän thÝch nghi ng«n ng÷ theo h−íng héi tô. Khi ®Ò cËp ®Õn lèi giao tiÕp thµnh thÞ, mÆc nhiªn, nh− lµ mét sù thõa nhËncã mét thø ng«n ng÷ gäi lµ thµnh thÞ (hay thµnh phè). §©y chÝnh lµ kh¸i niÖmph−¬ng ng÷ thµnh thÞ (urban dialect) trong sù khu biÖt víi ph−¬ng ng÷ n«ng th«n(rural dialect). Cho ®Õn nay, hÇu hÕt c¸c ý kiÕn ®Òu thèng nhÊt cho r»ng, ph−¬ng ng÷thµnh thÞ cã mét sè ®Æc ®iÓm næi bËt nh− sau: - Tuy lµ ph−¬ng ng÷ nh−ng gÇn víi ng«n ng÷ toµn d©n, lµ h×nh th¸i cao (H:high; trong quan hÖ víi h×nh th¸i thÊp-L: low) cña ph−¬ng ng÷ (nªn cã thÓ coi lµ b¸nph−¬ng ng÷). - Ph−¬ng ng÷ thµnh thÞ lµ cÇu nèi gi÷a ng«n ng÷ v¨n häc víi ph−¬ng ng÷. - Ph−¬ng ng÷ thµnh thÞ th−êng tiÕn bé h¬n ph−¬ng ng÷ n«ng th«n. - Ph−¬ng ng÷ thµnh thÞ gãp phÇn vµo viÖc ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh thèng nhÊtng«n ng÷. - Mäi sù tiÕn bé, c¸ch t©n trong ng«n ng÷ ®Òu b¾t ®Çu tõ ®« thÞ lín råi lantruyÒn ®Õn ®« thÞ nhá sau ®ã míi lan truyÒn ®Õn n«ng th«n. Víi mét vµi nÐt næi bËt trªn ®Ó thÊy r»ng, cã mét sù chªnh nhau kh¸ râ gi÷aph−¬ng ng÷ thµnh thÞ vµ ph−¬ng ng÷ n«ng th«n, vµ theo ®ã lµ sù kh¸c nhau gi÷a lèigiao tiÕp ng«n ng÷ thµnh thÞ víi lèi giao tiÕp ng«n ng÷ n«ng th«n. §©y chÝnh lµ métnéi dung mµ trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa kh«ng thÓ kh«ng ®Æt ra. 1.2. Tuy nhiªn, theo c¸ch hiÓu trª ...