Độc đáo món canh núi rừng

Đại ngàn nổi tiếng với những món canh ngon và lạ. Chúng tôi may mắn được mục kích cảnh đám thợ sơn tràng làm “bếp thủ” và thưởng thức món ăn hội đủ tinh túy của núi rừng. Một chiều, giữa rừng già âm u, nhóm tiều phu ngồi quây quanh đống lửa được nhen lên từ những khúc cây rừng hoai mục. Mươi phút chờ đợi, một người trong đám bọn họ đã gắp chiếc ống lồ ô dài hơn 1m đổ ra chiếc tô được vạt từ quả bầu khô với hương thơm thoang thoảng. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Độc đáo món canh núi rừngĐộc đáo món canh núi rừngĐại ngàn nổi tiếng với những món canh ngon và lạ. Chúng tôi may mắnđược mục kích cảnh đám thợ sơn tràng làm “bếp thủ” và thưởng thứcmón ăn hội đủ tinh túy của núi rừng. Một chiều, giữa rừng già âm u,nhóm tiều phu ngồi quây quanh đống lửa được nhen lên từ những khúccây rừng hoai mục. Mươi phút chờ đợi, một người trong đám bọn họ đãgắp chiếc ống lồ ô dài hơn 1m đổ ra chiếc tô được vạt từ quả bầu khô vớihương thơm thoang thoảng. Món khoái khẩu của tê giác Trong nhà truyền thống sóc Bom Bo nằm giữa trung tâm xã BomBo, huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước, già làng Điểu Len – một trong nhữngngười con ưu tú của buôn làng góp phần làm nên sức mạnh Bom Bo trongnhững năm kháng chiến chống Mỹ đã rất vui khi nghe chúng tôi hỏi thăm vềmón “canh đồng bào”. Già nói, tùy dân tộc mà có nơi gọi là canh bồi hoặccanh ống thụt. Dẫu khác nhau về tên gọi nhưng nét chung của món canh đạingàn này là được nấu từ các loại lá rừng như cà trắng, đọt mây, đọt đác, dâylạc liên, măng rừng…Điểu Len nói thêm: “Cái canh này sẽ ngon hơn nhiềulắm nếu có thêm củ khoai, con cá hay trái cà!”. Lá nhíp (lá díp, lá ranh) là món chủ lực của nồi canh bồi. Đây là mộtloại lá rừng đọt non có màu đo đỏ, dưới cuống lá màu xanh, khi chín có vịdẻo, ngọt và bùi. Thân cây rau nhíp nhỏ nhắn, vừa tầm, lá dài thon hình bầudục. Anh K’ích, người Lạch, trưởng thôn K’lo – K’ích, xã Gia Viễn, huyệnCát Tiên, tỉnh Lâm Đồng cho biết: “Bây giờ mình ở nhà tường kiên cố, đãbiết nuôi con heo, con trâu, biết trồng cái rau. Nhưng mình và dân làng vẫnthường vào rừng cải thiện thôi”. Và rồi K’ích giải thích: “Vào rừng khôngphải phá rừng đâu nhé. Mình chỉ hái cá lá nhíp thôi. Ống canh bồi mà thiếunó thì giảm ngon một nửa đấy!”.Rau nhíp. Lá nhíp nấu canh ngon vô cùng nhưng không phải dễ kiếm tí nào.Như già làng Griêm và trưởng thôn K’ích, già làng Điểu Bớt ở thôn ĐăngLang, xã Đắk Nhau, huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước bật mí: “Con tê giácrất thích ăn lá nhíp. Đi rừng mà thấy bóng tê giác thì biết chắc chắn lá nhípsẽ mọc đâu đó quanh đấy. Mình đi rừng hồi rừng hãy còn rậm, bóng cây cònnhiều thường hay gặp tê giác. Chúng nhiều lắm. Mình đâu dám tranh ăn vớichúng. Gặp tê giác, mình phải tìm chỗ kín nấp. Nó tới gần, mình phải nínthở nếu không nó húc mình đấy!”