Giáo trình giống vật nuôi Chương 5

Chương V Bảo tồn nguồn gen vật nuôi v́à đa dạng sinh học. Trong vòng vài thập kỷ qua, cùng với những đòi hỏi của phát triển kinh tế và bảo vệ môi trừơng, vấn đề bảo vệ sinh thái và tài nguyên môi trường nổi lên như một thách thức đối với từng quốc gia cũng như cả nhân loại.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình giống vật nuôi Chương 5 Ch−¬ng V B¶o tån nguån gen vËt nu«i vμ ®a d¹ng sinh häc Trong vßng vµi thËp kû qua, cïng víi nh÷ng ®ßi hái cña ph¸t triÓn kinh tÕvµ b¶o vÖ m«i tr−êng, vÊn ®Ò b¶o vÖ sinh th¸i vµ tµi nguyªn m«i tr−êng næi lªn nh−mét th¸ch thøc ®èi víi tõng quèc gia còng nh− c¶ nh©n lo¹i. B¶o vÖ nguån gen vËtnu«i g¾n liÒn víi b¶o vÖ tÝnh ®a d¹ng sinh häc kh«ng nh÷ng lµ mét trong nh÷ngnhiÖm vô cÊp b¸ch hµng ®Çu cña c¸c ngµnh, cÊp liªn quan mµ cßn lµ cña toµn x·héi. Nh÷ng kiÕn thøc trong ch−¬ng nµy gióp chóng ta hiÓu ®−îc nh÷ng kh¸i niÖmc¬ b¶n vÒ b¶o tån nguån gen ®éng vËt nãi chung vµ vËt nu«i nãi riªng, cung cÊpnh÷ng t− liÖu liªn quan tíi t×nh h×nh, chiÕn l−îc vµ mét sè biÖn ph¸p cô thÓ vÒ vÊn®Ì b¶o tån nguån gen vËt nu«i ë n−íc ta.1. T×nh h×nh chung Theo thèng kª cña Tæ chøc n«ng l−¬ng Liªn hîp quèc (FAO), trªn thÕ giíicã kho¶ng 5.000 gièng vËt nu«i, hiÖn ®· cã 1.200 - 1.600 gièng ®ang cã nguy c¬ bÞtiÖt chñng, trung b×nh hµng n¨m cã 50 gièng, nghÜa lµ cø mçi tuÇn l¹i cã mét gièngvËt nu«i bÞ tiÖt chñng. Còng theo FAO, viÖc suy gi¶m tÝnh ®a d¹ng di truyÒn vËtnu«i nh− lµ do c¸c nguyªn nh©n sau: - Sù du nhËp nguyªn liÖu di truyÒn míi. - Do chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp kh«ng hîp lý. - ViÖc t¹o gièng míi gÆp nhiÒu khã kh¨n h¹n chÕ. - HÖ thèng kinh tÕ cña ®Þa ph−¬ng bÞ suy gi¶m. - Sù tµn ph¸ cña thiªn nhiªn. - HÖ thèng chÝnh trÞ x· héi kh«ng æn ®Þnh. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, hÇu hÕt c¸c quèc gia, trong ®ã cã ViÖt Nam ®Òu x©ydùng vµ triÓn khai c¸c chiÕn l−îc b¶o tån nguån gen vËt nu«i vµ b¶o tån sù ®a d¹ngsinh häc. Môc tiªu cña c¸c chiÕn l−îc b¶o tån lµ: - B¶o vÖ c¸c gièng khái t×nh tr¹ng nguy hiÓm ®Ó duy tr× nguån gen vµ ®¸pøng nh÷ng nhu cÇu trong t−¬ng lai vÒ nguån ®a d¹ng di truyÒn; - Cung cÊp nguån nguyªn liÖu di truyÒn cho c¸c ch−¬ng tr×nh gièng; - Duy tr× tÝnh ®a d¹ng trong hÖ thèng ch¨n nu«i bÒn v÷ng, phôc vô c¸c nhucÇu vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc, sinh th¸i häc cho hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai. Sau ®©y chóng ta cÇn n¾m ®−îc c¸c kh¸i niÖm liªn quan ®Õn vÊn ®Ò b¶o tånnguån gen còng nh− sù ®a d¹ng sinh häc. 1012. Kh¸i niÖm vÒ b¶o tån nguån gen vËt nu«i Kh¸i niÖm b¶o tån nguån tµi nguyªn di truyÒn ®éng vËt ®· ®−îc Tæ chøcquèc tÕ vÒ B¶o tån thiªn nhiªn vµ Tµi nguyªn thiªn nhiªn (IUCN) ®Þnh nghÜa nh−sau: B¶o tån (conservation) nguån gen ®éng vËt lµ c¸ch qu¶n lý cña con ng−êi ®èivíi tµi nguyªn di truyÒn ®éng vËt nh»m ®¹t ®−îc lîi Ých bÒn v÷ng lín nhÊt cho thÕhÖ hiÖn t¹i, ®ång thêi duy tr× ®−îc tiÒm n¨ng cña tµi nguyªn ®ã ®Ó ®¸p øng ®−îcnhu cÇu vµ mong muèn cña c¸c thÕ hÖ t−¬ng lai. Nh− vËy b¶o tån mang tÝnh tÝchcùc, bao gåm sù g×n gi÷, l−u l¹i, sö dông l©u bÒn, kh«i