Nghiên cứu những vấn đề biến đổi xã hội ở nước ta trong giai đoạn hiện nay - Trịnh Duy Luân

Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Nghiên cứu những vấn đề biến đổi xã hội ở nước ta trong giai đoạn hiện nay" dưới đây để nắm bắt được biến đổi xã hội trong lý luận xã hội học, biến đổi xã hội ở Việt Nam hiện nay, biến đổi xã hội trong các doanh nghiệp,... Với các bạn chuyên ngành Xã hội học thì đây là tài liệu tham khảo hữu ích.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu những vấn đề biến đổi xã hội ở nước ta trong giai đoạn hiện nay - Trịnh Duy LuânX· héi häc sè 2 (82), 2003 3 Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò biÕn ®æi x· héi ë n−íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay TrÞnh Duy Lu©n I. BiÕn ®æi x· héi trong lý luËn x· héi häc BiÕn ®æi x· héi lu«n lµ chñ ®Ò trung t©m cña x· héi häc. Vµo gi÷a thÕ kû XIXnh÷ng cè g¾ng ®Çu tiªn ph©n tÝch x· héi häc vÒ chñ ®Ò nµy ®· ®−îc thóc ®Èy bëi nhucÇu ph¶i gi¶i thÝch hai lµn sãng biÕn ®æi lín ®ang diÔn ra trªn kh¾p ch©u ¢u lóc nµy.§ã lµ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa vµ sù më më réng nÒn d©n chñ vµ c¸c quyÒn c«ngd©n, ®−îc thøc tØnh tõ sau c¸c cuéc c¸ch m¹ng ë Ph¸p vµ ë Mü. Auguste Comte, trong lý thuyÕt vÒ ®éng th¸i x· héi cña m×nh, cho r»ng c¸c x·héi ®· vµ ®ang ph¸t triÓn th«ng qua nh÷ng giai ®o¹n cã thÓ dù b¸o ®−îc dùa trªn sùph¸t triÓn cña tri thøc nh©n lo¹i. Herbert Spencer th× ®−a ra lý thuyÕt vÒ sù biÕn ®æimang tÝnh c¸ch m¹ng dùa trªn sù t¨ng tr−ëng d©n sè vµ nh÷ng kh¸c biÖt cÊu tróc.Cßn Karl Marx th× ®−a ra quan niÖm cho r»ng nh÷ng biÕn ®æi x· héi m¹nh mÏ nhÊt®Òu mang b¶n chÊt c¸ch m¹ng, nh− lµ hÖ qu¶ cña c¸c cuéc ®Êu tranh giµnh quyÒnlùc gi÷a c¸c giai cÊp kinh tÕ. Nh×n chung, c¸c lý thuyÕt vÒ biÕn ®æi x· héi vµo gi÷a thÕ kû XIX ®Òu cã xuh−íng lÞch sö vµ chñ nghÜa kh«ng t−ëng. Trong suèt thÕ kû nµy c¸c lý thuyÕt vÒ biÕn®æi x· héi ®· n¶y në vµ trë nªn phøc t¹p h¬n, song tÊt c¶ chóng ®Òu kh«ng v−ît qua®−îc nh÷ng g× ®· cã tõ tr−íc. Trong thÕ giíi hiÖn ®¹i, chóng ta ®Òu biÕt r»ng x· héi kh«ng bao giê tÜnh t¹i,r»ng nh÷ng biÕn ®æi chÝnh trÞ, x· héi vµ v¨n hãa diÔn ra th−êng xuyªn. C¸c biÕn ®æicã thÓ khëi nguån tõ phÝa chÝnh phñ, th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh lËp ph¸p vµ hµnhph¸p (nh− mét quy ®Þnh míi vÒ sù tr¶ tiÒn b×nh ®¼ng hay tuyªn bè mét cuéc chiÕntranh); bëi c¸c c«ng d©n ®−îc tæ chøc trong nh÷ng phong trµo x· héi (nh− c«ng ®oµn,n÷ quyÒn, hßa b×nh xanh...); tõ sù truyÒn b¸ v¨n hãa (nh− trong c¸c hµnh ®éng x©mchiÕm qu©n sù, di c−, chñ nghÜa thùc d©n); hay bëi c¸c hËu qu¶ dù kiÕn hoÆc kh«ngdù kiÕn ®−îc cña sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ. Mét sè biÕn ®æi x· héi m¹nh mÏ nhÊttrong thÕ giíi hiÖn ®¹i l¹i diÔn ra bëi sù xuÊt hiÖn cña « t«, cña