Kết quả điều tra nguồn tài nguyên cây thuốc tại huyện Xín Mần tỉnh Hà Giang

Để nắm được tiềm năng và hiện trạng nguồn tài nguyên cây thuốc ở huyện Xín Mần, trong 2 năm 2014-2015, chúng tôi đã tiến hành điều tra nguồn tài nguyên cây thuốc trên khắp địa bàn huyện. Trong đó trước hết thống kê về thành phần loài; xây dựng Danh lục cây thuốc; đồng thời xác định những loài cây thuốc có tiềm năng khai thác cũng như những loài thuộc diện quý hiếm cần bảo vệ ở địa phương, từ đó đề xuất các biện pháp bảo tồn và phát triển bền vững nguồn tài nguyên thực vật này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kết quả điều tra nguồn tài nguyên cây thuốc tại huyện Xín Mần tỉnh Hà Giang. TIỂU BAN TÀI NGUYÊN SINH VẬT KẾT QUẢ ĐIỀU TRA NGUỒN TÀI NGUYÊN CÂY THUỐC TẠI HUYỆN XÍN MẦN TỈNH HÀ GIANG Phan Văn Trưởng, Phạm Thanh Huyền Viện Dược liệu, Bộ Y tế Xín Mần là một huyện biên giới thuộc tỉnh Hà Giang. Phía Bắc giáp huyện Mã Quan, tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) với đường biên giới dài 31 km. Phía Nam giáp huyện Quang Bình (Hà Giang), phía Đông giáp huyện Hoàng Su Phì (Hà Giang), phía Tây giáp huyện Xi Ma Cai và huyện Bắc Hà (Lào Cai). Địa hình Xín Mần được cấu tạo khá đa dạng và phức tạp, nằm trong khu vực của khối núi thượng nguồn sông Chảy. Đây là khối núi granít lớn nhất và cổ nhất Bắc Bộ. Khối núi rộng đến 2.500km2 ở khu vực Xín Mần có độ cao trung bình từ 1.200 -1.600 m với dãy Hoàng Vần Thùng đỉnh cao trên 2.000 m chạy suốt từ Lao Chải (Vị Xuyên) đến xã Pà Vầy Sủ, dãy Chiêu Lầu Thi chạy suốt từ Tây Côn Lĩnh đến Bắc Hà (Lào Cai) có đỉnh cao nhất là 2.402 m. Với điều kiện tự nhiên và khí hậu tương đối đa dạng, đã tạo ra ở đây nguồn tài nguyên động – thực vật độc đáo, trong đó có nhiều loài thực vật được dùng làm thuốc. Tuy nhiên cho tới nay vẫn chưa có một công trình nào đi sâu điều tra nghiên cứu một cách đầy đủ về nguồn tài nguyên cây thuốc tại huyện Xín Mần. Để nắm được tiềm năng và hiện trạng nguồn tài nguyên cây thuốc ở huyện Xín Mần, trong 2 năm 2014-2015, chúng tôi đã tiến hành điều tra nguồn tài nguyên cây thuốc trên khắp địa bàn huyện. Trong đó trước hết thống kê về thành phần loài; xây dựng Danh lục cây thuốc; đồng thời xác định những loài cây thuốc có tiềm năng khai thác cũng như những loài thuộc diện quý hiếm cần bảo vệ ở địa phương, từ đó đề xuất các biện pháp bảo tồn và phát triển bền vững nguồn tài nguyên thực vật này. I. ĐỐI TƢỢNG, ĐỊA ĐIỂM, PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng: là các loài cây mọc tự nhiên có công dụng làm thuốc, thuộc các ngành thực vật bậc cao có mạch ở huyện Xín Mần. 2. Địa điểm: Trong 2 năm 2014-2015 đã tiến hành điều tra thu thập cây thuốc tại 12/19 xã thị trấn ở một số vùng rừng có sự phân bố tập trung các loài thực vật thuộc các xã Khuôn Lùng, Nà Trì, Quảng Nguyên, Xín Mần, Thu Tà, Chí Cà, Nấm Dẩn, TT Cốc Bài, Thèn Phàng, Ngán Chiên, Chế Là, Bản Ngò. 3. Phương pháp: điều tra thực địa theo “Quy trình điều tra dược liệu” của Bộ Y tế (1973) có bổ sung, sửa chữa (2006) (Nguyễn Tập, 2006). Xây dựng các tuyến điều