Nên làm một chú thợ may chính hiệu

Trong các truyện cổ phương Đông, ta thường thấy các vua chúa cải trang thành thường nhân vi hành trong đám dân chúng có thể hiểu rõ dân tình. Dân chúng không nhận ra được đấng chí tôn đó nhưng thấy thái độ cử chỉ phong nhã của họ đoán ra được họ có quyền cao chức trọng chứ không phải hạng bá tính. Trong một chuyện nọ, một chú thợ may bỗng thành một ông vua, nhưng ban đêm cô vợ đẹp của chú nghe thấy chồng mình nói trong cơn mê: "Đem lại cho tôi cái thước...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nên làm một chú thợ may chính hiệu Nên làm một chú thợ may chính hiệu .... Trong các truyện cổ phương Đông, ta thường thấy các vua chúa cảitrang thành thường nhân vi hành trong đám dân chúng có thể hiểu rõ dântình. Dân chúng không nhận ra được đấng chí tôn đó nhưng thấy thái độ cửchỉ phong nhã của họ đoán ra được họ có quyền cao chức trọng chứ khôngphải hạng bá tính. Trong một chuyện nọ, một chú thợ may bỗng thành một ông vua,nhưng ban đêm cô vợ đẹp của chú nghe thấy chồng mình nói trong cơn mê:Đem lại cho tôi cái thước và cái áo đương may. Thế là lộ tẩy chân tướngcủa chú. Bạn đã đọc truyện của Andersen nhan đề là: Chiếc long bào mới củahoàng đế chưa? Hai tên gian xảo nọ thuyết sao mà hoàng đế tin rằng chúngcó thể tạo ra những y phục có đặc tính lạ lùng là kẻ ngu nhìn vào không thấyđược. Cả đám triều thần đều hay tin chúng có tài dệt những thứ hạng kỳ diệuđó và sợ mình bị chê là ngu nên không dám thú nhận là mình chẳng nhìnthấy gì cả. Thế là mọi người hết lời khen chiếc long bào đẹp nhất trên đời,và nhà vua là người khen trước hết. Nhưng làm quái gì có long bào nào đâu.Tới một hôm nhà vua phải dự một cuộc rước long trọng, quần chúng cũngnghe được thứ hàng kỳ dị đó, nhưng cũng chẳng ai muốn nhận thấy mìnhngu. Sau cùng, một em nhỏ ở giữa đám đông la lớn lên: Coi kìa, nhà vuatrần truồng kìa!. Mới rồi báo chí đăng tin một kẻ nọ tự xưng là mục sư Ki Tô giáo, dámlại giáo đường làm lễ nữa chứ và gạt những mục sư chính hiệu trong mộtthời gian rất lâu. Dưới thời Hitler, tôi bị nhốt khám chung với một thiếu nữ nọ khônghọc y khoa mà tự xưng là y sĩ và lại còn trị bệnh cho người khác nữa, cũngcó bệnh khỏi. Mấy thí dụ đó cho ta thấy thái độ của những con người giả dốibịp bợm. Thiếu nữ tự xưng là y sĩ đó, rất thông minh, muốn làm y sĩ nhưngnghèo quá, không có tiền ăn học nên mới dùng cách gian trá đó. Còn tên mục sư giả hiệu kia, tôi không hiểu tại sao có trò lừa gạt đó,nhưng tôi đoán rằng chắc hắn cũng thích nghề mục sư mà đã gặp một cản trởnào đó. Ai cũng tự tạo cho mình một hình ảnh lý tưởng, nó ít khi hợp sự thật,rồi thấy mình muốn đóng cái vai mà mình muốn đóng. Thường thường hồitrẻ chúng ta hay lựa một nhân vật có thật hay trong tưởng tượng để làm kiểumẫu, như ngày nay nhiều thanh niên lựa chọn một nhân vật trong phim haytrong tiểu thuyết. Kiểu mẫu đó hướng dẫn chúng ta cho tới một tuổi nào đó,khi đã có một cá tính rõ rệt rồi, chúng ta không cần được hướng dẫn nữa, bỏnó đi. Nếu kiểu mẫu tốt thì chúng ta có những hoài bão đẹp. Nhưng nếu nócao quá, vượt xa những khả năng của ta, đòi hỏi chúng ta quá nhiều thì nhấtđịnh là tai hại cho ta. Ta sẽ thấy có