Kinh tế nông dân: Khái niệm và các vấn đề - Bùi Quang Dũng

Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Kinh tế nông dân: Khái niệm và các vấn đề" dưới đây để nắm bắt được những kiến thức về lao động nông nghiệp, các hình thức nông nghiệp, khu vực phi nông nghiệp, an ninh kinh tế, lý thuyết kinh tế nông dân,... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết để nắm bắt nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kinh tế nông dân: Khái niệm và các vấn đề - Bùi Quang Dũng81 Xã hội học, số 4 - 2009 KINH TÕ N¤NG D¢N: KH¸I NIÖM Vµ C¸C VÊN §Ò Bïi Quang Dòng * F 0 P T 1 T¹i nhiÒu níc c«ng nghiÖp, tû lÖ d©n sè lµm n«ng nghiÖp chØ cßn díi møc 5%;trong khi ®ã vµo n¨m 2007, theo mét thèng kª, d©n c n«ng th«n ë ViÖt Nam vÉn cßnchiÕm 72,6% d©n sè c¶ níc, phÇn lín lµ nh÷ng hé thuÇn n«ng nghiÖp. Trong qu¸ tr×nhc«ng nghiÖp hãa, c¸c hé n«ng d©n nµy sÏ chuyÓn sang c¸c lo¹i h×nh s¶n xuÊt ®a d¹ng h¬n,kÕt hîp n«ng nghiÖp vµ phi n«ng nghiÖp... VÊn ®Ò ®Æt ra lµ qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn nµydiÔn ra nh thÕ nµo, xÐt trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ®Êt níc chuyÓn m¹nh sang c¸c quanhÖ thÞ trêng, theo ®Þnh híng X· héi chñ nghÜa. Bµi viÕt nµy, thùc hiÖn trong khu«n khæ ch¬ng tr×nh nghiªn cøu “Tam N«ng” vµ“§iÒu tra n«ng d©n” cña viÖn Khoa häc X· héi ViÖt Nam (2009-2010), nh»m th¶o luËn vÒmét sè kh¸i niÖm vµ vÊn ®Ò liªn quan tíi b¶n chÊt vµ sù tiÕn triÓn cña nÒn “kinh tÕ n«ngd©n” nãi chung. Bµi viÕt còng sÏ ®Ò cËp tíi mét vµi khu«n khæ lý thuyÕt liªn quan tíi chñ®Ò. Lao ®éng n«ng nghiÖp Trong c¸c x· héi n«ng nghiÖp truyÒn thèng, lao ®éng g¾n bã chÆt chÏ víi nh÷ng khÝac¹nh kh¸c cña ®êi sèng gia ®×nh, dßng hä, c¸c ho¹t ®éng vµ c¸c mèi quan hÖ cña hé gia ®×nh,hÖ thèng lÔ nghi, nghi thøc ma thuËt vµ t«n gi¸o, ho¹t ®éng qu©n sù, chÝnh trÞ. Ta thÊy Malinowski ®· m« t¶ viÖc trång rau cña nh÷ng ngêi d©n ®¶o Trobriand®îc ®iÒu chØnh nh thÕ nµo ë mçi thêi kú cña lÞch n«ng nghiÖp b»ng nh÷ng thÇy phïthuû Towosi, nh÷ng ngêi mµ quyÒn uy cña hä ®¶m b¶o sù phèi hîp c¸c nhiÖm vô kh¸cnhau vµ c¸c tiªu chuÈn ngang nhau trong viÖc lµm hµng rµo cña c¸c m¶nh ®Êt nhá. Sùph©n bè ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, t¬ng tù, kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò thÞ trêng lao®éng mµ ®îc quyÕt ®Þnh bëi hai lo¹i tr¸ch nhiÖm vµ nã g¾n liÒn víi c¸c quy t¾c dßng hähay quan hÖ th«ng gia, c¸c nhiÖm vô vµ ®å cèng n¹p ph¶i nép cho ngêi thñ lÜnh(Malinowski, 1954: 19). Trong lo¹i x· héi nh