Giảng dạy và học tập với công cụ Bản đồ Tư duy

1. Giới thiệu: Việc phát triển tư duy cho học sinh và giảng dạy kiến thức về thế giới xung quanh luôn là một trong những ưu tiên hàng đầu của những người làm công tác giáo dục.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giảng dạy và học tập với công cụ Bản đồ Tư duy Giảng dạy và học tập với công cụ Bản đồ Tư duy 1. Giới thiệu:Việc phát triển tư duy cho học sinh và giảng dạy kiến thức về thế giới xungquanh luôn là một trong những ưu tiên hàng đầu của những người làm côngtác giáo dục. Nhằm hướng các em đến một phương cách học tập tích cực vàtự chủ, chúng ta không chỉ cần giúp các em khám phá các kiến thức mới màcòn phải giúp các em hệ thống được những kiến thức đó. Việc xây dựng đượcmột “hình ảnh” thể hiện mối liên hệ giữa các kiến thức sẽ mang lại những lợiích đáng quan tâm về các mặt: ghi nhớ, phát triển nhận thức, tư duy, óctưởng tượng và khả năng sáng tạo…Một trong những công cụ hết sức hữuhiệu để tạo nên các “hình ảnh liên kết” là Bản đồ Tư duy.Bài viết này nhằm giới thiệu về Bản đồ Tư duy, tóm lược nguyên lý nền tảngcủa Bản đồ Tư duy, ứng dụng của loại bản đồ này trong dạy học, và cuối cùnglà giới thiệu về các phần mềm hiện có trên thị trường có thể giúp tạo ra cácBản đồ Tư duy. 2. Bản đồ Tư duy: Nguyên lý & Ứng dụng trong dạy họcBản đồ Tư duy (Mind Map) là một hình thức ghi chép sử dụng màu sắc và hình ảnh,để mở rộng và đào sâu các ý tưởng (1). Kỹ thuật tạo ra loại bản đồ này được gọi làMind Mapping và được phát triển bởi Tony Buzan vào những năm 1960.Ở vị trí trung tâm bản đồ là một hình ảnh hay một từ khóa thể hiện một ý tưởnghay khái niệm chủ đạo. Ý trung tâm sẽ được nối với các hình ảnh hay từ khóa cấp 1bằng các nhánh chính, từ các nhánh chính lại có sự phân nhánh đến các từ khóacấp 2 để nghiên cứu sâu hơn. Cứ thế, sự phân nhánh cứ tiếp tục và các khái niệmhay hình ảnh luôn được nối kết với nhau. Chính sự liên kết này sẽ tạo ra một “bứctranh tổng thể” mô tả về ý trung tâm một cách đầy đủ và rõ ràng. (hình 1) Hình 1: Một ví dụ về một Bản đồ Tư duy về sự xâm chiếm của người Viking.Bản đồ Tư duy hiện là một công cụ đang được sử dụng bởi hơn 250 triệu ngườitrên thế giới trong đó có các công ty lớn như HP, IBM, Boeing, …Các tổ chức giáodục và giáo viên các nước cũng không phải là những người đứng ngoài cuộc.Vậy những yếu tố nào đã làm cho Bản đồ Tư duy có tính hiệu quả cao và nền tảngcủa chúng là gì? Đó là:- Bản đồ Tư duy đã thể hiện ra bên ngoài cách thức mà não bộ chúng ta hoạt động.Đó là liên kết, liên kết và liên kết. Mọi thông tin tồn tại trong não bộ của con ngườiđều cần có các mối nối, liên kết để có thể được tìm thấy và sử dụng. Khi có mộtthông tin mới được đưa vào, để được lưu trữ và tồn tại, chúng cần kết nối với cácthông tin cũ đã tồn tại trước đó.- Việc sử dụng các từ khóa, chữ số, màu sắc và hình ảnh đã đem lại một công dụnglớn vì đã huy động cả bán cầu não phải và trái cùng hoạt động. Sự kết hợp này sẽlàm tăng cường các liên kết giữa 2 bán cầu não, và kết quả là tăng cường trí tuệ vàtính sáng tạo của chủ nhân bộ não.Bản đồ Tư duy là một công cụ hữu ích trong giảng dạy và học tập ở trường phổthông cũng như ở các bậc học cao hơn vì chúng giúp giáo viên và học sinh trongviệc trình bày các ý tưởng một cách rõ ràng, suy nghĩ sáng tạo, học tập thông quabiểu đồ, tóm tắt thông tin của một bài học hay một cuốn sách, bài báo, hệ thống lạikiến thức đã học, tăng cường khả năng ghi nhớ, đưa ra ý tưởng mới, v.v…Một vài ví dụ về sử dụng Bản đồ Tư duy trong dạy học:- Để tóm tắt kiến thức về Giữ gìn vệ sinh cho học sinh, giáo viên có thể sử dụng mộtBản đồ Tư duy với từ khóa trung tâm là “Giữ gìn vệ sinh”, xung quanh từ khóa nàylà các từ khóa cấp 1 “Ăn sạch”, “Uống sạch”, “Giữ vệ sinh cơ thể”, v.v…sau đó đềnghị các em tiếp tục điền thêm các từ khóa cấp độ nhỏ hơn, v.v…- Để giảng về các loại trái cây thường được dùng trong đời sống hàng ngày, giáoviên có thể đưa ra từ khóa “Trái cây”, sau đó đề nghị các em nêu tên các loại quảmà các em biết, kế tiếp mời một nhóm khác lên triển khai các ý tưởng xung quanhmột loại quả đã được nêu tên về các mặt: hình dáng quả, cấu tạo, thời điểm xuấthiện trong năm,v.v …- Sau khi học hết chương về cấu tạo của nguyên tử, giáo viên có thể yêu cầu họcsinh trình bày lại cấu tạo của nguyên tử với các yếu tố: nhân, vỏ, điện tích, khốilượng, v.v…dưới dạng một Bản đồ Tư duy.- Trong giờ chủ nhiệm lớp, giáo viên và học sinh có thể cùng thực hiện một Bản đồTư duy về các công việc mà lớp phải thực hiện trong tuần kế tiếp như: trực trường,ôn bài theo nhóm, đi lao động, các môn sẽ có kiểm tra, các hoạt động văn nghệ, thểthao, dã ngoại, các hội thi phải tham gia, v.v…Bên trên là vài ví dụ và gợi ý cho việc sử dụng Bản đồ Tư duy trong dạy và học,nhiều môn học khác như Địa lý, Lịch sử, Ngoại Ngữ, Vật lý, Sinh học,v.v… cũng cóthể sử dụng công cụ này một cách dễ dàng và hiệu quả.3. Giới thiệu một số phần mềm dùng để tạo Bản đồ Tư duy:Một Bản đồ Tư duy có thể được thực hiện dễ dàng trên một tờ giấy với các loại bútmàu khác nhau, tuy nhiên, cách thức này có nhược điểm là khó lưu trữ, thay đổi,chỉnh sửa. Một giải pháp được hướng đến ...