Hải dương học đại cương - Chương 1

Dòng chảy và hoàn lưu nước đại dươngtrọng lực g tại bề mặt Trái Đất biến thiên theo vĩ độ. ở xích đạo, gia tốc trọng lực cực tiểu (9,780 m/s2), vì tại đây bán kính Trái Đất và lực ly tâm lớn nhất, còn ở cực giá trịg đạt cực đại, bằng 9,832 m/s2.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hải dương học đại cương - Chương 1 träng lùc g t¹i bÒ mÆt Tr¸i §Êt biÕn thiªn theo vÜ ®é. ë Ch−¬ng 1 - dßng ch¶y vμ hoμn l−u n−íc ®¹i d−¬ng xÝch ®¹o, gia tèc träng lùc cùc tiÓu (9,780 m/s2), v× t¹i ®©y b¸n kÝnh Tr¸i §Êt vμ lùc ly t©m lín nhÊt, cßn ë cùc gi¸ trÞ g ®¹t cùc ®¹i, b»ng 9,832 m/s2. Gi¸ trÞ th−êng chÊp nhËn1.1. Nh÷ng lùc c¬ b¶n t¸c ®éng trong ®¹i d−¬ng cña g b»ng 9,81 m/s2 øng víi vÜ ®é 50°. Nh÷ng nguyªn nh©n lμm cho n−íc trong ®¹i d−¬ng Víi ®é s©u, trÞ sè cña g ph¶i t¨ng dÇn, v× b¸n kÝnh rchuyÓn ®éng cã thÓ chia thμnh c¸c nguyªn nh©n néi sinh, gi¶m. NÕu ký hiÖu g 0 lμ gia tèc träng lùc t¹i mÆt ®¹i d−¬ng,xuÊt hiÖn trong b¶n th©n ®¹i d−¬ng vμ c¸c nguyªn nh©n th× t¹i ®é s©u z gia tèc träng lùc dÔ dμng x¸c ®Þnh theo c«ngngo¹i sinh. thøc TÊt c¶ nh÷ng lùc trùc tiÕp lμm xuÊt hiÖn c¸c dßng ch¶y g = g 0 + 2,2 ⋅ 10 −6 z . (1.1)gäi lμ c¸c lùc nguyªn sinh. Tuy nhiªn, ngay sau khi c¸c h¹t Tõ c«ng thøc nμy thÊy r»ng, t¹i ®é s©u 5000 m g 0 chØn−íc b¾t ®Çu chuyÓn ®éng, sÏ xuÊt hiÖn c¸c lùc gäi lμ thø t¨ng lªn kho¶ng 0,011 m/s2.sinh, chóng kh«ng tham gia lμm xuÊt hiÖn c¸c dßng ch¶y,nh−ng cã kh¶ n¨ng lμm biÕn d¹ng c¸c dßng ch¶y. Ta sÏ xÐt Nh− vËy, t¹i ®é s©u ®¹i d−¬ng ®Õn 10000 m, l−îng biÕnc¸c lùc nªu trªn. thiªn cña gia tèc träng lùc theo ®é s©u chØ b»ng kho¶ng non mét nöa so víi biÕn thiªn cña g tõ xÝch ®¹o tíi cùc. Do ®ã, 1.1.1. C¸c lùc néi sinh víi phÇn lín c¸c bμi to¸n h¶i d−¬ng häc, ng−êi ta chÊp nhËn NÕu biÕt sù ph©n bè cña tr−êng träng lùc, tr−êng ¸p gi¸ trÞ g kh«ng ®æi, b»ng 9,81 m/s2.suÊt, tr−êng khèi l−îng (hay mËt ®é), th× cã thÓ cã kh¸i H−íng cña g t¹i mçi ®iÓm trªn ®¹i d−¬ng trïng víiniÖm vÒ tr¹ng