hai người ở trong ta: một con người đíchthực là ta mà ta lại không muốn nhìn nhận (vì nó không đẹp, không như sởnguyện của ta), một con người nữa là con người mà chúng ta ao ước đạtđược. Hai con người đó đều tác động tác h biệt nhau, không biết tới nhau,thành thử ta có tới hai đời sống. Tới cái mức cực đoan thì con người ta thácloạn, bị cái bệnh Schizophénie (theo y khoa, thì óc những bệnh nhân đó cóhai phần mâu thuẫn nhau, phần này muốn làm việc thì phần kia không; phầnnày muốn tiến qua bên phải thì phần kia muốn tiến qua bên trái, v.v...). Cũngcó thể xảy ra như vầy nữa: chúng ta phủ nhận một phần bản ngã, cái phầnđích thực của mình mà chỉ thừa nhận cái phần kia, cái phần cao cả mìnhmuốn đạt mà không đạt được. Các nhà thương điên đầy những kẻ tự xưng làNapoleon, là giáo hoàng, có khi tự xưng là chúa Ki Tô nữa. Phần đông chỉ có những ước mơ vô hại, chẳng hạn muốn làm côngchúa Monaco hoặc làm hoàng tử Ba Tư. Vô hại nếu người ta chỉ mơ ước hãohuyền thôi chứ không quyết tâm thực hiện, nghĩa là không dám táo bạo bịpđời làm cho thiên hạ tin rằng mình là công chúa Monaco hay hoàng tử BaTư thật. Nhưng ta bỏ những trường hợp cực đoan đó đi, chỉ xét những trườnghợp lừa dối nho nhỏ thôi, mà hầu hết những người bình thường, đànghoàng như bạn và tôi, đều mắc phải mà không ngờ, những lừa dối đó vềphương diện pháp thuật không thành tội, nhưng trong xã hội thì vẫn là xấuxa, cho nên ta không nên coi thường nó. Ít khi ta tự xưng là một ông vua dầu lửa, một hoàng tử hoặc một nữminh tinh màn ảnh; nhưng ta chẳng có lần cho bồi một số tiền cà phê (tiềnthưởng) rất lớn để tỏ rằng mình là một nhân vật quan trọng; hoặc muốnngười ta chú ý tới, chúng ta bận áo, chải tóc một cách lố lăng; hoặc muốncho oai, chúng ta mua một chiếc xe hơi thật sang; hoặc thỉnh thoảng chêmvài tiếng ngoại ngữ để tỏ rằng mình là người học rộng biết nhiều; hoặc trongcâu chuyện, nhắc khéo tên những nhân vật danh tiếng mình chỉ mới gặp mộtlần mà dám gọi là ông bạn X của tôi, chị bạn của tôi Y hoặc ta làm lộ bímật, lâu lâu mới thốt một lời vì một tác giả nào đó đã bảo rằng sự ngậmmiệng làm thinh gây được một ấn tượng mạnh trong số người nghe. Thí dụnhiều vô kể, xin bạn kể tiếp cho, và lấy ngay những trường hợp của bản thânbạn thì hơn. Tôi xin lặp lại: không ai có thể tránh khỏi cái thói lừa gạt nhonhỏ đó, và nhiều khi cách lừa gạt tế nhị đến nỗi khó lòng mà lột mặt nạđược. Chẳng hạn trường hợp người ANh gọi là understatement (giảm đi, chothành dưới sự thực). Một nhà quí phái Anh cực giàu có mua giày mới về,cho gia nhân đi trước, tới khi cũ rồi họ mới đi, vì họ cho rằng đi giày mới,bóng loáng có vẻ tầm thường, phàm nhân lắm. Cũng vì lẽ đó, họ đi du lịch,mang theo những chiếc va-li cũ kì và những bộ quần áo đã sờn. Người ta gọihọ là snob: (tiếng snob Anh có nghĩa khác với tiếng Snob Pháp, Snob Anhchỉ hạng người tham tiền tài chức tước, quá ngưỡng mộ vọng bọn quyềnquý, giàu sang, xum xoe, bợ đỡ họ; thấy gia đình mình tầm thường thì xấuhổ, nên muốn làm ra vẻ sang trọng, giàu có, còn Snob Pháp chỉ hạng ngườichuộng mốt mới.) lầm lớn, vì tiếng này có một nghĩa khác. Nhưng trườnghợp đó cũng rõ ràng là một trường hợp lừa gạt vì muốn phô bày ...