Nghệ thuật ĐÍCH THỰC không có sự DỐI TRÁ

Triển lãm Trẻ thường niên do Hội Mỹ thuật tổ chức đã khai mạc chiều 9/6/2010 với sự tham gia của 40 họa sỹ tại nhà triển lãm 16 Ngô Quyền, Hà Nội, với chủ đề: "Đô thị hóa ngoại thành" Sự tham gia hùng hậu của các tác giả trẻ đều là hội viên hội Mỹ thuật, ai mà dám nghi ngờ tính chuyên nghiệp và tính đại diện của nó nào.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghệ thuật ĐÍCH THỰC không có sự DỐI TRÁ Nghệ thuật ĐÍCH THỰC không có sự DỐI TRÁBài viết được đăng trên trang Soi từ ngày 10/6/2010, nhưng nay đọc lại vẫnnguyên tính thời sự và là một tiếng nói cảnh báo về sự trống rỗng, sự vô cảm vàsự ảo tưởng của nhiều họa sĩ trẻ. MTHP xin đăng lại bài viết này. Tác giả bàiviết không đề tên thật lên trang nguồn, chỉ ký bút là SOI HN. Tên bài viết nàycũng đã được thay đổi.Triển lãm Trẻ thường niên do Hội Mỹ thuật tổ chức đã khai mạc chiều 9/6/2010với sự tham gia của 40 họa sỹ tại nhà triển lãm 16 Ngô Quyền, Hà Nội, với chủđề: Đô thị hóa ngoại thànhSự tham gia hùng hậu của các tác giả trẻ đều là hội viên hội Mỹ thuật, ai mà dámnghi ngờ tính chuyên nghiệp và tính đại diện của nó nào. Thế mà vô tình ghé quakhi các họa sỹ treo tranh, tôi không tin lắm vào cảm giác của mình, đành phảiquay lại “tái kiểm chứng” trước giờ khai mạc, tránh sự phân tâm của màn chàohỏi, bắt tay. Kết quả là: Vẫn một cảm giác trống rỗng một cách nặng nề.Không phải sự trống rỗng mang lại từ thông điệp nghệ thuật, mà sự trống rỗng củasự thiếu đi khát vọng. Điều này không phải vì bức tranh này kém, bức tranh kiadở. Điệu này toát ra từ tinh thần của 40 bức tranh, tượng, sắp đặt đặt cạnh nhau.Nó mang tới một cảm giác đầy liên tưởng đến chứng bệnh ”đột biến gien LaminA…” hay chứng già trước tuổi, rồi lãng mạn hơn là những bong bóng xà phòngbay lơ lửng lấp lánh ánh cầu vồng và biến mất trong nháy mắt.Tất cả những cảm giác trên lẫn lộn trong lúc xem tranh, bao trùm bởi một nỗi lolắng mơ hồ, khiến cho tôi có tâm trạng bồn chồn phải lùi lại và không dám ngắmkĩ một bức tranh cụ thể nào, đến mức cứ thế mỗi lúc mỗi lùi ra xa hơn, dạt vào cảmột góc. Từ góc nhìn đó, tất cả các bức tranh bỗng liên kết lại với nhau thành mộttiếng nói cảnh báo về sự trống rỗng, sự vô cảm và sự ảo tưởng. Chả tìm thấymấy sự ngây thơ, cái khát vọng chân thành của tuổi trẻ.Mà đúng thôi, làm sao có ngây thơ và khát vọng được, khi một chủ đề đao to búalớn mang tính thời đại một cách cơ hội đến nhường kia, những bức tranh mangđến cũng được cố gẩy vào một chút dính dấp nhằm minh họa cho chủ đề cơ hội ấy.Cuối cùng vẫn chỉ là cơn tìm kiếm hình thức nằm ở bề mặt. Nó cảnh báo một lớphọa sỹ trẻ đang thực sự bối rối trước thừa mứa thông tin nhưng thiếu năng lựctiếp cận, trước đòi đòi hỏi phải cách tân, cải cách liên tục của “cái chủ nghĩahiện đại” đang biến thành một thứ hình thức lập lờ.Trong khi đó, một hiện thực ngồn ngộn của cả một lớp nông dân đang đổi thay đểhòa nhập với làn sóng đô thị đang phát triển vội vàng với bao hệ lụy: đớn đau, tụthậu, vênh váo, hãnh tiến. Sự bơ vơ của đám nông dân mất đất, sự thèm khát điêndại của chủ nghĩa tiêu dùng mang đặc tính tiểu nông. Sự tiếc nuối cuộc sống êmđềm đã mất…v v. Tất