.Chị Kle, vợ trưởng thôn K’ích với mớ lá nhíp mua lại từ cánh sơn tràng. Đồng bào các dân tộc Tây Nguyên tin rằng, tê giác ăn các loại lárừng có chứa dược tính, đặc biệt là lá nhíp và đọt mây. Cho nên hễ đi rừngmà gặp trúng bãi phân tê giác thì y rằng cánh thợ sơn tràng sẽ chẳng bỏ lỡdịp may hốt về ngâm rượu để dành tăng bản lĩnh đàn ông. Không bỏ lỡ mạchchuyện, già làng Điểu Bớt kể tiếp: “Ngày xưa, gặp tê giác rồi, mình chỉ cầnlần dò theo dấu chân nó thì sẽ thấy lá nhíp liền. Bây giờ tê giác vắng bóngdần, rồi nhiều người đổ xô đi tìm lá nhíp nên nó không còn nhiều như trướcnữa”. Canh trong ống lồ ô Từ khoảng đầu thế kỉ 19 trở về trước, như nhiều tỉnh thuộc TâyNguyên, vùng cư trú của người Siêng ở Bình Phước tứ bề là rừng nguyênsinh bạt ngàn. Già làng Điểu Len kể rằng hồi đó cây rừng cao từ 30 – 50mdày đặc, cành lá giao tàn nhau đến nổi ánh nắng mặt trời không lọt quađược. Dưới tầng cao là nhiều tầng thực vật khác. Tầng thấp nhất, tầng thứ 3gồm nhiều loài phát triển trong môi trường ẩm ướt như dây leo, địa lan,phong lan, le, mây rừng, tầm gửi và lá nhíp. Rít một hơi thuốc lá được quấn bằng lá rừng, Điểu Len khề khà:“Hồi tao như con nai con, nghe ông bà cha mẹ kể con ma đói nó làm khổdân làng nhiều lắm. Cũng bởi cái lúa rẫy trồng tít trên cao, phải trông chờvào nguồn nước của Yàng nên lúa thu hoạch chỉ đủ ăn chỉ có 9 – 10 thángthôi. Đói quá, ông bà mình mới nghĩ cách hái lá rừng, củ rừng, trái rừng bỏvào ống lồ ô rồi đổ nước vào đem nấu lên làm canh cho dễ ăn ấy mà. Sự tíchlà như vậy đó!”.Đám sơn tràng với những đọt mây và lá nhíp. Canh ống bứa quả là phát kiến đầy ấn tượng của đồng bào các dân tộcvùng cao. Chẳng cần phải dùng xoong nồi chi cho vất vả, ở giữa rừng sâu,để bữa cơm được ngon miệng hơn, họ đã hái thêm lá rồi bứt đọt mây, bắtcon cá, chặt cây lồ ô rồi tống cả thảy vào trong nấu hùm bà lằn. Khi nướcsôi, chỉ cần thọc cây vào dầm nát. Canh chín sẽ sền sệt đậm hương vị núirừng. Để nấu được món canh đại ngàn, đòi hỏi “bếp thủ” phải có kinhnghiệm cho ống lồ ô. Nếu chọn cây quá già, lửa sẽ làm nứt cây, canh sẽ chảyra ngoài. Còn chọn cây non nấu canh thì nhựa cây sẽ cho vị hanh đắng làmcanh không ngon. Già làng Điểu Griêm mách nước, khi nấu, không được đểống lồ ô dựng thẳng mà phải để nghiêng ống lồ ô trên đống lửa, phải quaytròn để canh được chín đều. Khi quay, phải dùng một chiếc que (thân cây lâunăm) thụt vào cho hơi thoát ra ngoài và cho các thành phần được nhuyễn ra.Bởi kiểu cách nấu đặc biệt này mà món canh đại ngàn còn được mang mộttên gọi khác là cây ống thụt. Già làng Điểu Bớt còn hé lộ rằng: “Nếu có cua,có ốc đá thì canh đại ngàn sẽ ngon lắm. Canh chín, mình cho thêm lá é, muốiớt vào. Canh thơm mùi rừng, canh ngọt mùi rừng không gì hơn được đâu!”. Nói về món canh ống thụt độc đáo của núi rừng, ông Nguyễn ThànhĐức - Tiến sĩ Dân tộc học (Hội dân tộc học) cho biết: “Các tộc người Mạ,Stiêng, M’nông, Bana, Gia Rai, Chơ Ro… là những tộc người bản địa có mặtở Tây Nguyên từ rất sớm. Cuộc sống của họ không tách khỏi những con suốivà núi rừng. Ở đại ngàn, trừ những lúc săn bắt được thú rừng thì hàng ngàyđồng bào ăn cơm gạo tẻ hoặc canh bồi được nấu bằng ống lồ ô già tuổi. Đấychính là loại canh được nấu với nhiều loại rau rừng, bột bắp, cá suối và lánhíp là vị chủ đạo!”. Còn gì để nhớ? Món canh hội tụ đủ tinh túy của núi rừng sẽ chín khoảng chừng mộttiếng đồng hồ trên bếp lửa. Tại quán canh ống thụt ở đường Hai Bà Trưng –Quận 1 – Tp HCM, nghe bà chủ quán giải thích vì sao nấu canh ống thụttrong nồi đất mà không khỏi thất vọng: “Không phải ai ...