thuèc kh¸ng sinh,cña v« tuyÕn truyÒn h×nh, cña m¸y vi tÝnh vµ gÇn ®©y nhÊt lµ cña m¹ng internet, víic¸c yÕu tè cÊu thµnh nh÷ng x· héi th«ng tin ®ang ®Õn gÇn. Nh÷ng biÕn ®æi x· héicòng cã thÓ diÔn ra d−íi t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè m«i tr−êng vµ nh÷ng chuyÓn ®æiquèc tÕ vÒ lîi thÕ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn4 Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò biÕn ®æi x· héi ë n−íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay C¸c nhµ x· héi häc ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vÊn ®Ò biÕn ®æi x· héi mét c¸chréng kh¾p th«ng qua viÖc ph©n tÝch kü l−ìng c¸c qu¸ tr×nh biÕn ®æi ®Æc biÖt. C¸c lýthuyÕt vÒ biÕn ®æi x· héi hiÖn nay bao trïm mét phæ rÊt réng lín c¸c lo¹i biÕn ®æitõ ng¾n h¹n ®Õn dµi h¹n, tõ quy m« lín ®Õn quy m« nhá, tõ cÊp ®é toµn cÇu ®ÕncÊp ®é gia ®×nh. Nh÷ng biÕn ®æi chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ cÊu tróc ®Çy kÞch tÝnh nh− ®·diÔn ra ë §«ng ¢u vµ Liªn X« cò vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90 cã thÓ lµ mét thÝ dô minhhäa cho sù biÕn ®æi x· héi ë cÊp vÜ m«. C¸c nhµ x· héi häc còng quan t©m ®Õnnh÷ng biÕn ®æi cã t¸c ®éng ®Õn c¸c chuÈn mùc, c¸c gi¸ trÞ, hµnh vi, ý nghÜa v¨n hãavµ c¸c quan hÖ x· héi. Trong c¸c c«ng tr×nh cña Emile Durkheim, cã thÓ thÊy nh÷ng quan niÖm cña«ng vÒ biÕn ®æi x· héi trªn c¬ së lý thuyÕt chøc n¨ng luËn mµ sau nµy g¾n liÒn víitªn tuæi cña Talcott Parson vµ Wilbert E. Moore. Theo c¸ch tiÕp cËn nµy, nÕu x· héi®−îc xem nh− mét m« h×nh c¸c chøc n¨ng ®−îc nèi kÕt lÉn nhau mét c¸ch phøc t¹pth× c¸c biÕn ®æi cã thÓ ®−îc gi¶i thÝch nh− lµ hiÖn t−îng th−êng xuyªn ®i t×m kiÕmtr¹ng th¸i trung lËp (equilibrium). Ch¼ng h¹n, n¹n thÊt nghiÖp hµng lo¹t cã thÓ t¹ora hÖ thèng phóc lîi, hoÆc xung ®ét s¾c téc cã thÓ t¹o ra c¸c ®iÒu chØnh ph¸p luËt.Nh÷ng hÖ qu¶ r¾c rèi cña biÕn ®æi x· héi lµ kh«ng bao giê kÕt thóc vµ kh«ng thÓ dù®o¸n ®−îc nh−ng tÊt c¶ ®Òu cã thÓ ®−îc hiÓu nh− lµ nh÷ng sù ®iÒu chØnh x· héi ®èivíi mét sè trôc trÆc hay rèi lo¹n chøc n¨ng trong c¬ thÓ x· héi. Quan ®iÓm tiÕn hãa luËn cña Hebert Spencer vÒ biÕn ®æi x· héi còng ®−îc chóý trong x· héi häc thÕ kû XIX. Nh÷ng nhµ x· héi häc theo quan ®iÓm nµy nh×n nhËnx· héi nh− mét qu¸ tr×nh thÝch øng ®−îc di truyÒn qua hÖ thèng gien. Hä lËp luËnr»ng x· héi loµi ng−êi lµ nh÷ng s¶n phÈm mang tÝnh c¸ nh©n vµ x· héi cña hµngtriÖu n¨m víi c¸c chiÕn l−îc thÝch øng mang tÝnh sinh tån. Mét x· héi cã thÓ biÕn ®æimét c¸ch tÝch cùc (thÝch øng) hay tiªu cùc (kh«ng thÝch øng) vµ sù lùa chän nµy sÏg¾n kÕt víi sè phËn cña nã. V× vËy, phóc lîi, hoÆc c¸c hµnh ®éng tÝch cùc, hoÆc sùth©m hôt chi tiªu cã thÓ lµ tèt víi mét sè ng−êi, nh−ng l¹i lµ xÊu ®èi víi tÊt c¶. Sùsinh tån x· héi lµ ch×a khãa ®Ó hiÓu c¸c hËu qu¶ chø kh«ng ph ...