cả những cái đó, ta thấy gì qua triển lãm này nào?Chỉ là một cổng nhà cũ kĩ với mái ngói rêu phong với bút pháp đã bị dùng mònmỏi của hội họa Pháp đầu thế kỉ 20 được gán thêm hai chữ “bán nhà” lên bứctường như một vết bẩn chả ăn nhập. Nó như được viết vào vội vàng với sự tắctrách trước khi mang đến triển lãm nhằm mục đích chứng minh cho hội đồngduyệt là tôi đang đi đúng đề tài.Một góc làng quê yên bình bằng sơn mài nhang nhác như tranh của các vị tiền bốicách đây nửa thế kỉ như Văn Bình, Trần Đình Thọ…có thể được cho là một chút“thương nhớ đồng quê” đã mất. Thế nhưng nó được vẽ với một bút pháp vô hồn.Cũng chuối, cũng tre, cũng cổng, cũng vàng son lộng lẫy, nhưng vô hồn bởi sựđiêu luyện đến khô cứng. Bức tranh nhiều tính mỹ nghệ, làm ta liên tưởng tớinhững bức tranh sơn mài mà các hội nghị vẫn tặng nhau.Để phản ảnh công nghiệp hóa đang chiếm lấy làng quê ư. Vâng có ngay: vẫn hìnhảnh những khối máy móc đồ sộ và vài hình anh công nhân. Nó khá điển hình chocả một giai đoạn của một lớp họa sỹ thời “hiện thực xã hội chủ nghĩa” những năm70, 80 khi khôn khéo kết hợp phong cách của họa sỹ Pháp chuyên vẽ công nhânFernand Leger với hình ảnh giai cấp công nhân Việt Nam hăng say xây dựng chủnghĩa xã hội. Kiểu cách này đã từng tạo thành một lối mòn của một lớp sinh viêntrường Mỹ thuật. Nhiều khi lí do rất đơn giản: chính ông thầy nghĩ ra trò kết hợpkhôn khéo này đang chấm bài trên cương vị giáo sư.Cũng như vậy, một bức tranh khác, rất hợp với tiêu chí của Hội trong triển lãmnày: những người phụ nữ nông dân mất ruộng đang đợi việc ở chợ lao động. Chủđề đó được chuyển thể một cách sống sượng từ bút pháp của những bức tranh đãđược lớp sinh viên đua nhau vẽ từ cách đây hai, ba mươi năm với hình ảnh nhữngcô nông dân vạm vỡ, đang hăng say ra đồng trong ngày hội mùa, rộn ràng cờ đỏbay phấp phới.Rồi một bức khác, vẫn gam mầu ghi xám, nhấm nháy một chút màu tươi và vài cáiloa phin đeo ở hông cũng đủ đương đại và là tấm vé hợp pháp cho việc tụ bạ vàocuộc ra mắt. Tôi thực sự không ngờ rằng cái gọi là truyền thống đó của trường Mỹthuật nó lại sống dai thế, nó bám chặt đến tận bây giờ cho tới các lớp họa sỹ trẻchắc mới ra trường không lâu. Thực sự tiếc, nếu các họa sỹ trẻ ý thức được điềunày mà biến những bức tranh đó như những sự giễu nhại thì vấn đề đã khác.Những bức tranh này thực sự đờ đẫn chứ không phải muốn nói về sự đờ đẫn.Rồi, lại khá nhiều đấy một số đông họa sĩ trẻ có vẻ hợp thời mà vẫn đúng phóc vớitiêu chí, định hướng cũng “hợp thời” của Hội Mỹ thuật trong chiến lược tư duy“quản lý” mới. Điều này được cổ động ngay trong lời giới thiệu của nhà phê bìnhLê Quốc Bảo: “… Không ít tác giả đã ‘Chơi’ hết mình trong nhiều hình thức tạohình táo bạo và đúng với tiềm năng sở trường và hạn chế của thế hệ trẻ”.Lạ (chữ “chơi” trong nguyên văn được viết hoa, và tất nhiên tiếp theo vẫn kín kẽ,một sự kín kẽ với phẩm chất của quan chức văn hóa). Sự hợp thời là gì: là sắp đặt,là trình diễn, là PopArt, là trừu tượng…v v. Tóm lại dùng hình thức ấy để bộc lộcái gì thì không quan trọng. Họ có vẻ rất hồ hởi khi chỉ cần dùng hình thức tân tiếnấy. Với họ, hình như chỉ cần đặt tên cho thể loại thì đã là đương đại ...