Giáo trình Quản lý và sử dụng hợp lý tài nguyên nước: Phần 2 - PGS.TS. Hoàng Hưng

Nối tiếp nội dung phần 1, phần 2 cuốn giáo trình “Quản lý và sử dụng hợp lý tài nguyên nước” gồm nội dung chương 3 đến chương 6 của tài liệu. Cụ thể, nội dung phần này gồm có các vấn đề sau: Tiềm năng sông ngòi, lũ lụt và dòng chảy lớn nhất, dòng chảy vùng cửa sông chịu ảnh hưởng triều, quản lý và sử dụng hợp lý tài nguyên nước.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Quản lý và sử dụng hợp lý tài nguyên nước: Phần 2 - PGS.TS. Hoàng HưngLuõ luït vaø doøng chaûy lôùn nhaát 85 Chöông IV LUÕ LUÏT VAØ DOØNG CHAÛY LÔÙN NHAÁTI. NHÖÕNG KHAÙI NIEÄM VEÀ LUÕ LUÏT Luõ luït laø keát quaû cuûa nhöõng taùc ñoäng toå hôïp cuûa nhieàu yeáu toá nhö khí haäu thôøitieát, doøng chaûy, ñòa hình ñòa maïo, thaûm thöïc vaät… cuûa moät vuøng roäng lôùn coù khitreân moät löu vöïc nhoû maø bieåu hieän cuûa noù laø söï thay ñoåi veà cöôøng suaát möïc nöôùc dh( ) veà toác ñoä doøng chaûy, veà ñoä saâu ngaäp nöôùc vaø phaïm vi bò ngaäp. dt Luõ: Thöôøng coù cöôøng suaát möïc nöôùc töø lôùn ñeán raát lôùn, luõ thöôøng xuaát hieän ôûcaùc soâng suoái. Neáu ôû nhöõng löu vöïc coù ñoä doác lôùn nhö soâng ngoøi mieàn Trung vaøcaùc soâng mieàn nuùi phía Baéc hoaëc loøng soâng bò raøng buoäc bôûi nhöõng heä thoáng ñeâñieàu nhö soâng Hoàng vaø soâng Thaùi Bình. dh Luït: Luït thöôøng coù cöôøng suaát möïc nöôùc ( ) nhoû chæ vaøi cm/ngaøy hoaëc vaøi dtchuïc cm/ngaøy. Phaïm vi bò ngaäp lôùn, ñoä saâu ngaäp luït lôùn, thôøi gian bò ngaäp keùo daøitöø vaøi ngaøy ñeán vaøi thaùng. dh Ví duï: Traän luït naêm 2000 ôû ÑBSCL ( ) ≅ 30 ~ 40cm/ngaøy(ñaây laø traän luõ coù dtcöôøng suaát möùc nöôùc lôùn nhaát).II. LUÕ QUEÙT Trong nhöõng naêm gaàn ñaây treân moät soá löu vöïc nhoû ôû mieàn nuùi thöôøng xaûy raluõ queùt coù söùc taøn phaù gheâ gôùm-gaây cho nhaân daân nhöõng vuøng xaûy ra luõ queùtnhöõng maát maùt ñau thöông veà ngöôøi vaø cuûa khaù nghieâm troïng. Nhöõng traän luõ queùtxaûy ra ôû Haø Tónh (1980), Sôn La (1991), Lai Chaâu (1990, 1991), Quaûng Bình(1992), soâng Dinh (Bình Thuaän) (1999), Tuùy Loan (Ñaø Naüng) (1999) vaø ñaëc bieätnghieâm troïng laø traän luõ queùt xaûy ra luùc 3 giôø saùng ngaøy 3 thaùng 10 naêm 2000 taïisuoái Naäm Cooùng (xaõ Naäm Cuoái) (huyeän Sình Hoà, tænh Lai Chaâu) mang tính chaáthuûy dieät caû moät ñòa phöông laøm chaán ñoäng dö luaän caû nöôùc. Theá naøo laø luõ queùt (Flash flood)? Ñaây laø moät loaïi luõ xaûy ra treân dieän heïp, xuaát hieänraát baát ngôø, thôøi gian keùo daøi raát ngaén, toác ñoä doøng chaûy raát lôùn, Vmax = 5 ÷ 6 m/giaây.Noù coù theå cuoán troâi taát caû nhöõng gì saün coù treân ñöôøng noù ñi qua maø phaàn lôùn laø86 Chöông IVbuøn, ñaát, caây coái.. Vì vaäy luõ queùt coù khi coøn ñi keøm vôùi luõ buøn ñaù! Noùi chung luõ queùt coù söùc taøn phaù raát kinh khuûng… Ví duï: Traän luõ queùt