Lễ hội Vía Bà ở tháp Bà Nha Trang và sự kết hợp những truyền thống văn hóa Chăm - Việt

Sau khi vùng đất Khánh Hòa được chúa Nguyễn Phúc Tần sáp nhập vào lãnh thổ Việt Nam (năm 1653), người Việt có thể đã bắt đầu cùng người Chăm đến khu đền tháp Pô Nagar cầu cúng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lễ hội Vía Bà ở tháp Bà Nha Trang và sự kết hợp những truyền thống văn hóa Chăm - ViệtNghiên cứu - Trao đổi Lễ hội vía Bà ở Tháp Bà Nha Trang và sự kết hợp những truyền thống văn hóa Chăm - Việt ? Ngô Văn Doanh * S au khi vùng đất Khánh Hòa được chúa Nguyễn Phúc Tần sáp nhập vào lãnh thổ Việt Nam (năm 1653), người Việt có thể đã bắt đầu cùngngười Chăm đến khu đền tháp Pô Nagar cầu cúng.Một thời gian sau, kể từ khi người Chăm dời hẳntrung tâm thờ Nữ thần Mẹ xứ sở Pô Inư Nưgar (PôNagar) của họ từ Nha Trang về Hữu Đức (tỉnh NinhThuận) thì khu đền Pô Nagar được người Việt sử dụngvà Nữ thần Mẹ của người Chăm vẫn tiếp tục đượcngười Việt thờ phụng ở đây. Và một trong những lễthức tín ngưỡng đặc sắc nhất mà người Việt tiếp nhậntừ người Chăm rồi duy trì và phát triển cho đến ngàyhôm nay là ngày hội Vía Bà vào tháng ba âm lịch hàngnăm. Chính sự tiếp biến văn hóa Chăm - Việt này đã ngày giáng sinh của các thần thánh, ví dụ như ngàytạo cho ngày hội Vía Bà ở Tháp Bà Pô Nagar Nha Trang Phật đản). Còn thời gian diễn ra Vía Bà vào các ngàycó những sắc thái rất riêng mà những lễ hội thờ Mẫu từ 20 đến 23 âm lịch, thì như được thể hiện trong câucủa người Việt ở các nơi khác không có được. thành ngữ “tháng Tám giỗ cha, tháng Ba giỗ mẹ”, chính Nếu chỉ thuần túy nhìn vào những thành tố văn là khoảng thời gian dành cho các lễ hội liên quan đếnhóa và lịch sử cấu thành thì rất dễ nhận thấy sự kết Mẫu của người Việt. Trong khi đó, lễ cúng nữ thần xứhợp những yếu tố Chăm - Việt trong lễ hội Vía Bà: nơi sở Pô Inư Nưgar của người Chăm hiện nay diễn ra vàodiễn ra lễ hội và đối tượng thần linh được cầu cúng cuối năm âm lịch (tháng 9 lịch Chăm) và được gọi làvốn là của người Chăm; những người tổ chức lễ hội và Băng Chabun (lễ hội cúng nữ thần). Không chỉ tên gọinhững người đến với lễ hội là người Việt. Thế nhưng, và thời gian, những lễ chính cũng như các “tiết mục”có đến dự và nghiên cứu sâu về lễ hội này mới thấy hội của Vía Bà ở Tháp Bà cũng là những lễ và nhữngVía Bà ở Tháp Bà, về cơ bản, rõ ràng là lễ thức truyền hội rất truyền thống và rất phổ biến trong các lễ hộithống của người Việt và hoàn toàn khác các lễ cúng dân gian của người Việt. Như nhiều lễ hội dân gianNữ thần Mẹ xứ sở Pô Inư Nưgar của người Chăm hiện diễn ra tại các đình, chùa, đền, miếu… của người Việt,nay. Ngay ở tên gọi của lễ hội và thời gian diễn ra lễ hội lễ hội Vía Bà của Tháp Bà cũng có các lễ chính: lễ mộcđã thấy cái chất Việt của Vía Bà. Tên lễ hội của Tháp Bà dục (tắm tượng), lễ tế sanh (tế các con vật cho thầnhoàn toàn không phải là một sự dịch nghĩa hay phiên linh) và kết thúc bằng lễ chánh tế (thỉnh mời thần linhâm tên một lễ cúng xưa nào đó của người Chăm mà về hưởng lễ và nhận những lời cầu mong của mọithực sự là một tên gọi lễ hội dân gian truyền thống rất người). Và cũng như nhiều lễ hội khác của người Việt,phổ biến của người Việt: ngày Vía (hay “đản”, nghĩa là trong những ngày Vía Bà ở Tháp Bà, xen kẽ giữa các lễ* PGS.TS., Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia.48 Phaùt trieån Kinh teá - Xaõ hoäi Ñaø Naüng Nghiên cứu - Trao đổichính là những hoạt động tôn giáo và tín ngưỡng dân quanh Tháp Bà. Đã từ lâu, mọi việc từ tổ chức cho đếngian, như đọc kinh cầu an của các nhà sư, tục xin xăm việc trình diễn múa bóng đều do những người trongBà của những người thầy bói; là những cuộc trình xóm phía trước Tháp Bà phụ trách. Những vũ nữ phầndiễn múa lân, múa bóng và biểu diễn hát bội. lớn là người trong xóm, rồi thì trường dạy múa cũng ở trong xóm. Bởi vậy, xóm có tên là Xóm Bóng (thuộc Thế nhưng, dù có đưa gần như toàn bộ mô hình làng Cù Lao). Thế nhưng, từ trước chiến tranh thế giớivà cách thức tổ chức lễ hội của mình vào, người Việt thứ hai, vào thời Bảo Đại, lệ múa bóng đã bị bỏ. Vì thếkhông thể không tiếp thu những di sản lễ hội, đặc mà, trong dân gian mới có câu ca:biệt là hình thức tiến hành các lễ thức mà người Chămđã để lại cho Tháp Bà. Một trong những di sản dễ Ai về Xóm Bóng thăm nhà,nhận thấy nhất trong lễ hội Vía Bà ở Tháp Bà là múa ...