Gia phong trong ký ức của một người con xứ Nghệ - Phong Lê

Gia phong, nếp nhà có những nhà những gia hệ gắn với tên tuổi các danh nhân văn hóa, lịch sử của dân tộc đang là đối tượng của nhiều giới nghiên cứu khoa học, có những dòng tộc xứ Nghệ được người đời nhìn vào một cách ngưỡng mộ và đem lại sự hãnh diện cho côn cháu thế hệ sau. Nhằm giúp các bạn hiểu hơn về vấn đề này, mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Gia phong trong ký ức của một người con xứ Nghệ" dưới đây.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Gia phong trong ký ức của một người con xứ Nghệ - Phong Lê74 X· héi häc sè 1 (85), 2004Gia phong trong ký øc cña mét ng−êi con xø NghÖ Phong Lª Gia phong - nÕp nhµ. Cã nh÷ng nhµ, nh÷ng gia hÖ g¾n víi tªn tuæi c¸c danhnh©n v¨n hãa, lÞch sö cña d©n téc ®ang lµ ®èi t−îng kh¶o s¸t cña nhiÒu giíi nghiªncøu khoa häc. Hä Ng« Th× ë T¶ Thanh Oai. Hä Phan Huy ë Sµi S¬n… Cã nh÷ng dßngtéc xø NghÖ ®−îc ng−êi ®êi nh×n vµo mét c¸ch ng−ìng mé vµ ®em l¹i sù h·nh diÖnkh«ng chØ cho c¸c thµnh viªn lµ con ch¸u vÒ sau mµ cßn cho tÊt c¶ nh÷ng ai lµ ®ångh−¬ng. Hä NguyÔn Tiªn §iÒn ë Nghi Xu©n. Hä NguyÔn Tr−êng L−u ë Can Léc. HäCao Xu©n ë DiÔn Ch©u, v.v… ë ®ã nãi chuyÖn gia phong thËt lµ dÔ. Nh−ng gia phong cã lÏ cÇn ®−îc nh×n réng h¬n nh− mét nÕp sèng chung chonhiÒu dßng hä, cµng réng h¬n, cho c¶ mét vïng. Cã lÏ v× thÕ mµ Héi th¶o nµy cã tªn lµGia phong xø NghÖ. T«i hi väng c¸ch nghÜ nµy sÏ cã tÇm réng r·i h¬n cho sù bµn luËn. Gia phong lµ vÊn ®Ò x· héi. Nh−ng nã còng cã chç g¾n bã víi vÊn ®Ò “gien”trong sinh häc ch¨ng? “Con nhµ t«ng kh«ng gièng l«ng còng gièng c¸nh”. (Cßn “Convua th× l¹i lµm vua” lµ chuyÖn kh¸c). “Gien” lµ c©u chuyÖn vÒ bé m· di truyÒn ®anghøa hÑn biÕt bao triÓn väng cho sù c¶i t¹o loµi ng−êi, gièng ng−êi. Qu¶ tim cñaChopin ®ang ®−îc gi÷ g×n, cßn bé n·o cña Einstein vµ c¸c vÜ nh©n khoa häc th× ®· vµ®ang høa hÑn c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu. Nh−ng l¹i cã nh÷ng chuyÖn gióp nghÜ réng h¬n. Trong 4 häc sinh nhËn Huych−¬ng Vµng Gi¶i To¸n quèc tÕ ë Lu©n §«n n¨m võa qua cã 1 em ng−êi VÜnh Phóc,sinh ra trong mét gia ®×nh b×nh th−êng, vµ viÖc häc cña em còng b×nh th−êng, kh«ngcã g× ®Æc biÖt (em kh«ng theo c¸c lß luyÖn, kh«ng t×m thÇy giái, kh«ng vÒ Hµ Néi…).Quúnh Trang víi liªn tôc nh÷ng gi¶i cao trong c¸c kú thi quèc tÕ vÒ arcordÐon; hoÆcmét bÐ g¸i häc trß c« Th¸i ThÞ S©m ®o¹t gi¶i nhÊt vÒ piano trong cuéc thi ë Paris, c¶hai ®Òu kh«ng thuéc nh÷ng gia ®×nh cã truyÒn thèng ©m nh¹c. Bè mÑ c¸c em ®Òu lµnh÷ng ng−êi lao ®éng b×nh th−êng. Nh− vËy th× yÕu tè “gien” kh«ng cßn lµ nguyªn cíbao qu¸t hoÆc duy nhÊt cho viÖc nh×n nhËn tµi n¨ng; vµ vÊn ®Ò kh¶ n¨ng, tµi n¨ngcon ng−êi cã mét m«i tr−êng réng r·i vµ d©n chñ h¬n cho sù ph¸t hiÖn, ph¸t triÓn. Tõ chuyÖn gia phong trong v¨n hãa häc, phong tôc häc, x· héi häc vµ chuyÖn “gien”trong sinh häc t«i muèn nãi ®Õn sù më réng c¸c dÊu Ên vµ ¶nh h−ëng cña nã trong kh«nggian, thêi gian theo c¸c biÕn ®éng cña lÞch sö, n¬i c©u chuyÖn cña chóng ta ®ang bµn. