KHỞI NGHĨA CAO BÁ QUÁT _1

Cũng khoảng thời gian này, một cánh nghĩa quân khác đang trên đường tiến đánh huyện lỵ Kim Bảng (nay thuộc tỉnh Hà Nam), thì bị đoàn quân của Lãnh binh Lê Tố đón đánh tan ở chân núi Quyển Sơn bên bờ sông Đáy, cách huyện lỵ trên khoảng 4 km.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
KHỞI NGHĨA CAO BÁ QUÁT _1KHỞI NGHĨACAO BÁ QUÁTCũng khoảng thời gian này, một cánh nghĩa quân khác đang trênđường tiến đánh huyện lỵ Kim Bảng (nay thuộc tỉnh Hà Nam), thì bịđoàn quân của Lãnh binh Lê Tố đón đánh tan ở chân núi Quyển Sơnbên bờ sông Đáy, cách huyện lỵ trên khoảng 4 km.Còn Cao Bá Quát sau khi cho quân rút khỏi Ứng Hòa và Thanh Oai,liền tiến đánh huyện Yên Sơn (Yên Sơn thời nhà Nguyễn) và vây phủthành Quốc Oai. Đốt phá phủ thành xong, nghĩa quân đón đánh quântriều do Tổng đốc Nguyễn Bá Nghi chỉ huy. Cuộc giao tranh nổ ra ácliệt tại làng Sài Sơn, cách phủ thành 4 km. Rồi cũng vì không cân sức,quân khởi nghĩa buộc phải rút lui về huyện Phúc Thọ thuộc phủ QuảngOai. Bị truy đuổi, Cao Bá Quát lại cho quân vượt sông Hồng sang phủVĩnh Tường (tỉnh Sơn Tây thời nhà Nguyễn, nay thuộc Vĩnh Phúc).Tiếp theo, sau một lần tấn công đốt phá phủ thành Tam Dương ở địaphận xã Tích Sơn (ngoại vi thị xã Vĩnh Yên ngày nay), cánh quân chủlực do họ Cao chỉ huy đã giảm sút nhiều, nên phải quay về Mỹ Lươnghội quân với thủ lĩnh Bạch Công Trân, rồi cùng lo chấn chỉnh đội ngũ,lấy nghĩa binh miền núi bổ sung lực lượng.Trong khi đó, nhà vua điều thêm 500 lính từ Thanh Hóa đến Sơn Tâyhỗ trợ, lại cử thêm Đô đốc Nguyễn Trọng Thao đang làm nhiệm vụphòng giữ kinh thành Huế, ra Hà Nội trực tiếp chỉ huy cuộc đàn áp, vàcòn xuống dụ treo thưởng rằng: Không kể quan, quân, dân, dõnghoặc người theo bọn giặc; người nào bắt sống được Cao Bá Quát đemgiải quan thì thưởng cho 500 lạng bạc, giết chết thì thưởng 300 lạng,lại còn thưởng thụ chức hàm để khuyến khích.3.3 Tàn cuộc:Sau khi bổ sung lực lượng (chủ yếu là người Mường và người Thái ởvùng rừng núi Mỹ Lương), vào tháng Chạp năm Giáp Dần (tháng Chạpnăm này rơi vào năm dương lịch 1855[9]), Cao Bá Quát đem quân tấncông huyện lỵ Yên Sơn lần thứ hai. Phó lãnh binh Sơn Tây Lê Thuậnđem quân nghênh chiến. Cuộc đối đầu đang hồi quyết liệt tại vùng núiYên Sơn, theo sử nhà Nguyễn, thì Cao Bá Quát bị Suất đội Đinh ThếQuang bắn chết tại trận. Tiếp theo, thủ lĩnh Nguyễn Kim Thanh vàNguyễn Văn Thực cũng lần lượt sa vào tay đối phương (sau, cả haiđều bị chém chết). Ngoài những thiệt hại này, hơn trăm nghĩa quân bịchém chết và khoảng 80 nghĩa quân khác bị bắt. Nghe tin đại thắng,vua Tự Đức lệnh cho ban thưởng và cho đem thủ cấp của nghịch Quátbêu và rao khắp các tỉnh Bắc Kỳ rồi giã nhỏ quăng xuống sông.Mặc dù mất Quốc sư và nhiều thủ lĩnh, nhưng nghĩa quân vẫn cố hoạtđộng thêm một vài năm nữa. Trần Trọng Kim viết: Cao Bá Quát chếtđi rồi, Lê Duy Cự còn quấy rối đến mấy năm sau mới dẹp yên được.Từ đó trở đi, không năm nào là năm không có giặc....Và sau lần tiến đánh không thành công ở huyện lỵ Phù Cừ (thuộcHưng Yên), đến năm 1856, đội ngũ nghĩa quân đã gần như tan rãhẳn.Nhìn lại, cuộc khởi nghĩa chỉ mạnh mẽ ở cuối năm 1854 đến đầu năm1855. Sau những thắng lợi ban đầu ở Ứng Hòa, Thanh Oai, thì nghĩaquân bị đàn áp và khủng bố dữ dội, nên liên tiếp chịu nhiều thiệt hại.Sau trận thua ở Yên Sơn, Cao Bá Quát bị giết chết, sức chiến đấu củanghĩa quân kể như không còn gì. Trận Phù Cừ chỉ phản ánh những cốgắng cuối cùng của nghĩa quân mà thôi.IV. Lý do thất bại:Ở nửa đầu thế kỷ 19, cuộc khởi nghĩa Mỹ Lương, là một trong vài cuộcnổi dậy lớn, tuy ngắn ngủi nhưng có tầm ảnh hưởng sâu rộng. Tuynhiên, như nhiều cuộc nổi dậy trước và sau nó, mặc dù quyết liệt,nhưng vẫn đi đến thất bại.Theo nghiên cứu chưa đầy đủ, thì đây cũng chỉ là một cuộc nổi dậymang đậm tính địa phương riêng rẽ, tổ chức chưa được chu đáo, chiêubài phò Lê đã mất tính chất hấp dẫn, thiếu một phương thức chiếnđấu, thế lực hào mục yếu ớt, vũ khí hãy còn thô sơ,...Vì lẽ ấy, cuộckhởi nghĩa sớm bị đập tan bởi sự trấn áp mạnh mẽ bằng quân sự củatriều Nguyễn.V. Vài vấn đề liên quan:Tuy thất bại, nhưng cuộc khởi nghĩa Mỹ Lương và cái chết của Cao BáQuát cũng đã gây được một tiếng vang lớn, và đã làm xúc động nhiềungười. Vì vậy, có nhiều giả thuyết và giai thoại liên quan đến cuộc đờiông.5.1 Về vai trò Cao Bá Quát trong cuộc khởi nghĩa Minh Lương,hiện tồn tại hai ý kiến:•Một, ông chính là người khởi xướng. Theo ý này có Vũ Khiêu, NguyễnPhan Quang,...•Hai, ông chỉ là người đi theo (hoặc được mời) rồi cùng tham gia lãnhđạo. Theo ý này có Trần Trọng Kim, Nguyễn Lộc, Nguyễn Q. Thắng,Nguyễn Bá Thế, Phạm Thế Ngũ, Nguyễn Anh,...Một vấn đề nữa, đó là:Có người cho rằng Cao Bá Quát nổi dậy không phải vì thương dân màchỉ vì bất mãn cá nhân, trong số này có sử gia Trần Trọng Kim. Ôngviết:Cao Bá Quát có tiếng là người văn học giỏi ở Bắc Kỳ, mà cứ bị quantrên đè nén, cho nên bức chí, bỏ quan về đi dạy học, rồi theo bọn ấy(Lê Duy Cự) xưng là Quốc sư để dấy loạn ở vùng Sơn Tây và Hà Nội.Có người lại cho rằng ông làm loạn là do bất mãn vì địa vị (quan điểmcủa Đại Nam Chính Biên Liệt Truyện), là do ông có tính tình ngỗngược, hay chửi đời, bị nhiều người ghét (quan điểm của Cao Bá Nhạtrong Trần tình văn [3]), của nhà văn Trúc Khê (trong Cao Bá Quátdanh nhân truyện ký), là do ông bị ám ảnh “cái mộng đế vương”(không rõ tác giả, tập san Bách Khoa số 142, ra ngày 15 tháng 121962 tại Sài Gòn).Có người lại cho rằng Cao Bá Quát không có ý làm phản, mà chỉ làngười bị Tổng Đốc Nguyễn Bá Nghi vu cáo, vì hiềm riêng [4]. Trong sốnày có Kiều Oánh Mậu, Phạm Văn Sơn.Quan điểm của GS. Vũ Khiêu:Chỉ có thể hiểu Cao Bá Quát và đánh giá đúng tư tưởng và hành độngcủa ông trên cơ sở phân tích nguồn gốc xã hội và diễn biến trong cuộcđời ông. Cao bá Quát là một trí thức xuất thân từ một gia đình nhànho nghèo. Những cảnh đói rét khổ cực ở khắp nơi hàng ngày day dứtông làm cho ông phải luôn suy nghĩ mong tìm ra cách giải quyết. Chếđộ phong kiến hà khắc, vua quan ngày một tỏ ra bất tài và nguy cơmất nước cho phương Tây đã khiến ông căm ghét triều đình nhàNguyễn. Từ chỗ phê phán và phản kháng nó (điều này rất dễ thấytrong thơ văn ông), ông đã tiến tới nổi dậy đánh đổ nó...Đây cũng phải là sự nổi loạn, mà chín ...