Đề tài nghiên cứu về Chi Dó trầm (Aquilaria) là nhóm cây có khả năng tạo trầm hương. Trầm hương có chứa tinh dầu trầm - là loại dấu thượng hạng dùng làm hương liệu hay mỹ phẩm cao cấp, trầm hương còn dùng chữa bệnh, làm nhang trầm. Và áp dụng phương pháp nhân giống tiên tiến nhân giống in vitro những loài cây này đã thu được một số kết quả nhất định.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhân giống in vitro một số loài dó trầm (aquilaria) ở Việt Nam Công nghệ sinh học & Giống cây trồng NHÂN GIỐNG IN VITRO MỘT SỐ LOÀI DÓ TRẦM (Aquilaria) Ở VIỆT NAM Nguyễn Thị Thơ1, Phạm Thị Quỳnh2, Nguyễn Thành Tuấn3, Vũ Thị Phan4 Bùi Văn Thắng5, Hà Văn Huân6, Phạm Bích Ngọc7, Nguyễn Thế Nhã8 1,2,3,4,5,6,8 7 Trường Đại học Lâm nghiệp Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam TÓM TẮT Chi Dó trầm (Aquilaria) là nhóm cây có khả năng tạo trầm hương. Trầm hương có chứa tinh dầu trầm - là loại dầu thượng hạng dùng làm hương liệu hay mỹ phẩm cao cấp, trầm hương còn dùng chữa bệnh, làm nhang trầm. Áp dụng phương pháp nhân giống tiên tiến - nhân giống in vitro những loài cây này đã thu được một số kết quả nhất định. Quả Dó trầm tươi được lau bằng cồn 70%, khử trùng bằng HgCl2 0,1% trong 5 phút, kết hợp với NaClO 5% trong 10 phút cho tỷ lệ hạt sạch và hạt nảy mầm là 84,6 % ở loài A. crassna; 72,7% ở A. rugosa và Aquilaria sp. Khả năng nhân nhanh chồi đạt cao nhất (6,27±1,07 - 6,8±0,87 chồi/mẫu) trên môi trường WPM* có bổ sung 0,1 mg/l BAP, 0,1 mg/l kinetin, 0,3 - 0,5 mg/l NAA, 2% sucrose và 0,7% agar đối với cả 3 loài. Sự hình thành rễ in vitro tốt khi bổ sung 1,0 mg/l NAA, 2% sucrose, 0,7% agar, cho 86,7% số chồi ra rễ, 3,40±0,4 rễ/chồi và kích thước rễ là 2,93±0,42 cm đối với loài A. rugosa; A. crassna và Aquilaira sp. cùng thích hợp với môi trường có bổ sung 0,5 mg/l NAA, 0,25 mg/l IBA. Kết quả nghiên cứu cho thấy có thể ứng dụng phương pháp nuôi cấy in vitro vào nhân giống 3 loài Dó trầm trên, tạo ra số lượng cây giống lớn, chất lượng cao cung ứng cho nhu cầu trồng và phát triển các loài cây quý này. Từ khóa: Aquilaria, Dó trầm, nhân giống in vitro. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Chi Dó trầm (Aquilaria) thuộc họ Trầm (Thymelaeaceae) phân bố trong rừng tự nhiên ở các tỉnh miền Trung và miền Nam, nhiều nhất là Gia Lai, Kon Tum, Phú Quốc, Hòn Chông - Kiên Giang và vùng đồi núi An Giang (Thái Thành Lượm, 2009). Ở nước ta hiện đã phát hiện 6 loài thuộc chi Aquilaria được gây trồng do có khả năng tạo trầm tốt. Sản phẩm thương mại của Trầm hương gọi là Agarwood và Agar wood oil. Trầm hương và tinh dầu trầm là những sản phẩm quý đa tác dụng, dùng làm hương liệu, mỹ phẩm cao cấp, thuốc chữa bệnh (trúng gió, đau ngực, đau bụng, đau dạ dày, hen suyễn...) và làm hương nhang phục vụ tín ngưỡng tôn giáo. Phần quý hiếm của Dó trầm là trầm hương - phần gỗ trong thân hoặc rễ bị tích tụ nhựa và nhiều hợp chất quý được hình thành do những tổn thương cơ học hoặc sự xâm nhiễm của một số loài nấm, côn trùng gây nên. Đây là lý do khiến người dân săn lùng hầu hết các vùng rừng tự nhiên để tìm trầm và kết quả tất cả các cây nghi có trầm đều bị người tìm trầm chặt nhỏ, đào rễ dẫn đến chúng có nguy cơ tuyệt chủng ngoài tự nhiên. Vì vậy, gây trồng và phát triển cây Dó trầm, tạo những vùng trồng trầm là việc làm cần thiết. 