Hóa dược - dược lý III ( Dược lâm sàng ) part 5

Ngoài đái tháo đường, tăng đường huyết còn do một số bệnh nội tiết khác: Hội chứng Cushing (cường năng vỏ thượng thận), tăng năng tuyến giáp. Tăng đường huyết cũng có thể do dùng một số loại thuốc: Glucocorticoid, thuốc lợi tiểu thiazid, phenytoin... − Giảm: Hạ đường huyết dưới 45 mg/dl (2,5 mmol/l) cũng rất nguy hiểm
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hóa dược - dược lý III ( Dược lâm sàng ) part 5 Ngoµi ®¸i th¸o ®−êng, t¨ng ®−êng huyÕt cßn do mét sè bÖnh néi tiÕt kh¸c: Héi chøng Cushing (c−êng n¨ng vá th−îng thËn), t¨ng n¨ng tuyÕn gi¸p. T¨ng ®−êng huyÕt còng cã thÓ do dïng mét sè lo¹i thuèc: Glucocorticoid, thuèc lîi tiÓu thiazid, phenytoin... − Gi¶m: H¹ ®−êng huyÕt d−íi 45 mg/dl (2,5 mmol/l) còng rÊt nguy hiÓm. Nguyªn nh©n th−êng liªn quan ®Õn dïng qu¸ liÒu insulin vµ c¸c thuèc uèng trong ®iÒu trÞ ®¸i th¸o ®−êng. H¹ ®−êng huyÕt cßn do mét sè nguyªn nh©n kh¸c nh− u tuþ t¹ng, suygan, thiÓu n¨ng tuyÕn yªn, thiÓu n¨ng tuyÕn gi¸p, thiÓu n¨ng vá th−îng thËn.2.4. Acid uric• §Æc ®iÓm − Acid uric lµ s¶n phÈm tho¸i ho¸ cuèi cïng cña nh©n purin trong nucleoprotein. Acid uric kh«ng cã vai trß g× trong c¬ thÓ, sau khi ®−îc t¹o thµnh, kho¶ng 2/3 ®−îc ®µo th¶i qua thËn (läc qua cÇu thËn, nh−ng sau ®ã mét phÇn ®−îc t¸i hÊp thu ë èng thËn) vµ kho¶ng 1/3 ®−îc ®µo th¶i qua ruét. − Nång ®é b·o hoµ cña acid uric trong huyÕt thanh lµ 7 mg/dl (420 µmol/l), nÕu v−ît qu¸ ng−ìng nµy th× c¸c tinh thÓ urat cã thÓ tÝch ®äng trong sôn, khíp, thËn. §ã lµ nguyªn nh©n g©y bÖnh Gout. − pH n−íc tiÓu t¨ng sÏ lµm t¨ng ®é hoµ tan cña acid uric, nh−ng ng−îc l¹i nÕu pH n−íc tiÓu h¹, ®é hoµ tan cña acid uric gi¶m, cã thÓ dÉn ®Õn t¹o sái, ®Æc biÖt trªn c¸c bÖnh nh©n cã nång ®é acid uric trong n−íc tiÓu cao.• ý nghÜa − TrÞ sè b×nh th−êng: 2 - 7 mg/dl; SI = 120 - 420 µmol/l − T¨ng: T¨ng acid uric trong m¸u cã thÓ do t¨ng s¶n xuÊt (t¨ng ph¸ huû nucleoprotein, ¨n chÕ ®é ¨n giµu protid) hoÆc do ®µo th¶i kÐm (suy gi¶m chøc n¨ng thËn). Nh÷ng t¸c nh©n cã t¸c dông ®éc tÕ bµo cã thÓ lµm t¨ng acid uric m¸u (c¸c chÊt kh¸ng chuyÓn ho¸, mét sè thuèc ®iÒu trÞ ung th− nh− methotrexat, busulfan, vincristin, prednison, azathioprin). C¸c t¸c nh©n lµm gi¶m bµi tiÕt acid uric ë èng thËn còng lµm t¨ng acid uric m¸u (thuèc lîi tiÓu thiazid, furosemid, acid ethacrinic). − Gi¶m: Gi¶m acid uric m¸u Ýt gÆp, th−êng do gi¶m qu¸ tr×nh t¸i hÊp thu acid uric ë èng thËn. Mét sè thuèc nh− probenecid, c¸c salicylat, phenylbutazon cã thÓ g©y øc chÕ th¶i trõ acid uric khi dïng víi liÒu thÊp, nh−ng khi dïng víi liÒu cao l¹i lµm gi¶m t¸i hÊp thu, dÉn ®Õn gi¶m acid uric m¸u. Gi¶m acid uric cßn gÆp trong mét sè tr−êng hîp cã tæn th−¬ng èng thËn nh− trong bÖnh Wilson, héi chøng Fanconi. 