Giáo trình Phát triển nông thôn: Phần 2 - TS. Nguyễn Quang Phục

Tiếp nội dung phần 1, Giáo trình Phát triển nông thôn: Phần 2 được biên soạn gồm các nội dung chính sau: Chính sách phát triển nông thôn qua các thời kỳ và một số kinh nghiệm quốc tế; phát triển nông thôn ở Việt Nam; vai trò chính phủ và các tổ chức trong phát triển nông thôn Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Phát triển nông thôn: Phần 2 - TS. Nguyễn Quang Phục Chương 5 CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN QUA CÁC THỜI KỲ VÀ MỘT SỐ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ Mục tiêu: Sau khi nghiên cứu chương này, người học sẽ: 1. Hiểu và phân tích chính sách phát triển nông thôn qua các thời kỳ. 2. Hiểu, phân tích và vận dụng kinh nghiệm phát triển nông thôn của các nước phát triển như Nhật Bản, Cộng đồng châu Âu vào điều kiện thực tế tại Việt Nam. 3. Hiểu, phân tích và vận dụng kinh nghiệm phát triển nông thôn của các nước đang phát triển như Thái Lan, Hàn Quốc, Trung Quốc vào điều kiện thực tế tại Việt Nam.5.1 CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN QUA CÁCTHỜI KỲ Từ những năm 1950, thế giới từng chứng kiến nhiều sự thay đổinhanh chóng về điều kiện kinh tế, chính trị và xã hội ở các nước đangphát triển. Theo đó, mục tiêu, chiến lược và phương pháp phát triểnnông thôn cũng không ngừng thay đổi để phù hợp với xu hướng pháttriển chung. Phần này sẽ tóm tắt lại quá trình thay đổi của các quan điểmvà học thuyết về sự phát triển, và những đổi thay này đã ảnh hưởng nhưthế nào đến chương trình và chính sách phát triển nông thôn của cácnước Thế giới thứ ba. Nhận thức và quan điểm của chính phủ các nước và các kế hoạchgia thay đổi như thế nào cũng sẽ được thảo luận trong phần này. Từ mộttiến trình đơn giản chuyển giao công nghệ và tư bản đến các vùng nôngthôn, ngày nay phát triển được xem là một quá trình chuyển biến xã hộiquan trọng. Để đạt được sự bền vững nó đòi hỏi có sự tham gia củangười dân (Ellis và Biggs, 2001). 945.1.1 Chính sách phát triển nông thôn giai đoạn 1950-60 Chính sách phát triển những năm 1950 và những năm đầu thập kỷ60 tập trung vào công nghiệp hóa, sử dụng những chiến lược và phươngpháp đã từng được sử dụng thành công trong công cuộc tái thiết đấtnước ở các nước châu Âu bại trận trong chiến tranh Thế giới thứ II. Mụcđích là nhằm tăng nhanh tổng sản phẩm quốc dân và tăng trưởng kinhtế thông qua việc chuyển giao kỹ thuật của châu Âu và tư bản đến vớingười dân địa phương. Trong giai đoạn này, các nhà kinh tế và kế hoạchgia giữ vị trí hàng đầu trong việc lập các chính sách và kế hoạch hóacác chương trình phát triển. Giả sử căn bản là tăng trưởng kinh tế sẽ diễn ra nếu thực hiện kếhoạch hóa và điều tiết nền kinh tế từ trên xuống. Một giả thuyết căn bảnkhác cho rằng tư bản là đầu vào chính yếu của quá trình phát triển. Hyvọng rằng ích lợi của tăng trưởng kinh tế sớm hay muộn cuối cùng cũngrỉ tới (trickle-down) với đại bộ phận dân chúng nghèo khổ. Vì vậy, tronggiai đoạn này những ngành sản xuất đòi hỏi nhiều vốn và lao động, phụthuộc vào nhập khẩu và định hướng xuất khẩu được thúc đẩy. Chi phícông cộng - phần lớn từ viện trợ nước ngoài - tập trung cho phát triển cơsở hạ tầng (giao thông vận tải, điện năng, cảng biển, nhà máy công nghiệp)để có thể hạ thấp chi phí sản xuất và cải thiện điều kiện phân phối. Bởi vì chiến lược chủ yếu là chuyển giao nguồn lực từ cấp quốcgia/nguồn viện trợ nước ngoài đến cấp địa phương, nên sự tham gia củangười dân chú trọng đến việc thiết lập sự chắc chắn và thống nhất vềmục tiêu. Phương pháp phát triển từ trên xuống (top-down) này khôngxem trọng giá trị và kiến thức bản địa trong phát triển nông thôn.5.1.2 Chính sách phát triển nông thôn trong những năm 60 Chính sách phát triển trong những năm 1960 nhắm vào những khuvực trọng yếu mà được xem là những trở ngại đối với tăng trưởng kinhtế. Giai đoạn này tập trung giảm nghèo ở khu vực nông thôn bằng cáchnâng cao sản lượng nông nghiệp mà tiêu biểu là cuộc Cách mạng Xanh. Đối với phương pháp phát triển, chuyển giao công nghệ là chiếnlược quan trọng, đầu tư nguồn lực tài chính và kỹ thuật dồi dào cho 95nghiên cứu phát triển nông nghiệp, đào tạo, tín dụng, hợp tác xã muabán và chương trình khuyến nông. Cũng như thế, phát triển hệ thốngcung cấp dịch vụ cũng nhằm phục vụ cho người dân. Khung 5-1. Cách mạng xanh - thành tựu và những hệ lụy Cuộc Cách mạng Xanh, tức cuộc cách mạng trên lĩnh vực nông nghiệp, đã bắt đầu từ thập niên 50 và 60 thế kỷ XX ở nhiều nước trên thế giới, trong đó có hai trung tâm của cuộc cách mạng này, vừa diễn ra sớm vừa đạt được hiệu quả cao, đó là Mê-hi-cô và Ấn Độ. Thực chất của cuộc Cách mạng Xanh là bằng các biện pháp kỹ thuật, nhất là phân bón và thuốc trừ sâu và việc cung cấp giống mới bằng lai tạo, đã làm tăng năng suất đáng kể cho các loại cây trồng, nhất là lúa mì và lúa gạo. Ở Ấn Độ, nhờ tạo ra các giống lúa IR8 có năng suất 8 tấn - 10 tấn/ha, nhiều giống hàm lượng dinh dưỡng cao, nên năng suất lương thực của nước này tăng lên gấp 2 - 3 lần, từ 20 triệu tấn lên 60 triệu tấn/năm. Một số giống lúa mì, ngô có năng suất cao cũng được Ấn Độ tạo ra hay nhập từ Mê-hi-cô, tạo nên sản lượng lúa mì và ngô của cả nước rất cao. Cách mạng ...