Nghệ thuật tạo hình và lối sống đô thị

Từ đặc trưng cơ bản, đô thị là một đơn vị cư dân phức tạp và ở đó nghệ thuật tạo hình quan tâm nhất tới vấn đề môi sinh thị giác. Nó không tách khỏi không gian đồ vật và thiên nhiên, trường nhìn và trường vận động của con người. Để tìm hiểu sâu hơn về vấn đề này mời các bạn tham khảo bài viết "Nghệ thuật tạo hình và lối sống đô thị".
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghệ thuật tạo hình và lối sống đô thịXã hội học số 2 - 1985NGHỆ THUẬT TẠO HÌNHVÀ LỐI SỐNG ĐÔ THỊNGUYỄN QUÂN Đô thị xuất hiện từ hàng ngàn năm nay, có lịch sử phát triển đặc trưng qua từng thời kỳ, từng hìnhthái kinh tế - xã hội khác nhau. Song, phải đến thế kỷ này. Khi gần 50% dân cư thế giới sống ở đó thìvấn đề đô thị mới trở thành một đối tượng độc lập với tư cách toàn cục của nhiều ngành khoa học.Thời gian gian đây, vấn đề cảnh quan đô thị, quy hoạch đô thị, đidai (1) đô thị, đồ hoạ đô thị, đồ dùngđô thị v.v... đang trở thành những vấn đề nóng bỏng của nghệ thuật tạo hình. Do đối tượng đặc biệt là đô thị nên ở các bộ môn hẹp này có sự xâm nhập, sự liên kết chặt chẽ củacác ngành khoa học khác nhau như xã hội học, tâm lý học, thông tin học v.v... trong phạm vi bài viếtnày, chúng tôi nêu lên một số vấn đề của nghệ thuật tạo hình với tư cách một tác nhân và ở một vàikhía cạnh là một bộ phận cấu thành của lối sống đô thị. * Từ đặc trưng cơ bản, đô thị là một đơn vị cư dân phức tạp và ở đó nghệ thuật tạo hình quan tâmnhất tới vấn đề môi sinh thị giác. Nó không tách khỏi không gian đồ vật và thiên nhiên, trường nhìn vàtrường vận động của con người. Trước hết, sự thay đổi chỗ ở từ ngôi nhà có môi trường thiên nhiên của nông dân, toà lâu đàiphong kiến, căn nhà thị dân, vila tư sản sang căn hộ trong các “máy để ở” (từ dùng của LơCoócbuydêi), rất có nhiều khả năng dẫn đến hai nguy cơ: đó là môi trường ở tách khỏi thiên nhiên vàsự sơ đồ hóa vô cảm của căn hộ được thiết kế sẵn với các đồ vật giống nhau hàng loạt và liên tục thayđổi, làm mất đi tâm lý thẩm mỹ của người dùng (chuyển từ khả năng sáng tạo trong sử dụng sang khảnăng chọn lựa và tiếp nhận). Bên ngoài căn hộ là khu tập thể đơn điệu, giống nhau đến phải lạc đường.Ở ngoại ô thành phố của ta đã và đang mọc lên những khu nhà trơ trọi trên nền đất san ủi hoang vu. Ítcó những thiết kế mà ngay từ đầu có tính đến sự có mặt của vườn hoa, giếng phun, tượng và tranh ởcác trung tâm buồn tẻ này. Nếu số dân ở các khu tập thể tăng lên với tốc độ hiện nay, với sự đói khátthẩm mỹ như hiện nay, thì những thế hệ con người mới sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng ở năng lực cảmnhận tạo hình, ở tình cảm với thiên nhiên, với màu, đường nét, hình khối xung quanh họ. Chính sự đơnđiệu của không gian có ảnh hưởng đến lối cảm, lối nghĩ. Từ đó mà có những định hướng tai hại trongcách sống, nếp sống. Trong điều kiện hiện nay, đô thị ngày càng bộc lộ tính chất là trung tâm dịch vụ rõ nét. Sinh hoạtcủa con người phần lớn không diễn ra trong ngôi nhà như xưa kia, mà là ở trên đường phố, nơi côngcộng: trong công sở, trên các phương tiện giao thông... Họ(1) Đidai: design, khái niệm được dùng phổ biến bao trùm thay thế cho khái niệm mỹ thuật công nghiệp đã trở nên hạn hẹp. