Giải pháp phòng chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn vùng đồng bằng sông Cửu Long

Bài viết này phân tích cụ thể tình hình xâm nhập mặn, các tác động và định hướng một số giải pháp chính, gồm cả trước mắt và lâu dài để phòng, chống tác động của hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn đến sản xuất và dân sinh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giải pháp phòng chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn vùng đồng bằng sông Cửu Long KHOA HỌC CÔNG NGHỆ GIẢI PHÁP PHÒNG CHỐNG HẠN HÁN, THIẾU NƯỚC, XÂM NHẬP MẶN VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG Lương Văn Anh Cục Thủy lợiTóm tắt: Đồng bằng sông Cửu Long là vùng có vị trí đặc biệt, điều kiện nguồn nước phụ thuộc rấtlớn từ ngoài biên giới, hàng năm đều chịu ảnh hưởng rất lớn của cả lũ từ thượng nguồn trong mùamưa và xâm nhập mặn về mùa khô. Trong khoảng 5 năm gần đây, vùng đã xảy ra hai đợt xâm nhậpmặn nghiêm trọng trong các mùa khô năm 2015-2016 và 2019-2020, gây thiệt hại cho sản xuất nôngnghiệp và thiếu nước sinh hoạt. Trước thông tin dự báo khí tượng thủy văn có xu thế bất lợi, nguy cơhạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn có thể xảy ra trong mùa khô 2023-2024, việc chuẩn bị các giảipháp để chủ động ứng phó là hết sức cần thiết. Bài viết này phân tích cụ thể tình hình xâm nhậpmặn, các tác động và định hướng một số giải pháp chính, gồm cả trước mắt và lâu dài để phòng,chống tác động của hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn đến sản xuất và dân sinh.Từ khóa: Hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, Đồng bằng sông Cửu Long, Giải pháp ứng phó.Summary: The Mekong Delta is an area with special natural conditions, which is greatly affectedby both upstream floods in the flood season and saline intrusion in the dry season. In about 5years, the area has experienced two severe salinity intrusion in the dry seasons of 2015-2016 and2019-2020, causing damage to agricultural production and lack of water for living activities. Withunfavorable hydro-meteorological forecast information, the risk of drought, water shortage, andsaltwater intrusion may occur in the dry season 2023-2024. Therefore, it is necessary to preparesolutions to proactively respond to minimize impacts. This article specifically analyzes thesituation of saltwater intrusion, its impacts and orients some key solutions, including bothimmediate and long-term solutions to prevent and control the impacts of drought, water shortage,and saline intrusion on agricultural and peoples livelihood.Keywords: Drought, Water shortage, Saline intrusion, Vietnamese Mekong Delta, Solutions.1. ĐẶT VẤN ĐỀ* gần đây, do sự gia tăng về dân số, diện tích sảnSông Mê Công là con sông dài nhất Đông xuất nông nghiệp và nhu cầu về năng lượng,Nam Á, bắt nguồn từ núi Tây Tạng (Trung các nước ở thượng nguồn sông Mê Công đãQuốc) với tổng chiều dài khoảng 4.350 km, xây dựng đập ngăn sông để phát điện, tíchchảy qua các nước Trung Quốc, My-an-ma, nước, chuyển nước ra khỏi lưu vực,… TrênLào, Thái Lan, Cam-Pu-Chia và Việt Nam dòng chính và dòng nhánh sông Mê Công hiệntrước khi đổ ra Biển Đông. Dòng chảy sông nay đang có rất nhiều đập thủy điện đã và đangMê Công thay đổi theo mùa, mùa kiệt thường có kế hoạch tiếp tục xây dựng. Sự vận hànhbắt đầu từ tháng 12 năm trước kéo dài đến các nhà máy thủy điện đang tác động, làm thaytháng 5 năm sau, mùa lũ bắt đầu từ tháng 6 và đổi quy luật dòng chảy tự nhiên của sông Mêkết thúc vào tháng 11 hàng năm. Những năm Công ở vùng hạ lưu, ảnh hưởng đến đời sống của người dân và môi trường sinh thái, đặc biệt trong điều kiện biến đổi khí hậu và nước biểnNgày nhận bài: 11/7/2023 dâng (Kuenzer và nnk, 2013; Thanh và nnk,Ngày thông qua phản biện: 02/8/2023 2018; Yuichiro và nnk, 2020).Ngày duyệt đăng: 16/8/202314 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 79 - 2023 KHOA HỌC CÔNG NGHỆĐồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) của Việt công trình thủy lợi không lấy được nước ngọt,Nam là hạ du vùng châu thổ của sông Mê dẫn đến tình trạng hạn hán, thiếu nước. CácCông bao gồm 13 tỉnh, thành phố: Long An, đợt xâm nhập mặn lớn nhất trong lịch sử ở khuTiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long, vực xảy ra trong mùa khô các năm 2015-2016Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Hậu và 2019-2020, đã có 10/13 tỉnh, thành phốGiang, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau và thuộc khu vực bị ảnh hưởng bởi hạn hán, thiếuThành phố Cần Thơ (Hình 1). Toàn vùng có nước, xâm nhập mặn, gây thiệt hại cho sảntổng diện tích đất tự nhiên khoảng 4 triệu ha, xuất nông nghiệp và tình trạng thiếu nước sinhdân số khoảng 21,49 triệu người (năm 2019) hoạt. Xâm nhập mặn mùa khô năm 2015-2016với 85% số dân sinh sống dựa vào sản xuất đã gây thiệt hại 405.000 ha cây trồng, ảnhnông nghiệp. Do có các đặc điểm sinh thái hưởng tới nguồn nước sinh hoạt cho 210.000thuận lợi, vùng ĐBSCL đang là vùng trọng hộ dân. Xâm nhập mặn trong mùa khô nămđiểm để sản xuất nông nghiệp, giữ vai trò quan 2019-2020 gây thiệt hại cho 59.000 ha lúatrọng trong nền kinh tế; đạt khoảng 970 nghìn Đông Xuân, 96.000 hộ bị thiếu nước sinh hoạt.tỷ đồng, chiếm 11,95% GDP cả nước (số liệu Theo các bản tin cập nhật hiện tượng El Ninonăm 2020). Sản lượng nông nghiệp chiếm tỷ của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văntrọng đa số về xuất khẩu so với các vùng, miền Quốc gia và các tổ chức khí tượng trên thếkhác trên cả nước. Những năm gần đây, hạn giới, El Nino đã chính thức xuất hiện từ thánghán, xâm nhập mặn và ngập lụt, úng ngày càng 6/2023 và khả năng tiếp tục duy trì đến nămgia tăng mạnh mẽ tại ĐBSCL. Theo các 2024. Với các nhận định tác động đến khíchuyên gia thủy lợi hàng đầu có nhiều năm tượng, thủy văn của hiện tượng El Nino, tìnhkinh nghiệm nghiên c ...