Kiểm nghiệm chất lược dược phẩm: Phẩn 2

Nối tiếp nội dung phần 1, phần 2 cuốn sách "Kiểm nghiệm dược phẩm" trình bày các nội dung: Kiểm nghiệm thuốc bằng phương pháp sinh học, kiểm nghiệm các dạng bào chế, ổn định và tuổi thọ của thuốc. Sách cung cấp những kiến thức cần thiết để sinh viên có thể giải thích được quy trình đó và thực hành kiểm nghiệm cho kết quả tin cậy. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kiểm nghiệm chất lược dược phẩm: Phẩn 2 Ch−¬ng 4. KiÓm nghiÖm thuèc b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc Môc tiªu häc tËp 1. ViÕt ®−îc nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ h×nh th¸i, tÝnh chÊt nu«i cÊy cña vi khuÈn, nÊm mèc, nÊm men ®Ó ¸p dông trong thö nghiÖm vi sinh vËt. 2. BiÕt ph−¬ng ph¸p lµm mét m«i tr−êng nu«i cÊy vi sinh vËt vµ nªu ®−îc c¸c ph−¬ng ph¸p tiÖt trïng. 3. Tr×nh bµy ®−îc môc ®Ých, nguyªn t¾c, ph−¬ng ph¸p thö v« trïng vµ ®Õm sè l−îng vi sinh vËt trong 1 gam (1 ml) d−îc phÈm. − Nªu ®−îc vai trß cña ph−¬ng ph¸p sinh häc trong kiÓm nghiÖm chÊt kh¸ng sinh, vµ tr×nh bµy ®−îc thö nghiÖm ®Þnh l−îng chÊt kh¸ng sinh b»ng ph−¬ng ph¸p khuÕch t¸n. 4.1. Më ®Çu Trong ngµnh D−îc cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó kiÓm tra chÊt l−îng cña thuèc nh− ph−¬ng ph¸p ho¸ häc, ph−¬ng ph¸p vËt lý, ph−¬ng ph¸p sinh häc. Ph−¬ng ph¸p ho¸, lý tiÕn hµnh nhanh chÝnh x¸c nh−ng chØ ¸p dông ®−îc víi c¸c chÊt cã thµnh phÇn ho¸ häc ®· biÕt vµ kh«ng ®¸nh gi¸ ®−îc b¶n chÊt sinh häc cña mét d−îc phÈm. §Ó x¸c ®Þnh c¸c ®Æc tÝnh sinh häc theo yªu cÇu cña mét sè d−îc phÈm nh−: ho¹t lùc t¸c dông cña chÊt kh¸ng sinh, sù v« trïng, ®é nhiÔm khuÈn, ®éc tÝnh bÊt th−êng cña mét sè lo¹i thuèc, hay hiÖu lùc vµ tÝnh an toµn cña c¸c vaccin ... ng−êi ta ph¶i dïng ph−¬ng ph¸p sinh häc. 4.1.1. Nguyªn t¾c Ph−¬ng ph¸p sinh häc dùa trªn nguyªn t¾c: So s¸nh hiÖu lùc t¸c dông hoÆc c¸c ®Æc tÝnh riªng cña chÊt thö víi chÊt chuÈn t−¬ng øng trong cïng mét ®iÒu kiÖn vµ thêi gian thÝ nghiÖm. Trong lÜnh vùc kiÓm nghiÖm thuèc, hai lo¹i thö nghiÖm sinh häc ®−îc ¸p dông nhiÒu nhÊt lµ: − KiÓm nghiÖm thuèc b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p thö trªn ®éng vËt. − KiÓm nghiÖm thuèc b»ng c¸c thö nghiÖm vi sinh vËt. 115 4.1.2. ChÊt chuÈn Trong thö nghiÖm sinh häc chÊt chuÈn lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng chÊt thö. ChÊt chuÈn ®−îc chia lµm hai lo¹i: − ChÊt chuÈn gèc: lµ nh÷ng chÊt ®ång nhÊt cã ®é tinh khiÕt cao. ChÊt chuÈn gèc th−êng ®−îc lµm ë c¸c viÖn nghiªn cøu quèc gia hoÆc quèc tÕ riªng vÒ chÊt chuÈn sinh häc. − ChÊt chuÈn thø cÊp: còng lµ chÊt cã ®é tinh khiÕt cao, cã ho¹t tÝnh sinh häc ®−îc x¸c ®Þnh theo chÊt chuÈn gèc quèc tÕ t−¬ng øng. ChÊt chuÈn ph¶i ®−îc b¶o qu¶n trong c¸c èng thuû tinh ë nhiÖt ®é thÝch hîp tuú theo mÉu (th−êng ë nhiÖt ®é < 5oC) trong ®iÒu kiÖn kh«, tr¸nh ¸nh s¸ng. 4.1.3. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ Thö nghiÖm sinh häc th−êng cã thêi gian thÝ nghiÖm kÐo dµi vµ phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh− tÝnh chÊt ®¸p øng cña sinh vËt thÝ nghiÖm, ng−êi lµm thÝ nghiÖm, c¸c ®iÒu kiÖn thö nghiÖm. C¸c yÕu tè nµy th−êng kh«ng æn ®Þnh. V× vËy kÕt qu¶ thö nghiÖm sinh häc ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng to¸n thèng kª. §é chÝnh x¸c cña phÐp thö ®−îc thÓ hiÖn b»ng giíi h¹n tin cËy. 4.2. KiÓm nghiÖm thuèc b»ng ph−¬ng ph¸p thö trªn ®éng vËt 4.2.1. Nguyªn t¾c KiÓm nghiÖm thuèc b»ng c¸c phÐp thö trªn ®éng vËt dùa trªn sù ®¸p øng cña ®éng vËt thÝ nghiÖm ®èi víi c¸c chÕ phÈm ®−îc ®−a vµo c¬ thÓ mét liÒu l−îng theo quy ®Þnh cña tõng thÝ nghiÖm ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng cña chÕ phÈm cÇn thö. 4.2.2. §éng vËt thÝ nghiÖm §éng vËt dïng trong thÝ nghiÖm ph¶i ®ång ®Òu, thuÇn khiÕt vÒ nßi gièng, khoÎ m¹nh kh«ng nhiÔm bÖnh, kh«ng cã thai vµ ®−îc nu«i d−ìng ®Çy ®ñ. Mçi thÝ nghiÖm cã nhu cÇu kh¸c nhau vÒ gièng, träng l−îng, tuæi cña ®éng vËt. ChÊt l−îng cña ®éng vËt quyÕt ®Þnh ®é chÝnh x¸c cña phÐp thö. 4.2.3. Thö in vivo vµ in vitro − Thö nghiÖm ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ thÓ ®éng vËt sèng gäi lµ thö in vivo. Ng−êi ta dùa trªn c¸c th«ng sè nh− nhiÖt ®é c¬ thÓ, nhÞp tim, ®iÖn t©m ®å, ®iÖn n·o ®å, sù thay ®æi huyÕt ¸p, ph¶n x¹ hÖ thÇn kinh hoÆc tû lÖ sèng, chÕt cña ®éng vËt thÝ nghiÖm… ®Ó ®¸nh gi¸ t¸c dông vµ chÊt l−îng cña thuèc. − PhÐp thö cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh trªn c¸c c¬ quan c« lËp cña ®éng vËt, nh− tim, tö cung, ruét, m¸u… gäi lµ thö in vitro. 116 4.2.4. LiÒu (Dose) LiÒu lµ l−îng chÕ phÈm thö ®−a vµo c¬ thÓ ®éng vËt mét lÇn cho tõng môc ®Ých thÝ nghiÖm. VÝ dô: LiÒu LD0, LD50, LD100, MLD, liÒu thö chÊt h¹ ¸p, liÒu thö chÊt g©y sèt. 4.2.5. C¸c thö nghiÖm trªn ®éng vËt ®−îc ¸p dông trong kiÓm nghiÖm thuèc Trong c¸c d−îc ®iÓn th−êng cã c¸c thö nghiÖm sau ®©y ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸c phÐp thö trªn ®éng vËt nh−: − Thö ®éc tÝnh bÊt th−êng − Thö chÊt h¹ huyÕt ¸p − Thö chÊt g©y sèt − §Þnh l−îng c¸c hormon: gonadorelin, corticotrophin, insulin, oxytocin, menotrophin, ... − KiÓm tra tÝnh an toµn cña vaccin vµ sinh phÈm. − X¸c ®Þnh hiÖu lùc cña c¸c vaccin vµ antitoxin. 4.3. KiÓm nghiÖm thuèc b»ng c¸c phÐp thö vi sinh vËt 4.3.1. §¹i c−¬ng vÒ vi sinh vËt Vi sinh vËt lµ nh÷ng c¬ thÓ sèng cã kÝch th−íc rÊt nhá mµ m¾t th−êng kh«ng thÓ nh×n thÊy ®−îc. NÕu cÇn quan s¸t h×nh d¹ng cña chóng ph¶i dïng kÝnh hiÓn vi. Trong tù nhiªn, vi sinh vËt tån t¹i rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, chóng ®ãng vai trß tÝch cùc vµo vßng tuÇn hoµn vËt chÊt. NhiÒu lo¹i vi sinh vËt ®−îc øng dông trong c¸c lÜnh vùc y tÕ, c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp nh− c¸c vi sinh vËt cã kh¶ n¨ng lªn men r−îu, sinh tæng hîp kh¸ng sinh, vitamin, acid amin, vi sinh vËt cè ®Þnh ®¹m ë thùc vËt… Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng sèng, bªn c¹nh nh÷ng ®Æc tÝnh cã Ých, vi sinh vËt còng g©y nhiÒu t¸c h¹i cho ng−êi, ®éng vËt, thùc vËt nh−: lµm biÕn ®æi chÊt l−îng thuèc, háng thùc phÈm, mét sè cã kh¶ n¨ng g©y bÖnh hoÆc sinh ®éc tè cã h¹i. §Ó phôc vô cho viÖc kiÓm nghiÖm thuèc b»ng c¸c thö nghiÖm vi sinh vËt, ta cÇn t×m hiÓu mét sè ®Æc ®iÓm chÝnh cña hai nhãm vi sinh vËt lµ vi khuÈn vµ vi nÊm. 4.3.1.1. Vi khuÈn (Bacteria) • §Æc ®iÓm: Vi khuÈn lµ nh÷ng vi sinh vËt ®¬n bµo cã cÊu t¹o tÕ bµo tiÒn nh©n (Procaryote), cã kÝch th−íc rÊt nhá. §−êng kÝnh tÕ bµo phÇn lín thay ®æi trong kho¶ng 0,2 → 2,0µm, chiÒu dµi tõ 2 - 8µm. Vi khuÈn cã nhiÒu h×nh d¹ ...