24 Việc nhân giống Dó trầm chủ yếu bằng hạt, song hạt Dó trầm mất sức nảy mầm rất nhanh, mặt khác mỗi quả thường chỉ có từ 1- 2 hạt. Vì vậy, nguồn cung cấp giống từ hạt gặp nhiều khó khăn. Ngày nay, kỹ thuật nuôi cấy in vitro thường được áp dụng, mang lại hiệu quả cao đối với nhân giống một loài cây hoặc là nguồn cung cấp vật liệu cho những nghiên cứu in vitro khác. Trong bài báo này, trình bày kết quả nhân giống cây 3 loài Dó trầm bằng phương pháp nuôi cấy in vitro đạt hệ số nhân giống cao. 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Nguyên liệu Vật liệu nghiên cứu là đoạn cành non và quả tươi (hạt bên trong có vỏ màu nâu đen) của ba loài Dó trầm: Aquilaria crassna, Aquilaria rugosa và Aquilaria sp. sinh trưởng, phát triển tốt và không bị sâu bệnh đã được tuyển chọn, thu thập tại: Rừng thực nghiệm của Đại học Lâm nghiệp, Quảng Ninh, Hà Tĩnh và Kon Tum. 2.2. Phương pháp Tạo mẫu sạch Dó trầm: Đối với mẫu vật là cành: mẫu được làm sạch sơ bộ bằng dung dịch xà phòng loãng và được khử trùng bằng HgCl2 0,1% từ 2 - 5 phút. Môi trường MS (Murashige và Skoog, 1962) TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 6 - 2018 Công nghệ sinh học & Giống cây trồng có bổ sung 0,1 mg/l Benzylaminopurine (BAP), 20 g/l sucrose và 7 g/l agar được sử dụng làm môi trường nuôi cấy khởi động. Kết quả được theo dõi sau 8 tuần vào mẫu, theo các chỉ tiêu tỷ lệ mẫu sạch, tỷ lệ mẫu sạch tái sinh chồi Đối với mẫu vật là quả: quả tươi được lau sạch bề mặt vỏ quả bằng cồn 700 kết hợp với HgCl2 0,1% trong 5 phút. Tiếp theo, quả được tách vỏ, thu hạt và xử lý hạt theo các cách sau: CT A: hạt được cấy ngay vào môi trường nuôi cấy; CT B: hạt được khử trùng tiếp bằng NaClO 5% (10 phút); CT C: Kết hợp khử trùng bằng NaClO 5% (10 phút) với tách vỏ hạt. Môi trường gieo hạt là MS cơ bản. Kết quả được theo dõi sau 4 tuần vào mẫu, theo các chỉ tiêu tỷ lệ hạt sạch, tỷ lệ hạt nảy mầm và thời gian nảy mầm của hạt. Nhân nhanh chồi Dó trầm in vitro: Vật liệu cho nội dung nghiên cứu này là các đoạn thân, chồi in vitro có kích thước khoảng 1,5 cm được cấy vào môi trường dinh dưỡng MS, WPM (McCown and Lloyd, 1981) và WPM* (WPM có bổ sung 0,2 mg/l mỗi loại Folic acid; Biotin và riboflavin), cùng được bổ sung 0,1 mg/l BAP, 20 g/l sucrose và 7 g/l agar. Các chồi in vitro thu được từ các thí nghiệm trên có độ đồng đều cao 1,5 cm, khỏe mạnh sẽ được cấy chuyển sang các công thức môi trường nhân nhanh chồi mới: WPM* có bổ sung 0,10,4 mg/l BAP, kết hợp với 0,1 mg/l kinetin và 0,1 - 0,5 mg/l α - naphthaleneacetic acid (NAA), 20 g/l sucrose và 7 g/l agar. Kết quả thí nghiệm được thu thập sau 6 tuần nuôi cấy, theo các chỉ tiêu: tỷ lệ mẫu tạo đa chồi, số chồi tái sinh/mẫu và số chồi hữu hiệu. Tạo cây hoàn chỉnh từ chồi Dó trầm in vitro: Chồi in vitro đạt tiêu chuẩn (mập, lá xanh đậm, kích thước từ 3 - 4 cm) được chuyển sang môi trường cảm ứng rễ là môi trường WPM* có bổ sung, 0,5 - 1,0 mg/l NAA riêng lẻ hoặc kết hợp với 0,25 mg/l indole-3butyric acid (IBA), 20 g/l sucrose, 7 g/l agar. Kết quả được thu thập sau 8 tuần nuôi cấy, theo các chỉ tiêu: tỷ lệ chồi ra rễ, số rễ trung bình/chồi và kích thước rễ. Tất cả các môi trường nuôi cấy được chuẩn độ đến pH = 5, ...