tra khảo sát tại khu vực nghiên cứu. Xác định tên khoa học bằng phương pháp so sánh hình thái, đối chiếu với khóa phân loại trong các bộ thực vật chí (Phạm Hoàng Hộ, 1999-2000; Nguyễn Tập, 2006; M Keraudren- Aymonin, 1975; Lecomte H.; Humbert H.; Gagnepain, F., 1908-1923), Ngoài ra còn sử dụng một số phương pháp khác như: Phương pháp thu thập, xử lý mẫu; Phương pháp đánh giá đa dạng cây thuốc... (Nguyễn Tiến Bân, 2003-2005; Nguyễn Nghĩa Thìn, 1997; Nguyễn Tập, 2006). II. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Trong quá trình điều tra nghiên cứu, chúng tôi đã thu được tổng số gồm 209 loài cây thuốc thuộc 183 chi của 5 ngành thực vật bậc cao có mạch tại huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang 1524. HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 7 1. Xây dựng danh lục cây thuốc huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang Đã xây dựng được Danh lục cây thuốc thuộc huyện Xín Mân, tỉnh Hà Giang gồm 209 loài thuộc183 chi của 5 ngành thực vật bậc cao có mạch. Các loài cây thuốc trong danh lục được biên soạn lần lượt theo vần ABC tên họ, chi, loài. Thông tin đối với mỗi loài cây thuốc gồm: Tên cây thuốc, Công dụng và bộ phận dùng, dạng cây. 2. Xây dựng danh lục các loài cây thuốc cần bảo tồn, cây thuốc có tiềm năng khai thác ở huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang 2.1. Các loài cần bảo vệ ở Việt Nam đã phát hiện tại huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang Đã ghi nhận 21 loài cây thuốc cần bảo vệ ở huyện Xín Mần: Sâm vũ diệp, Tam thất hoang, Chùa dù, Đảng sâm, Lan kim tuyến... Trong đó: 11 loài nằm trong Nghị định 32/2006 gồm 9 loài thuộc nhóm IIA và 2 loài thuộc nhóm IA; 3 loài nằm trong nghị định 160/2013/ NĐ-CP; 14 loài nằm trong Sách Đỏ Việt Nam 2007; 17 loài nằm trong Danh lục Đỏ cây thuốc Việt Nam, 2006. 2.2. Các loài/nhóm loài có tiềm năng khai thác tại huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang Ghi nhận 14 loài/nhóm loài có khả năng khai thác ở huyện Xín Mần: Nhóm loài Câu đằng (Uncaria spp.), Cỏ cứt lợn (Ageratum conyzoides L.), Dây thường xuân (Hedera sinensis (Tobl.) Hand.-Mazz.), Hy thiêm (Sigesbeckia orientalis L.), Long nha thảo (Agrimonia pilosa Ledeb.), Muối - Ngũ bội tử (Rhus chinensis Muell.), Nga truật (Curcuma zedoaria (Berg.) Rosc.), Ngải cứu dại (Artemisia indica Willd.), Nghệ vàng (Curcuma longa L.), Nhân trần (Adenosma caeruleum R. Br.), nhóm loài Sói rừng (Sarcandra glabra (Thunb.) Makino; Chloranthus spicatus); nhóm loài Thảo đậu khấu nam (Alpinia spp.), Thảo quyết minh (Senna tora (L.) Roxb.); nhóm loài thiên niên kiện (Homalomena spp.)… với khối lượng khai thác ước tính từ 5-50 tấn/năm/loài-nhóm loài. 3. Đa dạng của nguồn tài nguyên cây thuốc ở huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang 3.1. Đa dạng về các bậc taxon Bảng 1 Kết quả điều tra về thành phần loài cây thuốc ở huyện Xín Mần STT Ngành và Lớp Số họ Số chi Số loài 1 Ngành Mộc tặc/Tháp bút (Equisetophyta) 1 1 2 2 Ngành Thông đất/Thạch tùng (Lycopodiophyta) 1 2 2 3 Ngành Dương xỉ (Polyp ...