Nhà cải cách Hồ Quý Ly

Ông có hai người cô đều được vua Trần Minh Tông lấy làm cung phi và đều trở thành mẹ nhà vua Trần, do đó ông sớm được đưa vào triều đình. Ban đầu, vua Trần Dụ Tông cho ông làm Trưởng cục Chi hậu (1371), đến vua Trần Nghệ Tông đưa lên làm Khu mật đại sứ, lại gả con gái là công chúa Huy Ninh. Ông là người có nhiều năng lực về chính trị, kinh tế, văn hóa. Làm việc trong hoàn cảnh nhà Trần đã suy yếu cực độ, đất nước nghiêng ngả, nhân dân...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhà cải cách Hồ Quý Ly Nhà cải cách Hồ Quý Ly Ô ng có hai người cô đều được vua Trần Minh Tông lấy làm cung phivà đều trở thành mẹ nhà vua Trần, do đó ông sớm được đưa vào triều đình. Ban đầu, vua Trần Dụ Tông cho ông làm Trưởng cục Chi hậu (1371),đến vua Trần Nghệ Tông đưa lên làm Khu mật đại sứ, lại gả con gái là côngchúa Huy Ninh. Ông là người có nhiều năng lực về chính trị, kinh tế, văn hóa. Làm việc trong hoàn cảnh nhà Trần đã suy yếu cực độ, đất nướcnghiêng ngả, nhân dân cực khổ, ông không chịu nổi. Ông đ ược cử giữ chứccao nhất trong triều. Năm 1395 Thượng hoàng Trần Nghệ Tông chết, ôngđược cử làm Phụ chính Thái sư, tước Trung tuyên Vệ quốc Đại vương, nắmtrọn quyền hành trong nước. Năm 1400, ông truất ngôi vua Trần, lập nên nhà Hồ, chấn chỉnh bộmáy quan lại. Chưa được một năm, Hồ Quý Ly theo cách nhà Trần, nhường ngôicho con là Hồ Hán Thương, làm Thái Thượng Hoàng. Hồ Quý Ly là vị vua Việt Nam đầu tiên quyết định dùng chữ Nôm đểchấn hưng nền văn hóa dân tộc, cho dịch các kinh, thư, thi. Chính ông đãbiên tập thiên vô dật để dạy cho con cái nhà quan và soạn ra 14 thiên Minhđạo dâng lên Trần Nghệ Tông khi trước. Về mặt xã hội, ông thiết lập sở Quản tế (như ty y tế ngày nay). ở cáclộ, ông đều lập một kho lúa gọi là Thường bình, lấy tiền công mua lúa trữvào, phòng những năm mất mùa đem bán rẻ cho dân chúng. Ông thực thi lại chính sách phân phối ruộng đất, quy định trong nướcchỉ trừ đại vương và trưởng công chúa, còn không người nào được phép cóquá 10 mẫu ruộng. Số ruộng thừa phải nộp lại cho Nhà nước. Ông còn hạnchế số nô tỳ trong các nhà quyền quý, các gia đình phải tùy theo thứ bậc mànuôi tôi tớ nhiều hay ít, không được quá số quy định. Hồ Quý Ly cũng là người đề xướng việc phát hành tiền giấy đầu tiênở Việt Nam. Trước sự lăm le xâm lược của nhà Minh, Hồ Quý Ly tích cực chấnchỉnh quân đội, xây thành, đóng thuyền chiến, v.v... Nhìn chung, những cải cách của Hồ Quý Ly là tích cực, với mongmuốn xây dựng một nước Việt Nam cường thịnh, tư tưởng đổi mới của ôngcũng rất đáng trân trọng song những cải cách của ông chưa mang lại nhữngkết quả đáng kể. Triều Hồ thành lập chưa được mấy năm thì quân Minh tràn sang xâmlược. Hồ Quý Ly tổ chức cuộc kháng chiến, song quân nhà Hồ trăm vạnnhưng không một lòng, Hồ Quý Ly không thể cố thủ bằng cách dựa vàothành quách, cho nên sau 6 tháng kháng c ự, ông và con cháu bị giặc Minhbắt đưa về Trung Quốc. Tuy thất bại, nhưng ông là người có tinh thần tự chủ cao. Đáp lờingười Trung Quốc hỏi về phong hóa nước Nam, ông tự hào viết nên một bàithơ: Dục vấn An Nam sự An Nam phong tục thuần Y quan Đường chế độLễ nhạc Hán quân thầnNgọc ủng khai tâm tửuKim đao chước tế lânNiên niên nhị tam nguyệtĐào lý nhất ban xuânTạm dịch:An Nam muốn hỏi rõXin đáp: phong tục thuầnLễ nhạc nghiêm như HánY quan chẳng kém ĐườngDao vàng cá nhỏ vẩyBình ngọc rượu lừng hươngMỗi độ mùa xuân tớiMận đào nở chật vườn. Khi còn nắm chính quyền, ông cương quyết đề cao công tác giám sát,chống thói xu thời không dám can gián cái sai của nhà vua khiến quốc phápbị xem thường. Với quan Ngự sử Trung đô úy Đỗ Tử Trừng là người cótrách nhiệm, ông gửi lời trách cứ trong một bài thơ: Ô đài cửu hỹ, cấm vô thanh Đốn sử triều đình phong hiến khinh Tá vấn Tử Trừng nhu Trung úy Thư sinh hà sự phụ bình sinh Tạm dịch: Đài gián từ lâu tiếng lặng thinh Triều đình để phép bị coi khinh Tử Trừng, Trung úy sao mềm yếu? Kẻ sĩ không nên bỏ chí mình! Với nhà vua bất tài vô dụng, ông cương quyết phế bỏ. Kẻ giáo điềutheo chính thống thì cho rằng thế là thoán nghịch, nhưng nhà sử học côngminh thì không thể không thừa nhận đó là việc cần làm, nếu đứng trên lậptrường vì quyền lợi đất nước, chứ không vì quyền lợi của một cá nhân, mộtdòng họ. Đối với nhà vua bất tài mà tham quyền cố vị, ông có bài thơ KýNguyên quân (gửi Nguyên quân) viết như sau: Tiền hữu dung ám quân Hôn Đức cập Linh Đức Hà bất tảo an bài Đồ sử lao nhân lực Dịch là: Cũng một duộc vua hèn Hôn Đức và Linh Đức Sao chẳng sớm liệu đi? Chỉ để người nhọc sức!. (Bản dịch của Tuấn Nghi) ...