xaûy ra ngaøy 4-10-1978 treân löu vöïc soâng Coâng, söùc taøn phaùñöôïc moâ taû nhö traän bom B52. Luõ ñaõ taøn phaù hai xaõ Hoàng Sôn vaø Taân thaùi, huyeän ÑaïiTöø, Baéc Thaùi, cuoán troâi 210 noùc nhaø, laøm cheát 40 ngöôøi, 20 ñaäp thuûy lôïi bò phaù vôõ, 12traïm bôm bò hö hoûng hoaøn toaøn. Luõ cuoán troâi caû moät caàu saét naëng hôn 100 taán Hoaëc traän luõ xaûy ra treân soâng Naäm Lang (7-6-1990) Lai Chaâu laøm cheát 76ngöôøi. Traän luõ xaûy ra taïi soâng Naäm La (27-7-1991), thò xaõ Sôn La, laøm cheát 32ngöôøi; haøng nghìn ngoâi nhaø bò cuoán troâi, thieät haïi öôùc tính hôn 30 tyû ñoàng. Nhöõng nguyeân nhaân chuû yeáu hình thaønh luõ queùt ôû Vieät Nam: - Toå hôïp baát lôïi cuûa nhöõng hieän töôïng thôøi tieát: baõo, aùp thaáp nhieät ñôùi, khoângkhí laïnh, cao aùp Thaùi Bình Döông, hoäi tuï nhieät ñôùi… - Nhöõng hieän töôïng thôøi tieát neâu treân thöôøng ñem ñeán moät löôïng möa lôùn, taäptrung trong moät thôøi gian ngaén taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc hình thaønh doøngchaûy luõ - Nhaân toá maët ñeäm: caây röøng bò taøn phaù Neáu noùi: Möa laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå taïo neân doøng chaûy luõ thì maët ñeäm laø ñieàu kieänñuû ñeå goùp phaàn hình thaønh luõ queùt. Yeáu toá maët ñeäm chi phoái maïnh meõ ñeán quaùtrình hình thaønh luõ queùt. Bôûi vì maët ñeäm aûnh höôûng raát lôùn ñeán löôïng toån thaát doøngchaûy luõ. Löôïng toån thaát naøy bao goàm quaù trình thaám, boác hôi, ñieàn ñaày, vaø söï kìmhaõm doøng chaûy bôûi lôùp phuû thöïc vaät. Coù theå noùi: Tính chaát cuûa ñaát vaø hình thaùi maët ñaát laø nhaân toá chuû yeáu caáuthaønh maët ñeäm. Haøng bao ñôøi nay: ñaát voán laø moät loaïi taøi nguyeân voâ cuøng quyù giaù maø conngöôøi luoân khai thaùc ñeå phuïc vuï cho söï toàn taïi vaø phaùt trieån cho chính mình. Song nhöõng taùc ñoäng thieáu yù thöùc, thieáu khoa hoïc cuûa con ngöôøi ñaõ laøm chokeát caáu cuûa ñaát, hình thaùi maët ñaát ngaøy caøng phaùt trieån theo moät chieàu höôùng baátlôïi cho vieäc giaûm thieåu doøng chaûy luõ, taïo nguy cô cho luõ queùt, luõ buøn ñaù hình thaønh. Vuøng ñoài nuùi nöôùc ta coù khoaûng 26,5 trieäu ha ñaát (chieám 79% dieän tích töïnhieân). ÔÛ ñoù coù khoaûng 25 trieäu ngöôøi thuoäc 50 daân toäc anh em ñang sinh soáng,trong ñoù coù khoaûng 2 trieäu ngöôøi coøn soáng theo loái du canh du cö (80% thu nhaäpdöïa vaøo nöông raãy). Tình traïng ngheøo ñoùi, laïc haäu vaø daân soá phaùt trieån nhanh ñaõLuõ luït vaø doøng chaûy lôùn nhaát 87daãn ñeán vieäc söû duïng ñaát vaø voán röøng böøa baõi, haäu quaû laø daãn ñeán vieäc môû roängdieän tích ñaát troáng, ñoài troïc. ÔÛ Taây Baéc nöôùc ta töø naêm 1965÷1985 daân soá taêng 2,3 laàn, keùo theo ñoä chephuû röøng giaûm ñi moät nöûa. Hieän nay dieän tích ñaát troáng ñoài troïc ôû nöôùc ta laø 13 trieäu ha. Quaû thaät ñaây laømoät nguy cô ti ...