732.5. Enzym Enzym khu tró trong c¸c m« lµm nhiÖm vô xóc t¸c c¸c ph¶n øngchuyÓn ho¸ c¸c chÊt trong tÕ bµo. Khi tÕ bµo bÞ ph¸ huû, mét l−îng línenzym ®−îc gi¶i phãng vµo huyÕt thanh. §o ho¹t ®é nh÷ng enzym nµy gióp®¸nh gi¸ tæn th−¬ng cña m«: Tæn th−¬ng cµng réng vµ cÊp tÝnh th× l−îngenzym gi¶i phãng vµo m¸u cµng nhiÒu. Tæn th−¬ng m¹n tÝnh ©m Ø th−êngchØ gi¶i phãng enzym víi l−îng võa ph¶i. Isoenzym hoÆc isozym lµ nh÷ng enzym xóc t¸c cïng mét ph¶n øng ho¸häc nh−ng chóng kh¸c nhau vÒ mét sè tÝnh chÊt lý ho¸. Sù ph©n bè isozymcã kh¸c nhau tuú tõng m«. Do ®ã isoenzym còng ®−îc sö dông nh»m x¸c®Þnh vÞ trÝ tæn th−¬ng. Ho¹t ®é enzym ®−îc biÓu thÞ b»ng ®¬n vÞ quèc tÕ (U) hoÆc theo hÖthèng SI b»ng ®¬n vÞ katal (kat). Mét microkatal (µkat) b»ng 60 U.2.5.1. Creatinkinase (CK hoÆc creatin phosphokinase CPK)• §Æc ®iÓm Creatinkinase xóc t¸c chuyÓn phosphocreatin thµnh creatin, gi¶i phãngphosphat giµu n¨ng l−îng chñ yÕu cho c¬ tim vµ c¬ x−¬ng. CK lµ mét dimegåm 2 tiÓu ®¬n vÞ lµ M (Muscle) vµ B (Brain). Nh− vËy sÏ cã 3 lo¹i CK: CK -BB, CK - MM vµ CK - BM. Ba isozym nµy cã ®Æc tÝnh ph©n bè kh¸c nhau: − M« n·o cã kho¶ng 90% BB vµ 10% MM. − M« c¬ tim cã 40% MB vµ 60% MM. − M« c¬ x−¬ng gÇn nh− 100% MM. − HuyÕt thanh b×nh th−êng cã 100% lµ MM nh− ë c¬ x−¬ng. C¸c tr−êng hîp l©m sµng g©y t¨ng CK trong huyÕt thanh th−êng lµ tõc¬ x−¬ng hoÆc c¬ tim. Cßn lo¹i BB ë n·o kh«ng bao giê thÊy xuÊt hiÖn tronghuyÕt thanh, kÓ c¶ khi bÞ tai biÕn m¹ch m¸u n·o, v× enzym nµy kh«ng ®i qua®−îc hµng rµo m¸u - n·o.• ý nghÜa − TrÞ sè b×nh th−êng: 0 - 130 U/l, SI = 0 - 2,16 µkat/l. − T¨ng: + Tæn th−¬ng c¬ x−¬ng: Mäi tæn th−¬ng ë m« c¬ x−¬ng ®Òu g©y t¨ng CK huyÕt thanh. Ph©n huû c¬ x−¬ng cÊp do chÊn th−¬ng, do h«n mª kÐo dµi, c¸c tr−êng hîp tæn th−¬ng c¬ x−¬ng kh¸c nh− lo¹n d−ìng c¬, viªm nhiÒu c¬ hoÆc thiÓu n¨ng tuyÕn gi¸p ®Òu cã thÓ g©y t¨ng CK ®¸ng kÓ. Tiªm b¾p còng cã thÓ lµm t¨ng CK huyÕt thanh tõ 2 - 6 lÇn vµ trë vÒ b×nh th−êng sau 48 giê kÓ tõ khi ngõng tiªm. NhiÒu thuèc74 dïng ë liÒu ®iÒu trÞ hoÆc qu¸ liÒu cã thÓ g©y ra tæn th−¬ng c¬ x−¬ng, lµm t¨ng CK: ChÕ phÈm cã thuèc phiÖn, cocain, amphetamin, theophylin, kh¸ng histamin, c¸c fibrat, barbiturat, mét sè kh¸ng sinh, chloroquin, corticoid, vincristin. §Æc biÖt l−u ý víi c¸c thuèc nhãm statin, nhÊt lµ khi kÕt hîp víi mét sè thuèc kh¸c nh− fibrat, niacin, cyclosporin, erythromycin v× cã thÓ g©y ra tiªu c¬ nÆng, thËm chÝ dÉn ®Õn tö vong. + Tæn th−¬ng c¬ tim: CK lµ enzym t¨ng sím nhÊt trong nhåi m¸u c¬ tim. Sau khi bÞ c¬n kho¶ng 4 giê, CK trong huyÕt thanh b¾t ®Çu t¨ng vµ ®¹t ®Ønh cao ë kho¶ng 24 giê råi trë vÒ b×nh th−êng sau ngµy thø hai ®Õn ngµy thø t−. V× l−îng c¬ tim nhá h¬n nhiÒu so víi l−îng c¬ x−¬ng nªn trong nhåi m¸u c¬ tim, ho¹t ®é CK th−êng chØ t¨ng nhÑ. §Ó chÈn ®o¸n ph©n biÖt chÝnh x¸c, cÇn dùa vµo xÐt nghiÖm isozym, phÇn CK - MB cao trªn 6% ho¹t ®é CK toµn phÇn ®−îc coi lµ mét dÊu hiÖu cña nhåi m¸u c¬ tim.2.5.2. Aspartat amino transferase (ASAT)• §Æc ®iÓm Enzym nµy cßn cã tªn kh¸c lµ glutamat oxaloacetat transaminase(GOT). §©y lµ enzym cã vai trß chuyÓn vËn nhãm amin. Enzym nµy cã nhiÒunhÊt ë m« tim vµ gan, ë m« kh¸c Ýt gÆp.• ý nghÜa − TrÞ sè b×nh th−êng: 0 - 35 U/l; SI = 0 - 0,58 µkat/l. − T¨ng: + Nhåi m¸u c¬ tim ...