thÕ, n«ng nghiÖp t¹o ra c¸c mèi liªn hÖ x·héi do ho¹t ®éng n«ng nghiÖp kh«ng ph¶i lµ c¸i cho n¨ng suÊt ngay. Tõ khi b¾t ®Çu s¶nxuÊt (lµm ®Êt, gieo h¹t, v.v...) ®Õn thêi kú thu ho¹ch, ph¶i cã thêi gian chê cho lóa chÝn.Trong kho¶ng thêi gian nµy, ngêi s¶n xuÊt ph¶i cã sè l¬ng thùc dù tr÷ tõ tríc vµkho¶n nµy lµ nî cña hä ®èi víi nh÷ng ngêi s¶n xuÊt tríc ®ã, vµ nh÷ng ngêi nµy, tíilît m×nh, l¹i nî cña nh÷ng ngêi kh¸c n÷a. N¨m nµy qua n¨m kh¸c, viÖc thay thÕ c¸cnhãm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp diÔn ra th«ng qua sù thay thÕ c¸c thÕ hÖ. Trong chu kú s¶nxuÊt n«ng nghiÖp, nh÷ng ngêi giµ nhÊt chiÕm gi÷ vÞ trÝ t«n kÝnh vµ nh÷ng ngêi ®Õn sauth× Ýt ®îc vÞ nÓ h¬n. §Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt nµy, nh÷ng ®øa trÎsinh ra nhËp lu«n vµo chu tr×nh s¶n xuÊt, nhng chóng chØ cã thÓ thùc sù lµm ®uîc ®iÒu®ã sau nh÷ng kho¶ng thêi gian dµi. ViÖc nu«i dìng trÎ con do chÝnh chu kú s¶n xuÊt* PGS.TSKH, ViÖn X· Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn82 Kinh tế nông dân: khái niệm và các vấn đề.gåm nh÷ng ngêi lín tuæi kia ®¶m nhiÖm. Cßn nh÷ng ngêi giµ, khi tho¸t ra khái c¸i chukú s¶n xuÊt nµy, do kh«ng thÓ lµm viÖc ®îc n÷a, còng ®îc nu«i dìng b»ng chÝnhnh÷ng ngêi ®ang lao ®éng. Trong c¸c nhãm gia ®×nh (bé l¹c), ngêi giµ ph¶i ch¨m lo tíiviÖc t¸i s¶n xuÊt cña nhãm vµ qu¶n lý c¸c gia ®×nh, v.v… VËy lµ ta thÊy chu kú ph©n phèil¬ng thùc ®îc thùc hiÖn gi÷a c¸c thÕ hÖ, theo tuÇn hoµn chø kh«ng ph¶i theo tuyÕntÝnh. C¸c mèi quan hÖ nµy kÐo dµi suèt c¶ chu tr×nh sèng, nã t¹o ra mét c¬ cÊu thø bËctrªn c¬ së tham gia tríc (hay sau), x¸c ®Þnh nguån gèc x· héi. §ã lµ c¸i mµ theoMeillassoux, t¹o thµnh hÖ thèng c¸c quan hÖ hä hµng. Nh×n tõ phÝa c¸c quan hÖ x· héinµy (quan hÖ hä hµng hay gia ®×nh), ta thÊy r»ng chÝnh nã cÊu thµnh bé x¬ng sèng chotæ chøc kinh tÕ (Meillassoux, 1979). Hé gia ®×nh n«ng d©n, thÓ chÕ chñ yÕu trong nhiÒu x· héi n«ng nghiÖp minh häacßn râ nÐt h¬n c¸ch thøc trong ®ã c«ng viÖc hÇu nh kh«ng t¸ch biÖt víi c¸c khÝa c¹nhkh¸c cña ®êi sèng. Kinh tÕ gia ®×nh chñ yÕu s¶n xuÊt l¬ng thùc, thùc phÈm cho sù tiªudïng trùc tiÕp, s¶n xuÊt c¸c c«ng cô vµ vËt dông cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ t¸is¶n xuÊt cña toµn bé c¸c thµnh viªn gia ®×nh. H×nh thøc kinh tÕ nµy g¾n liÒn víi mét kiÓutæ chøc x· héi riªng biÖt. VÒ nguyªn t¾c, trong nh÷ng x· héi mµ h×nh thøc kinh tÕ nµy tånt¹i, c¸c quan hÖ trao ®æi chØ diÔn ra th«ng qua viÖc trÝch nép cho nhµ níc hay th¬ngm¹i, th× tæ chøc gia ®×nh n«ng ...