Giáo trình Động vật hại nông nghiệp - PGS.TS. Nguyễn Văn Đĩnh

Giáo trình Động vật hại nông nghiệp do PGS.TS. Nguyễn Văn Đĩnh biên soạn cung cấp ba thông tin cơ bản về ba nhóm động vật nhỏ là Nhện nhỏ, Chuột và Ốc hại cây trồng. Giáo trình nhằm đáp ứng thực tiễn sản xuất và nhu cầu nghiên cứu về nhóm động vật hại này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Động vật hại nông nghiệp - PGS.TS. Nguyễn Văn Đĩnh BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - HÀ NỘI PGS. TS. NGUYỄN VĂN ĐĨNH GI ÁO TR ÌNH ĐỘNG VẬT HẠI NÔNG NGHIỆP (DÙNG CHO HỆ ĐẠI HỌC) HÀ NỘI 2005 Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………0 LỜI NÓI ĐẦU Trong b¶o vÖ c©y cã 3 nhãm dÞch h¹i lín lµ ®éng vËt, vi sinh vËt vµ cá d¹i. Nhãm ®éng vËt h¹i c©y hoÆc s¶n phÈm tõ c©y trång bao gåm mét sè Ýt c¸c ®¹i diÖn cña mét sè líp ®éng vËt. C¸c líp ®éng vËt chñ yÕu cã liªn quan ®Õn sù g©y h¹i c©y trång bao gåm C«n trïng (Insecta), NhÖn (Arachnida), Thó (Mamalia), NhuyÔn thÓ (Molusca).... Trong c¸c líp ®ã th× c¸c loµi g©y h¹i cã sè l−îng ®«ng ®¶o nhÊt thuéc líp C«n trïng. C¸c líp cßn l¹i cã khi chØ tËp trung trong mét bé nh− bé Ve bÐt (Acarina) thuéc líp NhÖn, hay tËp trung trong mét vµi hä nh− hä èc b−¬u vµng (Ampullariidae), hä èc sªn (Bradybaenae) hay hä Sªn trÇn (Arionae) thuéc líp NhuyÔn thÓ hoÆc tËp trung trong mét hä nh− hä Chuét (Muridae) thuéc líp Thó. Tõ thêi xa x−a, con ng−êi ®· ghi nhËn t¸c h¹i cña c«n trïng vµ tÇm quan träng cña nhãm dÞch h¹i nµy ngµy mét gia t¨ng. V× thÕ trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o cña c¸c tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp ë n−íc ta ®· h×nh thµnh m«n “C«n trïng n«ng nghiÖp” m« t¶ vÒ c¸c ®Æc ®iÓm sinh häc, ph¸t triÓn, sù g©y h¹i vµ c¸c biÖn ph¸p phßng chèng c«n trïng g©y h¹i. Mét sè ®¹i diÖn ngoµi líp c«n trïng nh− nhÖn nhá h¹i c©y, tuyÕn trïng... còng ®−îc ®Ò cËp thªm trong gi¸o tr×nh nµy hoÆc gi¸o tr×nh BÖnh c©y n«ng nghiÖp. Ngµy nay, t¸c h¹i cña mét sè nhãm ®éng vËt ngoµi líp c«n trïng nh− nhÖn nhá, chuét, èc, tuyÕn trïng, chim... ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë trªn thÕ giíi vµ ë n−íc ta ngµy mét gia t¨ng. Do ®ã, Gi¸o tr×nh “§éng vËt h¹i n«ng nghiÖp” ®−îc x©y dùng nh»m ®¸p øng ®ßi hái cña thùc tiÔn s¶n xuÊt vµ nghiªn cøu khoa häc vÒ nhãm ®éng vËt h¹i nµy. Gi¸o tr×nh cung cÊp th«ng tin c¬ b¶n vÒ 3 nhãm ®éng vËt lµ NhÖn nhá, Chuét vµ Ốc h¹i c©y trång. Theo ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o chuyªn ngµnh B¶o vÖ thùc vËt cña Tr−êng §aÞ häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi, gi¸o tr×nh nµy ®−îc häc vµo n¨m thø 3, sau c¸c m«n Sinh häc, C«n trïng ®¹i c−¬ng vµ C«n trïng chuyªn khoa. V× thÕ c¸c ®Æc ®iÓm chung cña §éng vËt, cña ngµnh Ch©n ®èt (Arthropoda) ®−îc ®Ò cËp trong c¸c m«n häc trªn sÏ kh«ng ®−îc nh¾c l¹i ë ®©y mµ chØ nªu c¸c nÐt ®Æc thï. Gi¸o tr×nh “§éng vËt h¹i n«ng nghiÖp” bao gåm 3 phÇn: PhÇn A. Ốc b−¬u vµng, Ốc sªn, Sªn trÇn h¹i c©y trång vµ biÖn ph¸p phßng chèng - - PhÇn B. NhÖn nhá h¹i