Một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp cấp tỉnh và các chỉ tiêu đánh giá

Để phục vụ cho việc nghiên cứu, đánh giá hiệu quả của các hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp cấp tỉnh, trong bài viết này bước đầu chúng tôi xây dựng các chỉ tiêu đánh giá cho một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp tiêu biểu cấp tỉnh. C
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp cấp tỉnh và các chỉ tiêu đánh giá JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Social Sci., 2012, Vol. 57, No. 2, pp. 161-168 MỘT SỐ HÌNH THỨC TỔ CHỨC LÃNH THỔ NÔNG NGHIỆP CẤP TỈNH VÀ CÁC CHỈ TIÊU ĐÁNH GIÁ Nguyễn Thị Trang Thanh Trường Đại học Vinh E-mail: trangthanhdl@gmail.com Tóm tắt. Để phục vụ cho việc nghiên cứu, đánh giá hiệu quả của các hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp cấp tỉnh, trong bài viết này bước đầu chúng tôi xây dựng các chỉ tiêu đánh giá cho một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp tiêu biểu cấp tỉnh. Cụ thể đó là 3 hình thức: trang trại, vùng chuyên canh và tiểu vùng nông nghiệp. Từ khóa: tổ chức lãnh thổ nông nghiệp, kinh tế - xã hội, chỉ tiêu đánh giá, trang trại, vùng chuyên canh, tiểu vùng nông nghiệp. 1. Mở đầu Trong nghiên cứu tổ chức lãnh thổ nông nghiệp, việc cần thiết là phải xây dựng các chỉ tiêu nhằm đánh giá chính xác hiệu quả của các hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp các cấp quốc gia, vùng, tỉnh,... để thấy được tầm quan trọng và mức độ đóng góp của mỗi hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, Từ đó có những giải pháp phát triển các hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp phù hợp với từng địa phương. 2. 2.1. Nội dung nghiên cứu Hình thức trang trại 2.1.1. Khái niệm và đặc điểm Trang trại là hình thức tổ chức lãnh thổ trong nông – lâm – ngư nghiệp (NLNN), có mục đích chủ yếu là sản xuất hàng hóa; tư liệu sản xuất thuộc quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng của chủ thể độc lập; sản xuất được tiến hành trên quy mô ruộng đất và các yếu tố sản xuất được tập trung tương đối lớn; với cách thức tổ chức quản lí tiến bộ và trình độ kĩ thuật cao; hoạt động tự chủ và luôn gắn với thị trường [1]. Hoạt động của kinh tế trang trại chịu sự chi phối của nền kinh tế thị trường và tuân theo quy luật cung cầu, chấp nhận cạnh tranh. Các đặc điểm nổi bật của trang trại bao gồm: - Mục đích chủ yếu của trang trại là sản xuất nông phẩm hàng hóa theo nhu cầu của thị trường. Vì vậy, quy mô sản xuất hàng hóa của trang trại phải đạt mức độ tương đối lớn. 161 Nguyễn Thị Trang Thanh - Tư liệu sản xuất (đất) thuộc quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng (như ở Việt Nam) của một người chủ độc lập. Vì vậy, trang trại hoàn toàn tự chủ trong hoạt động sản xuất kinh doanh. - Chủ trang trại thường là người trực tiếp quản lí trang trại. - Cách thức tổ chức sản xuất tiến bộ, đẩy mạnh chuyên môn hóa (chứ không sản xuất đa canh), tập trung vào những nông sản có lợi thế so sánh và khả năng sinh lợi cao hơn và vào việc thâm canh (đầu tư tương đối lớn về vốn, công nghệ, lao động... trên một đơn vị diện tích). - Các trang trại thường thuê mướn lao động (lao động thường xuyên và lao động thời vụ). - Sự hoạt động của trang trại đòi hỏi phải tiếp cận với thị trường liên tục. Trang trại ở Việt Nam trong những năm gần đây được phát triển mạnh ở hầu khắp các địa phương gắn liền với quá trình đổi mới nông thôn, nông nghiệp. Năm 1995 cả nước chỉ có hơn 17.000 trang trại (riêng Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long đã chiếm 77% số trang trại cả nước). Năm 2010, số lượng trang trại đạt 145.880, gấp 2,6 lần so với năm 2000. Trong đó, vùng Đồng bằng sông Cửu Long chiếm 47,9% tổng số trang trại, vùng Đồng bằng sông Hồng chiếm 16,1%,... 2.1.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế của trang trại a. Nhóm các chỉ tiêu về đất đai - Tỉ lệ diện tích đất của trang trại: chỉ tiêu này được tính bằng tỉ lệ phần trăm diện tích đất của các trang trại so với diện tích đất sản xuất NLNN của tỉnh. Công thức tính: P DTtt Tdttt = P × 100 (%) DTnn Trong đó: Tdttt : Tỉ lệ diện tích đất của P trang trại so với diện tích đất sản xuất NLNN; DTtt : Diện tích đất của các trang trại; DTnn : Diện tích đất sản xuất NLNN của tỉnh Tỉ lệ diện tích đất của trang trại so với diện tích đất sản xuất NLNN của tỉnh là chỉ tiêu phản ánh sự phát triển của hình thức trang trại. Diện tích đất của trang trại chiếm tỉ trọng lớn trong tổng diện tích đất nông nghiệp thể hiện vai trò, ưu thế của trang trại, là hình thức đang được chú trọng phát triển. Mặt khác, quy mô diện tích đất bình quân cũng phản ánh sản xuất hàng hóa trên quy mô lớn hay chưa cũng như có khả năng ứng dụng các tiến bộ khoa học kĩ thuật hay không. - Quy mô diện tích đất bình quân của mỗi trang trại (từng loại hình trang trại): là bình quân diện tích đất của trang trại (hoặc một loại hình trang trại) được tính bằng chênh lệch giữa tổng diện tích của các trang trại (hoặc một loại hình trang trại) so với số lượng trang trại của tỉnh (hoặc một loại hình trang trại đó). Công thức tính: P DTtt QBQtt = P (ha/ 1 trang trại) SLtt P Trong đó: QBQtt : Quy mô diện tích đất bình quân của trang trại; DTtt : Tổng diện P 162 Một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp cấp tỉnh và các chỉ tiêu đánh giá P tích đất của các trang trại; SLtt : Số lượng các trang trại của tỉnh. Chỉ tiêu này phản ánh quy mô sản xuất của trang trại hoặc mỗi loại hình trang trại. Quy mô diện tích đất bình quân của các trang trại càng lớn, thể hiện tính chất sản xuất hàng hóa của các trang trại càng nhiều. Tuy nhiên, chỉ tiêu này cần so sánh với những năm trước đây và với bình quân của cả nước hoặc của vùng khác. b. Nhóm chỉ tiêu về lao động - Bình quân lao động của trang trại: chỉ tiêu này được tính bằng tổng số lao động của trang trại (mỗi loại hình trang trại) trên tổng số trang trại của tỉnh (hoặc số lượng mỗi loại hình trang trại). Công thức tính: P LDtt LDBQtt = P (người/ trang trại) SLtt P Trong đó: LDtt : Tổng số lao động PLDBQtt : Lao động bình quân của trang trại; của trang trại; SLtt : Số lượng trang trại của tỉnh. Lao động bình quân mỗi trang trại thể hiện quy mô sản xuất của các trang trại và từng loại hình trang trại. Số lượng lao động mỗi trang trại càng nhiều thể hiện quy mô sản xuất của trang trại càng lớn và ngược lại. Giống chỉ tiêu về bình quân diện tích đất của trang trại, chỉ tiêu này cần so sánh với cả nước hoặc các vùng khác. - Tỉ lệ lao động của trang trại: được tính bằng ...