Khai thác và sử dụng các video clip trong dạy học chương Cảm ứng điện từ Vật lý 11 THPT

Các hiện tượng trong chương “Cảm ứng điện từ” xảy ra phức tạp. Việc sử dụng các video clip để mô phỏng các thí nghiệm và tổ chức hoạt động nhận thức cho học sinh là một vấn đề thiết thực. Video clip là loại phương tiện dạy học ứng dụng những thành tựu của công nghệ thông tin và có nhiều đặc điểm khác biệt so với các phương tiện dạy học khác do đó trong quá trình sử dụng cần tuân theo các nguyên tắc riêng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khai thác và sử dụng các video clip trong dạy học chương Cảm ứng điện từ Vật lý 11 THPT KHAI THÁC VÀ SỬ DỤNG CÁC VIDEO CLIP TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ VẬT LÝ 11 THPT NGUYỄN THỊ ĐOAN TRANG Trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế Tóm tắt: Các hiện tượng trong chương “Cảm ứng điện từ” xảy ra phức tạp. Việc sử dụng các video clip để mô phỏng các thí nghiệm và tổ chức hoạt động nhận thức cho học sinh là một vấn đề thiết thực. Video clip là loại phương tiện dạy học ứng dụng những thành tựu của công nghệ thông tin và có nhiều đặc điểm khác biệt so với các phương tiện dạy học khác do đó trong quá trình sử dụng cần tuân theo các nguyên tắc riêng. Từ khóa: khai thác, sử dụng, thí nghiệm, video clip 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Trong chương Cảm ứng điện từ Vật lý 11 THPT các hiện tượng xảy ra phức tạp, nhanh chóng, đòi hỏi nhiều kỹ năng thực hành và quan sát, do đó rất khó khăn cho giáo viên trong việc truyền thụ kiến thức. Một trong những biện pháp góp phần khắc phục sự khó khăn ở trên và rèn luyện khả năng tư duy, phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh trong quá trình dạy học Vật lý đó là sử dụng các video clip trong dạy học. Video clip có thể thay thế nhiều phương tiện dạy học như: tranh, ảnh, sơ đồ, biểu bảng, đồ thị, âm thanh, hình ảnh các thí nghiệm… Để minh họa và trình bày kiến thức một cách sinh động, mô phỏng diễn biến quá trình theo mục đích, yêu cầu đã định trước mà các quá trình trong thực tế khó thực hiện được.Vì vậy, việc sử dụng các video clip để mô phỏng các thí nghiệm, làm sáng tỏ các hiện tượng Vật lý trong dạy học và tổ chức hoạt động nhận thức cho học sinh là một vấn đề thiết thực. 2. VIDEO CLIP VÀ VAI TRÒ CỦA VIDEO CLIP TRONG DẠY HỌC Theo Brophy, video clip là một đoạn phim ngắn, và nó là một loại hình đa phương tiện kết hợp nghe nhìn, được trích từ một bộ phim, một bài hát, hay một đoạn phim ghi lại một quá trình, một sự kiện... [4]. Clip là một chữ tiếng Anh có nghĩa là “trích” một nội dung nào đó để giới thiệu tắt về nội dung đó, có nghĩa là cắt giảm chỉ lấy các yếu tố cốt lõi có tính đại diện [3]. Các video clip thường được dùng trong quảng cáo hay giới thiệu một nội dung mới. Các video clip được sản xuất bằng việc sử dụng các phương pháp kỹ thuật tiên tiến và một số hiệu ứng đặc biệt kết hợp một cách nhuần nhuyễn giữa hình ảnh, âm thanh và văn bản để thu hút người xem và giúp người xem dễ dàng nắm bắt được cốt lõi nội dung của đoạn phim mà video clip đó đại diện [2]. Hình 1. Video clip cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hộp số ô tô Kỷ yếu Hội nghị Khoa học Sau Đại học lần thứ hai Trường Đại học Sư phạm Huế, tháng 10/2014: tr. 167-171 168 NGUYỄN THỊ ĐOAN TRANG Phim thí nghiệm (video clip thí nghiệm) có thể hiểu là một video clip ghi lại các hiện tượng vật lý diễn ra trong thực tế, nó được ghi hình lại và được trình diễn trong tiết học. Thông thường, đây là những hiện tượng không thể tiến hành trong phạm vi trường học, nhưng nó có thể quan sát trong thực tế cuộc sống... [1] Hình 2. Video clip thí nghiệm về quán tính Không giống như phim dạy học, video clip giúp giáo viên chủ động hơn trong việc lựa chọn nội dung thông tin cần truyền đạt và thời điểm sử dụng. 3. NGUYÊN TẮC VÀ YÊU CẦU ĐỐI VỚI VIDEO CLIP DẠY HỌC 3.1. Nguyên tắc sử dụng video clip Là loại phương tiện dạy học ứng dụng những thành tựu của công nghệ thông tin – video clip có nhiều đặc điểm khác biệt so với các phương tiện dạy học khác. Trong quá trình sử dụng cần tuân theo các nguyên tắc riêng sau: - Sử dụng theo quan điểm dạy học hiện đại: Video clip không chỉ sử dụng như một phương tiện trực quan, minh hoạ cho bài giảng mà phải sử dụng ở mức độ cao hơn nhằm góp phần tạo hứng thú, say mê, phát huy tính tích cực chủ động cho học sinh trong quá trình học tập thông qua việc tổ chức các hoạt động cho học sinh trong quá trình học tập thông qua việc tổ chức các hoạt động nhận thức cho học sinh. - Sử dụng video clip phù hợp với phương pháp và hình thức dạy học + Tuỳ từng bài học mà giáo viên nên chú ý đến việc có hay không sử dụng các video clip, nếu có thì phải sử dụng sao cho phù hợp. + Đồng thời, cũng tuỳ từng đặc điểm của video clip mà giáo viên lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp. - Sử dụng video clip trong tất cả các khâu cơ bản của quá trình dạy học. Thông thường quá trình dạy học trên lớp được chia thành 4 khâu cơ bản: + Kiểm tra kiến thức; + Định hướng, gây động cơ, hứng thú học tập; + Truyền thụ kiến thức mới; + Củng cố kiến thức; Hiện nay, trong các tiết học Vật lý, giáo viên thường sử dụng video clip trong khâu truyền thụ kiến thức mới hoặc củng cố kiến thức mà ít sử dụng trong các khâu còn lại. Theo quan điểm KHAI THÁC VÀ SỬ DỤNG CÁC VIDEO CLIP TRONG DẠY HỌC... 169 trên thì việc sử dụng video clip không chỉ dành cho một khâu duy nhất mà được sử dụng trong tất cả các khâu của quá trình dạy học. Tuy nhiên, tùy vào nội dung, mục đích và thời gian cho phép mà giáo viên tiến hành việc sử dụng video clip sao cho có hiệu quả nhất. - Sử dụng phối hợp video clip với các phương tiện dạy học khác + Video clip là một loại phương tiện nghe nhìn hiện đại với nhiều tính năng phong phú, mang lại hiệu quả cao trong quá trình sử dụng. Tuy nhiên, trong quá trình dạy học, giáo viên không nên chỉ sử dụng video clip bởi dễ gây nên nhàm chán và đôi khi mất nhiều thời gian để chiếu và xem phim. Vì vậy, chúng ta không thể và không nên lạm dụng quá mức video clip trong khi dạy học. Trước khi sử dụng, giáo viên cần lựa chọn kỹ lưỡng các phương tiện dạy học để sao cho phù hợp với mục tiêu sư phạm và nội dung kiến thức cần truyền đạt. + Ngoài ra, việc sử dụng kết hợ ...