c©y trång vµ biÖn ph¸p phßng chèng - PhÇn C. Chuét h¹i c©y trång vµ biÖn ph¸p phßng chèng Tõng phÇn ®−îc chia thµnh c¸c ch−¬ng ®¹i c−¬ng nªu lªn vÞ trÝ, ph©n lo¹i, ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, gi¶i phÉu, ®Æc ®iÓm sinh vËt häc, sinh th¸i häc vµ c¸c ch−¬ng chuyªn khoa ®Ò cËp Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………1 tíi c¸c loµi g©y h¹i chÝnh trong s¶n xuÊt vµ biÖn ph¸p phßng chèng chóng cã thÓ ®−îc ¸p dông ë n−íc ta vµ trªn thÕ giíi. Cuèi c¸c phÇn cã danh lôc c¸c tµi liÖu tham kh¶o chÝnh, sinh viªn cã thÓ tra cøu ®Ó më réng hiÓu biÕt cña m×nh. Ngoµi ra, sinh viªn cã thÓ tra cøu ®äc thªm c¸c tµi liÖu: - Ph¹m V¨n Biªn (chñ biªn). Chuét h¹i lóa ë ViÖt Nam vµ phßng trõ tæng hîp. Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp. Hµ Néi. 1998. Côc B¶o vÖ thùc vËt. Ốc b−¬u vµng, biÖn ph¸p phßng trõ. Nhµ xuÊt b¶n N«ng - nghiÖp. Hµ Néi. 2000. - G.W. Krantz. A manual of acarology, second edition. Oregon State University. 1978. - NguyÔn V¨n §Ünh. Gi¸o tr×nh nhÖn nhá h¹i c©y trång. NXB N«ng nghiÖp. Hµ Néi. 2004. - Helle W. and M.W. Sabelis (editors). Spider mite, their biology, natural enemies and control, 2 Vols. Elsevier, Amsterdam. 1985. - Ken P. Aplin, P. R. Brown, J. Jacob, C. J. Krebs and G. R. Singleton. Field methods for rodent studies in Asia and the Indo-Pacific. Canberra. 2003. - Singleton R. G., Hinds L, A., H. Leirs and Z. Zhang. Ecologically-based management of rodents pests. Canberra. 1999 Ngoµi ra, trªn m¹ng Internet t¹i ®Þa chØ http//www.google.com, http//www.yahoo.com... cã nhiÒu dÉn liÖu phong phó vÒ nhãm dÞch h¹i nµy. Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n gi¸o tr×nh nµy chóng t«i ®· nhËn ®−îc sù ®ãng gãp quÝ b¸u cña: - ThS. Lª §øc §ång, Côc B¶o vÖ thùc vËt vÒ néi dung ch−¬ng A. - ThS. NguyÔn Phó Tu©n, ViÖn B¶o vÖ thùc vËt vÒ néi dung ch−¬ng C - KS. NguyÔn §øc Tïng, Bé m«n C«n trïng vÒ c¸c h×nh vÏ vµ s¾p xÕp b¶n th¶o. Chóng t«i mong muèn nhËn ®−îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña anh chÞ em sinh viªn vµ ®ång nghiÖp. Hµ Néi, n¨m 2005 T¸c gi¶ Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………2 Phần A èc b−¬u vµng, èc sªn, SẤN TRẦN HẠI CÂY TRỒNG VÀ BIỆN PHÁP PHỀNG CHỐNG Ốc b−¬u vµng, èc sªn vµ sªn trÇn lµ nh÷ng ®éng vËt Ngµnh Th©n mÒm (Mollusca), líp Ch©n bông (Gastropoda). Ngµnh Th©n mÒm cã kho¶ng 130.000 loµi sèng ë m«i tr−êng n−íc vµ m«i tr−êng c¹n, ®a d¹ng vÒ h×nh th¸i cÊu t¹o. VÒ c¬ b¶n, c¬ thÓ ®èi xøng hai bªn. Riªng èc kh«ng cã ®èi xøng hai bªn. Kh«ng cã hiÖn t−îng ph©n ®èt râ rÖt. Xoang c¬ thÓ lµ thø sinh vµ cã c¸c tói xoang nhá nh− xoang bao quanh tim vµ xoang sinh dôc. C¬ thÓ cã 3 bé phËn: ®Çu, th©n vµ ch©n. PhÇn th©n gå cao vÒ phÝa l−ng t¹o thµnh bao chøa néi quan. Bªn ngoµi lµ líp ¸o cã vá ®¸ v«i cøng (vá èc), th−êng cã nhiÒu kiÓu. Líp Ch©n bông (Gastropoda) lµ líp lín nhÊt trong ngµnh Th©n mÒm víi kho¶ng 90.000 loµi. C¬ thÓ gåm 3 phÇn: ®Çu, th©n vµ ch©n. Bªn ngoµi cã vá bäc. Vá bäc liÒn, d¹ng xo¾n èc. Vá èc cã t ...