th¸i cña biÓn ë mét vïng bÊt kú d−íi gãc ®é h−íng cña d©y däi. MÆt ph¼ng vu«ng gãc víi d©y däi gäi lμc¸c lùc néi sinh. mÆt ®¼ng thÕ, hay mÆt møc. Qua mçi ®iÓm cña ®−êng Tr−êng träng lùc. Träng lùc lμ kÕt qu¶ cña lùc hÊp th¼ng ®øng chØ cã thÓ cã mét mÆt ®¼ng thÕ ®i qua.dÉn vμ lùc ly t©m do sù xoay cña Tr¸i §Êt. Do ®ã, gia tèc 17 18 Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c mÆt ®¼ng thÕ ®−îc ®o b»ng ®¬n lùc, th× sai sè gÆp ph¶i lμ 2 %.vÞ c«ng thùc hiÖn ®Ó n©ng mét vËt theo ph−¬ng th¼ng ®øng L−u ý r»ng, sau nμy ng−êi ta gäi ®Þa thÕ vÞ víi dÊuchèng l¹i träng lùc. Khi n©ng khèi l−îng 1 kg lªn tíi ®é cao ng−îc l¹i t¹i ®é s©u z lμ ®é s©u ®éng lùc cña ®iÓm ®−îc xÐt1 m sÏ thùc hiÖn mét c«ng b»ng nÕu chÊp nhËn mÆt ®¼ng thÕ t¹i z = 0 lμm mÆt kh«ng. mgz = 1 kg ⋅ 9,81 m/s 2 ⋅ 1 m = 9,81 J . Tr−êng ¸p suÊt thñy tÜnh. Nhí r»ng c¸c mÆt cã gi¸ trÞ ¸p suÊt b»ng nhau gäi lμ c¸c mÆt ®¼ng ¸p. C«ng 1 J sÏ lμ c«ng thùc hiÖn khi n©ng khèi l−îng 1 kglªn tíi ®é cao 1/9,81 = 0,102 m = 1,02 dm. Bierkness gäi So víi ¸p suÊt khÝ quyÓn, th× d− l−îng ¸p suÊt (tÝnh b»ng Pascal) t¹i ®é s©u z (m) sÏ b»ngkho¶ng c¸ch nμy lμ ®ªximÐt ®éng lùc. Nh− vËy, kho¶ng c¸ch theo d©y däi b»ng 1,02 dm h×nh z P =  ρ g dz ⋅ 10 3 ,häc sÏ t−¬ng øng víi (chø kh«ng b»ng) mét ®ªximÐt ®éng 0lùc: trong ®ã: ρ tÝnh b»ng g/cm3, dz tÝnh b»ng m, g tÝnh b»ng 1,02 dm ≈ 1 dm §L; m/s2. 1 dm ≈ 0,98 dm §L. Gi¶ sö trÞ sè trung b×nh cña mËt ®é trªn kho¶ng gi÷a mÆt biÓn vμ ®é s©u z b»ng ρ , ta cã Tõ ®©y, dÔ dμng nhËn ®−îc c«ng thøc ®Ó tÝnh kho¶ngc¸ch th¼ng ®øng b»ng mÐt ®éng lùc: P = ρ g z ⋅ 10 3 . (1.3) D = 0,1 gz , §Ó ®o ¸p suÊt, Bierkness ®· sö dông mét ®¬n vÞ lín h¬nhay − ®ªxiba − b»ng 104 Pascal. Ta thÊy 1 ba b»ng 105 Pascal. D2 − D1 = 0,1 . (1.2) Bierkness ®Æt tªn gäi nμy bëi v× ¸p suÊt tiªu chuÈn xÊp xØ b»ng trÞ sè nμy. (¸p suÊt cét thñy ng©n 760 mm b»ng 1,013 Kh¸c biÖt gi÷a mÐt h×nh häc vμ mÐt ®éng lùc b»ng 2 %, ba, hay 1013 mb).do ®ã, nÕu nh− chóng ta x¸c ®Þnh hiÖu thÕ vÞ trªn hai mÆt ...