phôc vµ ph¸t triÓn nguån tµinguyªn di truyÒn. Theo ®Þnh nghÜa nµy, b¶o tån nguån gen vËt nu«i chÝnh lµ ch¨nnu«i c¸c gièng vËt nu«i nh»m khai th¸c sö dông chóng cã hiÖu qu¶ trong hiÖn t¹ivµ ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®−îc yªu cÇu trong t−¬ng lai. Kh¸i niÖm l−u gi÷ cã ý nghÜa hÑp h¬n, FAO ®· ®Þnh nghÜa nh− sau: L−u gi÷(preservation) nguån gen ®éng vËt lµ mét khÝa c¹nh cña b¶o tån, trong ®ã ng−êi talÊy mÉu vµ b¶o qu¶n tµi nguyªn di truyÒn ®éng vËt kh«ng ®Ó con ng−êi can thiÖpg©y ra nh÷ng biÕn ®æi di truyÒn. Nh− vËy l−u gi÷ cã tÝnh thô ®éng, chØ ®¬n thuÇn lµsù g×n gi÷, l−u l¹i kh«ng lµm mÊt ®i còng kh«ng lµm thay ®æi nguån tµi nguyªn ditruyÒn. Sè l−îng c¸c gièng vËt nu«i thÓ hiÖn tÝnh ®a d¹ng sinh häc vËt nu«i. V× vËyb¶o tån vµ l−u gi÷ nguån gen vËt nu«i liªn quan trùc tiÕp ®Õn b¶o tån tÝnh ®a d¹ngsinh häc vËt nu«i.3. Nguyªn nh©n b¶o tån nguån gen vËt nu«i T¹i sao chóng ta l¹i ph¶i b¶o tån nguån gen vËt nu«i, cã hai lý do chñ yÕusau ®©y: - Lý do vÒ v¨n ho¸: Chóng ta ®· thõa nhËn r»ng: c¸c gièng vËt nu«i ®Òu lµ s¶n phÈm cña qu¸tr×nh thuÇn ho¸, mét qu¸ tr×nh lao ®éng s¸ng t¹o x¶y ra vµo thêi kú tiÒn sö cña nÒnv¨n minh nh©n lo¹i, tiÕp ®ã lµ mét qu¸ tr×nh chän läc nu«i d−ìng l©u dµi g¾n liÒnvíi lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c thÕ hÖ loµi ng−êi. Râ rµng r»ng c¸c gièng vËt nu«i lµs¶n phÈm cña nÒn v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i, mçi gièng vËt nu«i lµ s¶n phÈm v¨n ho¸cña mét quèc gia, mét ®Þa ph−¬ng hoÆc mét d©n téc. V× vËy, b¶o tån c¸c gièng vËtnu«i còng chÝnh lµ g×n gi÷, ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i, cña mét quèc giahoÆc mét d©n téc. Mét sè gièng vËt nu«i cã ngo¹i h×nh rÊt ®Ñp, hoÆc h×nh ¶nh cña chóng g¾nliÒn víi phong c¶nh n«ng th«n vèn ®· trë thµnh chñ ®Ò cña mét sè ngµnh nghÖthuËt, c¶nh quan hÊp dÉn cña du lÞch sinh th¸i, hoÆc lµ biÓu t−îng mang tÝnh v¨n 102ho¸ cña mét vïng n«ng th«n nhÊt ®Þnh. Nh− vËy, g×n gi÷ nguån gen vËt nu«i g¾nliÒn víi g×n gi÷ b¶n s¾c v¨n ho¸ cña loµi ng−êi nãi chung, cña mét d©n téc hoÆccña mét ®Þa ph−¬ng nhÊt ®Þnh. - Lý do kü thuËt: Con ng−êi ch−a thÓ biÕt ®−îc nh÷ng ®ßi hái cña m×nh ®èi víi s¶n phÈm vËtnu«i trong t−¬ng lai. Cã thÓ mét s¶n phÈm vËt nu«i nµo ®ã kh«ng phï hîp víi hiÖnt¹i, nh−ng l¹i trë thµnh nhu cÇu cña con ng−êi trong t−¬ng lai. V× vËy b¶o tån métgièng vËt nu«i nµo ®ã chÝnh lµ g×n gi÷ mét tiÒm n¨ng cho t−¬ng lai. C¸c gièng vËt nu«i ®Þa ph−¬ng th−êng thÝch nghi cao víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu,tËp qu¸n canh t¸c ®Þa ph−¬ng, cã kh¶ n¨ng ®Ò kh¸ng bÖnh tËt cao. ChÝnh v× lý donµy mµ ng−êi ta th−êng sö dông con c¸i cña gièng ®Þa ph−¬ng lai víi con ®ùc cñac¸c gièng nhËp ngo¹i, hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c c«ng thøc lai nµy th−êng rÊt cao.Ngoµi ra, ng−êi ta cßn nhËn thÊy, t¹i mét sè vïng mµ ®iÒu kiÖn khÝ hËu kh¾cnghiÖt, chØ nh÷ng gièng b¶n ®Þa míi cã thÓ tån t¹i ®−îc. C¸c gièng ®Þa ph−¬ng cã thÓ cã nh÷ng gen quý, tuy nhiªn viÖc sö dông c¸cgen nµy mét c¸ch riªng biÖt kh«ng hÒ dÔ dµng bëi chóng l¹i cã thÓ liªn kÕt víinh÷ng gen kh«ng mong muèn. ChØ cã trong t− ...