Nhận diện và đề xuất giải pháp cảnh báo lũ quét dựa trên chỉ số mưa tích lũy ở thượng lưu thời đoạn ngắn cho lưu vực sông Cả

Bài viết giới thiệu một cách tiếp cận đơn giản để xác rủi ro lũ quét cho sông, suối khu vực miền núi dựa trên chỉ số lượng mưa tích lũy ở thượng lưu thời đoạn ngắn được phân tích từ bộ dữ liệu mưa ngày, tái tạo cho khu vực gió mùa châu Á trong giai đoạn khí hậu 1961-2007 (APHRODITE). Nghiên cứu điển hình được áp dụng cho lưu vực sông Cả và đã xác định được mức độ rủi ro lũ quét cho toàn bộ mạng lưới sông, suối.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhận diện và đề xuất giải pháp cảnh báo lũ quét dựa trên chỉ số mưa tích lũy ở thượng lưu thời đoạn ngắn cho lưu vực sông CảKHOA HỌC CÔNG NGHỆ NHẬN DIỆN VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP CẢNH BÁO LŨ QUÉT DỰA TRÊN CHỈ SỐ MƯA TÍCH LŨY Ở THƯỢNG LƯU THỜI ĐOẠN NGẮN CHO LƯU VỰC SÔNG CẢ Đỗ Hoài Nam Viện Khoa học Thủy lợi Việt NamTóm tắt: Phương pháp nhận diện và cảnh báo lũ, lũ quét dựa trên những phân tích về mưa lớnđã cho thấy một số ưu điểm nổi bật, đặc biệt khi sử dụng các bộ dữ liệu phân bố không gian ởphạm vi khu vực hay toàn cầu, giúp giải quyết những khó khăn về thu thập dữ liệu ở các lưu vựcsông chảy qua nhiều quốc gia. Bài báo giới thiệu một cách tiếp cận đơn giản để xác rủi ro lũquét cho sông, suối khu vực miền núi dựa trên chỉ số lượng mưa tích lũy ở thượng lưu thời đoạnngắn được phân tích từ bộ dữ liệu mưa ngày, tái tạo cho khu vực gió mùa châu Á trong giaiđoạn khí hậu 1961-2007 (APHRODITE). Nghiên cứu điển hình được áp dụng cho lưu vực sôngCả và đã xác định được mức độ rủi ro lũ quét cho toàn bộ mạng lưới sông, suối. Kết quả nghiêncứu đã sơ bộ được kiểm nghiệm, phản ánh sự phù hợp với thực tế và cho thấy khả năng ứngdụng để cảnh báo lũ sớm.Từ khóa: Lũ quét; Chỉ số lượng mưa tích lũy ở thượng lưu; Dữ liệu mưa APHRODITESummary: Flood detection and warning methods based on extreme rainfall analysis haveshowed some advantages over conventional practices, especially when using regional or globalspatial distribution datasets that helps to overcome difficulties in data collection intransboundary river basins. This article introduces a simple approach to assess the risk of flashfloods in mountainous areas based on a short duration upstream accumulation precipitationindex analyzed using a regional rainfall dataset reconstructed for Asian monsoon areas duringperiod 1961-2007 (APHRODITE). A case study is applied for Ca River Basin and flash floodrisks are identified for the entire river network. Results have been preliminarily verified andreflected a reasonable agreement with the reality and capability for early flood warning.Key words: Flash flood; extreme upstream accumulation rainfall; APHRODITE rainfall dataset1. ĐẶT VẤN ĐỀ * Từ những năm 1970 và 1980, vấn đề lũ quétLũ quét là một trong những loại hình thiên tai đã thu hút sự quan tâm ngày càng nhiều củakhá phổ biến ở các khu vực miền núi. Đặc các nhà khoa học, nhà quản lý. Tổ chức Khíđiểm cơ bản của lũ quét là thời gian tập trung tượng Thế giới (WMO) đã thúc đẩy việcdòng chảy nhanh, đột ngột làm cho người dân thành lập các hệ thống nhận diện, cảnh báokhông có đủ thời gian để ứng phó. Nguyên lũ quét [1]. Dựa trên cơ sở đó, nhiều quốcnhân gây ra lũ quét chủ yếu do tác động của gia đã và đang thiết lập các hệ thống có chứcmưa lớn ở các khu vực có độ dốc cao; đôi khi năng nhận diện, cảnh báo lũ phù hợp vớilũ quét cũng có thể xảy ra do yếu tố vỡ đập. điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của từng khu vực.Ngày nhận bài: 21/8/2017 Thực hành cảnh báo lũ quét ở Việt Nam gầnNgày thông qua phản biện: 19/9/2017 đây cũng đã được quan tâm rất nhiều. Về cơNgày duyệt đăng: 26/9/201728 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 40 - 2017 KHOA HỌC CÔNG NGHỆbản, có ba phương pháp thường được áp dụng trạm quan trắc. Thế nhưng, về cơ bản thì việcđể cảnh báo lũ quét bao gồm: (i) dựa trên các xác định lượng mưa dựa trên dữ liệu hình ảnhyếu tố về khí hậu, địa hình địa mạo, thảm phủ chụp từ vệ tinh cho các vùng lãnh thổ vẫn gặpvà thổ nhưỡng [2]; (ii) dựa trên các giá trị nhiều khó khăn, sai số lớn. Chính vì thế, đểngưỡng mưa gây lũ quét quan trắc (tự động) ước tính lượng mưa và đánh giá sự thay đổitại các điểm đo mưa trên lưu vực [3]; và (iii) về tần suất, dữ liệu quan trắc mưa bằng cácdựa vào dự báo dòng chảy lũ [4]. Tuy nhiên, trạm đo truyền thống vẫn là cần thiết. Xuấtcác tiếp cận hiện tại cũng cho thấy hạn chế chủ phát từ yêu cầu đó, dự án xây dựng cơ sở dữyếu đó là thông tin về lượng mưa thường liệu mưa ngày dựa trên lưới trạm quan trắckhông đủ chi tiết về mặt không gian do điểm mặt đất cho khu vực châu Á được hình thànhquan trắc thưa, đặc biệt ở các khu vực miền vào năm 2006 do Quỹ Phát triển Nghiên cứunúi. Mặt khác, sử dụng mô hình thủy văn-thủy và Công nghệ Môi trường, Bộ Môi trườnglực để dự báo lưu lượng, mực nước tại một vị Nhật Bản tài trợ và được gọi tắt làtrí nào đó trên hệ thống sông luôn đòi hỏi số APHRODITE [5]. Dự án đã xây dựng chuỗilư ...