Nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến chế độ dòng chảy lưu vực sông Ba

Dựa trên công bố về kịch bản biến đổi khí hậu (BĐKH) cho Việt Nam do Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố năm 2016, các yếu tố khí tượng, khí hậu cũng như chế độ thủy văn, dòng chảy trên lưu vực sông Ba sẽ chịu ảnh hưởng và có những biến đổi trong tương lai.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến chế độ dòng chảy lưu vực sông Ba NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ ẢNH HƯỞNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU ĐẾN CHẾ ĐỘ DÒNG CHẢY LƯU VỰC SÔNG BA Lê Văn Quy(1), Phan Văn Thành(1), Mai Trọng Hoàng(1), Lê Văn Tuất(2), Phùng Ngọc Trường(2) (1) Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu (2) Viện Sinh thái và Bảo vệ công trình Ngày nhận bài 21/4/2020; ngày chuyển phản biện 22/4/2020; ngày chấp nhận đăng 20/5/2020 Tóm tắt: Dựa trên công bố về kịch bản biến đổi khí hậu (BĐKH) cho Việt Nam do Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố năm 2016, các yếu tố khí tượng, khí hậu cũng như chế độ thủy văn, dòng chảy trên lưu vực sông Ba sẽ chịu ảnh hưởng và có những biến đổi trong tương lai. Kết quả nghiên cứu cho thấy, nhiệt độ trung bình năm, lớn nhất và nhỏ nhất tại các trạm trên lưu vực có xu hướng tăng theo thời gian ở 2 kịch bản RCP4.5 và RCP8.5. Xu thế biến đổi của nhiệt độ kéo theo lượng bốc hơi tăng lên, cũng như lượng mưa trung bình năm tại hầu hết các trạm mưa đều có xu hướng tăng so với lượng mưa trung bình năm của kịch bản nền. Tuy nhiên, sự biến đổi lượng mưa giữa các tháng và các mùa trong năm có xu hướng khác nhau. Cụ thể, lượng mưa tại các trạm có xu hướng tăng vào mùa hè, mùa thu và giảm vào mùa đông, mùa xuân; nhưng mức độ tăng giảm giữa các trạm trên lưu vực sông Ba có sự khác nhau. Kết quả tính toán dòng chảy trên lưu vực sông Ba theo các thời kỳ trong tương lai cho thấy dòng chảy có sự thay đổi theo các tháng của từng mùa. Kết quả, các kịch bản BĐKH tác động đến dòng chảy khá mạnh mẽ tại trạm An Khê và Củng Sơn với kịch bản RCP4.5 và RCP8.5, dòng chảy có xu hướng giảm vào mùa kiệt với mức giảm lưu lượng lớn nhất thường vào tháng VI, VII và có xu hướng tăng vào mùa lũ với mức tăng lưu lượng lớn nhất thường vào X, XI. Mức độ ảnh hưởng của BĐKH đến dòng chảy mùa cạn lớn hơn so với mùa lũ. Từ khóa: Biến đổi khí hậu (BĐKH), sông Ba, An Khê, Củng Sơn. 1. Mở đầu 374km, bắt nguồn từ đỉnh núi Ngọc Rô (Kon Sông Ba là sông lớn nhất ở vùng Nam Trung Tum) cao 1.549m thuộc dải Trường Sơn, đoạn Bộ của Việt Nam, nằm trọn vẹn trong lãnh thổ thượng nguồn chảy qua tỉnh Kon Tum và Gia nước ta với diện tích toàn bộ lưu vực khoảng Lai theo hướng Bắc Nam đến trạm thủy văn An 13.300km2. Lưu vực nằm trong tọa độ địa lý Khê, chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam. Sau 1080 đến 109027’ kinh độ Đông và từ 12030’ đến đó sông chảy theo hướng Đông Bắc - Tây Nam tiếp theo là hướng Bắc Nam về đến Cheo Reo. 14040’ vĩ độ Bắc. Phía Bắc giáp lưu vực sông Trà Từ Cheo Reo sông chảy theo hướng Tây Bắc - Khúc, phía Tây và Nam giáp lưu vực Bàn Thạch Đông Nam về đến Sơn Hòa và từ đây sông chảy và sông Cái (Nha Trang), phía Đông giáp lưu vực theo hướng Tây - Đông đổ ra biển Đông tại cửa sông Kôn, sông Kỳ Lộ và Biển Đông. Diện tích lưu Đà Rằng, Phú Yên. vực sông Ba thuộc phân giới bốn tỉnh Kon Tum, Dưới tác động của BĐKH có thể dẫn đến chế Gia Lai, Đắk Lắc và Phú Yên, với tổng diện tích đất độ mưa, chế độ dòng chảy, hệ quả sẽ làm cho nông nghiệp trên 350 nghìn ha và tổng dân số các hiện tượng thiên tai như hạn hán, lũ lụt,… trên lưu vực khoảng 1,5 triệu người. phức tạp hơn [4]. Điều đó sẽ ảnh hưởng rất lớn Sông Ba là dòng sông lớn có chiều dài tới phát triển kinh tế - xã hội trong lưu vực sông Ba. Mục tiêu trong nghiên cứu này, đánh giá ảnh Liên hệ tác giả: Lê Văn Quy hưởng của các kịch bản BĐKH RCP4.5 và RCP8.5 Email: vanquymt@gmail.com [1] tới dòng chảy trên hệ thống sông Ba. 66 TẠP CHÍ KHOA HỌC BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU Số 14 - Tháng 6/2020 2. Dữ liệu và phương pháp thủy văn An Khê và Củng Sơn dưới tác động của BĐKH, để tính toán chính xác dòng chảy trên các 2.1. Phương pháp nghiên cứu lưu vực, việc đầu tiên là phải hiệu chỉnh kiểm Các phương pháp được sử dụng trong nghiên định mô hình với các số liệu thực đo, từ đó xác cứu: (1) Phương pháp thống kê, sử lý số liệu định bộ thông số cho các tiểu lưu vực. dùng trong việc phân tích và xử lý số liệu đầu Căn cứ vào mạng lưới trạm thủy văn, mạng vào của bài toán, (2) phương pháp mô hình, ứn ...