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn Phong Lª 75 B©y giê xin cho phÐp t«i ®i vµo ký øc b¶n th©n víi mét Ýt rµo ®ãn. Bëi b¶nth©n t«i kh«ng cã g× ®Æc biÖt vµ dßng hä nhµ t«i còng kh«ng cã g× ®Æc biÖt, nh− sau®©y sÏ râ. ChØ cã ®iÒu t«i lµ ng−êi Hµ TÜnh, trong tªn gäi chung NghÖ TÜnh, vµ gäi t¾tlµ xø NghÖ, nªn cã lÏ còng ®−îc c¶m nhiÔm chót Ýt “gia phong xø NghÖ” ch¨ng, nÕunh− gia phong cho mét vïng lµ cã? ¤ng bµ néi t«i cã 10 ng−êi con. Nh−ng chØ hai ng−êi ®−îc häc hµnh. Mét ng−êib¸c trai thø 3, cã mét vèn ch÷ H¸n nhÊt ®Þnh vµ cã tµi xem t−íng sè. Nghe nãi b¸c ®·cã mét vµi lÇn trÈy Kinh xem sè cho B¶o §¹i. Nh÷ng ng−êi ®−îc b¸c xem sè ®Òu rÊt®óng. T«i vµ ng−êi anh cïng tuæi, con cña b¸c ®Òu cã l¸ sè tõ bÐ, vµ sù tiªn ®o¸n cñac¶ hai xem ra rÊt nghiÖm. Cßn chÝnh b¸c, b¸c biÕt tr−íc mÖnh cña m×nh: chÕt ®−êng(tøc lµ chÕt xa nhµ) ë tuæi 53. Vµ ®óng thÕ, ®ã lµ n¨m sau Gi¶m t«, kh«ng chê ®ÕnC¶i c¸ch ruéng ®Êt b¸c bÞ b¾t ®i c¶i t¹o, råi chÕt ë Tr¹i N¾ng - miÒn T©y H−¬ng Khª. Sau b¸c trai thø 3, chØ bè t«i - con ót - con thø 10, lµ ®−îc häc hµnh, mét Ýtch÷ H¸n vµ nhØnh h¬n lµ ch÷ Ph¸p, råi ®−îc bæ lµm h−¬ng s− ë Thanh Hãa. ChØ lµh−¬ng s− th«i, thÕ mµ «ng còng lÇn l−ît ®−îc d¨m ch¸u trai con c¸c «ng anh ®i cïng,cho theo häc, mçi ®øa mét hai n¨m ë xø Thanh. Cã häc nªn «ng rÊt ch¨m m−în s¸chcho con ®äc, rÊt ch¨m cho sù häc cña con. Ch¨m mét c¸ch tù nhiªn, chø kh«ng gß bã.Kh«ng ®e nÑt, roi vät theo lèi nhµ Nho. Cßn viÖc cµy cÊy, chî bóa, ¨n mÆc, sinh ho¹ttr¨m sù ®Òu ®Ó mÑ lo; mÑ - con mét nhµ Nho trong vïng, thÕ mµ l¹i rÊt biÕt chÞu khã,chÞu khæ ®Ó nu«i chång, nu«i con. Cßn bè t«i dÉu chØ lµ h−¬ng s−, mµ vÉn kh«ng ®éng®Õn bÊt cø c«ng viÖc lao ®éng ch©n tay nµo. Trong con m¾t cña ng−êi lµng, mµ aicòng gäi «ng lµ ThÇy, «ng nh− thuéc mét tÇng líp kh¸c. Tõ khi lªn cÊp 2, häc tr−êng huyÖn, t«i ph¶i ®i - vÒ hµng ngµy hµng chôc c©y sèvµo ban ®ªm. Lªn cÊp 3, vµo tr−êng tØnh, ph¶i ë trä, mçi tuÇn ®i bé 5,6 chôc c©y sè vÒnhµ ®Ó mang theo g¹o muèi. Ngµy ra Hµ Néi øng thÝ §¹i häc, bè t«i ®−a tiÔn con h¬n10 c©y sè ®Õn bÕn ca n« §øc Thä ®Ó ra Vinh. Hai bè con l÷ng th÷ng ®i trªn ®ª nh− haing−êi ®i d¹o. Nãi l÷ng th÷ng v× bè t«i cã lèi ®i rÊt khoan thai - ®ã lµ ®iÒu tr¸i ng−îc víit«i. Cã ng−êi nãi, «ng T. vÒ ®Õn cæng råi mµ gÆp m−a vÉn cø bÞ −ít nh− th−êng. Bëi v׫ng kh«ng bao giê ch¹y, kÓ c¶ ch¹y… m−a. Tõ ®©y, tõ bÕn ca n« §øc Thä, t«i xa gia®×nh, mét m×nh xoay trë, gi¶i quyÕt mäi viÖc trªn ®−êng ra Hµ Néi; ë Hµ Néi tù lochuyÖn thi cö, råi chê ®îi cho ®Õn khi tróng tuyÓn vµ nhËn giÊy nhËp häc… Vµ nÕu t«i kh«ng rêi quª, th× ch¾c ch¾n sè phËn t«i b©y giê ®· kh¸c. Kh«ng biÕt cã mét dÊu hiÖu g× ®ã thuéc “gia phong” ch¨ng, n»m trong c¸i vènhäc vÊn thÊp tho¸ng mµ c¶ mét ®¹i gia ®×nh 10 ng−êi con, trong ®ã 8 ng−êi ph¶inh−êng nhÞn, cho 2 ng−êi ®−îc h−ëng? N»m ë c¸i ham kh«ng lµm giµu theo lèi ch¹ytheo phÈm hµm, hoÆc theo lèi träc phó? Mµ lµ ham ch¨m lo cho sù häc. Vµ c¸i ®iÒut©m niÖm cña bè lµ ph¶i trang bÞ vµ tranh thñ mäi ®iÒu kiÖn cho con rêi quª; métt©m niÖm «ng nÐn kÝn trong lßng, nh−ng t«i biÕt lµ «ng rÊt nung nÊu, vµ kiªn quyÕtthùc hiÖn cho b»ng ®−îc. B¾t ®Çu tõ t«i, råi ®Õn c¸c em t«i. ...