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học www.ios.org.vn Xã hội học số 2 - 1985Nghệ thuật tạo hình… 65mua thực phẩm nhiều hơn nấu ăn, mua áo quần nhiều hơn may vá, sử dụng ô tô, tàu điện như cái ấm,cái chén ở nhà. Họ đi lại, hoạt động và quan hệ giao dịch rất nhiều ở nơi công cộng. Cảnh quan đô thịcó giá trị thẩm mỹ lớn một phần là ở chỗ đó. Đồ dùng đô thị như trạm điện thoại, nơi chờ xe, ghế ởvườn hoa, đường phố, quầy bán hàng giải khát, quầy bán báo... thực sự là cần thiết trong hoạt độngsống thường ngày của hàng triệu người. Trong các khu nhà vừa cũ vừa mới ở Hà Nội ta (phố cổ phường hội, phố “Tây” cận đại và nhà lắpghép hiện nay), vấn đề càng khó giải quyết hơn. Kết hợp hài hoà giữa cái cũ và cái mới sẽ tạo ra vẻđẹp và sự tiện lợi. Song, tự phát vô ý thức trong kiến trúc và tạo hình sẽ gây ra sự hỗn độn của môitrường nhân tạo và sự hài hòa của nó với thiên nhiên. Ở đô thị của ta, vấn đề nhà ở đang là một yêucầu cấp thiết. Bởi vậy, hàng loạt nhà cao tầng đã và đang mọc lên, ở đó vấn đề môi trường tự nhiên vànhân tạo chưa được lưu ý thoả đáng ở chiều kích cần thiết. Cần khẳng định lại một điều, con người không chỉ liên quan với thiên nhiên qua lao động, mặt chủyếu hàng đầu của lối sống, mà tất cả các hình thức hoạt động khác của con người đều diễn ra trongnhững điều kiện tự nhiên nhất định. Trong cuốn Phép biện chứng của tự nhiên, Ph. ăngghen viết: “Cứmỗi lẫn ta đạt được thắng lợi là mỗi lần giới tự nhiên lại trả thù chúng ta. Thật thế, mỗi thắng lợi trướchết là đem lại cho chúng ta những kết quả mà chúng ta cần mong muốn, nhưng đến lượt thứ ba thì nólại gây ra tác dụng hoàn toàn khác hẳn” (2) Nếu tình trạng hỗn độn nêu trên tiếp tục diễn ra thì cố gắng của chúng ta trong việc cải thiện điềukiện sống, về mặt nào đó, chỉ là sự đánh đổi từ dạng thiếu thốn này sang dạng thiếu thốn khác mà thôi. Khi đô thị đã là một trung tâm dịch vụ thì thông tin cũng quan trọng ngang với các nhu cầu tốithiểu khác của con người hiện đại như việc ăn, mặc và ở vậy. Một kênh thông tin quan trọng nhất làthông tin thị giác. Việc quảng cáo xuất hiện từ hàng thế kỷ nay trong đô thị tư bản đã phát triển với tốcđộ đáng sợ. Quảng cáo bằng đèn màu ban đêm, quảng cáo bằng đồ họa chữ ở các quảng trường, trêncác biển báo giao thông, ở các cửa hiệu, rạp hát, nhà văn hóa... đã trở thành một yêu cầu thẩm mỹkhông thể thiếu. Màu và trang trí trên các toà nhà cũng vậy, đua nhau in vào óc người đô thị nhữnghình ảnh độc đáo. Đó là nhiệm vụ của đồ họa quảng cáo. Một điểm nữa đáng nhắc đến là các phương tiện thông tin đại chúng. Báo chí vô tuyến truyền hình,sách và đồ hoạ in vây chặt lấy người thành phố suốt đêm ngày, ở mọi nơi. Đồ hoạ từ chỗ là một bộmôn nghệ thuật tạo hình độc lập, nay đã trở thành một phương tiện, một bộ phận của thông tin đạichúng. Vẻ đẹp tạo hình của chữ màu, hình minh ...