Những suy nghĩ về sự quá độ hướng về một nền kinh tế thị trường

Bài viết "Những suy nghĩ về sự quá độ hướng về một nền kinh tế thị trường" giới thiệu đến các bạn những nội dung về sự gia nhập thị trường, sự giảm bao cấp của bộ máy công quyền, sự tăng cường gia đình hạt nhân với tư cách là một đơn vị kinh tế, sự ra đời của những quan hệ xã hội mới,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những suy nghĩ về sự quá độ hướng về một nền kinh tế thị trường68 Sù kiÖn - NhËn ®Þnh X· héi häc sè 4 (88), 2004Nh÷ng suy nghÜ vÒ sù qu¸ ®éh−íng vÒ mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng FranÇois Houtart LTS: GS. FranÇois Houtart lµ mét nhµ x· héi häc BØ næi tiÕng trªn thÕ giíi víi c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ x· héi häc ph¸t triÓn ë nhiÒu n−íc ch©u ¸, Ch©u Phi vµ Mü La tinh. §Æc biÖt, «ng rÊt quan t©m ®Õn ViÖt Nam ®−îc «ng xem nh− quª h−¬ng thø hai cña m×nh. G¾n bã víi ViÖt Nam tõ n¨m 1979, sau mét chuyÕn nghiªn cøu x· H¶i V©n, huyÖn H¶i HËu, Nam §Þnh cïng víi ViÖn X· héi häc, GS. FranÇois Houtart vµ ng−êi céng t¸c lµ bµ GeneviÌve Lemercinier ®· c«ng bè nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu trong t¸c phÈm “X· héi häc vÒ mét x· ë ViÖt Nam - tham gia x· héi, c¸c m« h×nh v¨n ho¸, gia ®×nh t«n gi¸o ë x· H¶i V©n” vµo n¨m 1983. C«ng tr×nh nµy ®· ®−îc Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi Ên hµnh n¨m 2001. H¬n 20 n¨m sau, khi ViÖt Nam ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi, GS. FranÇois Houtart tiÕp tôc nghiªn cøu x· H¶i V©n trong qu¸ tr×nh ®æi míi ®ã víi t¸c phÈm “H¶i V©n - chñ nghÜa x· héi vµ thÞ tr−êng - Sù qu¸ ®é kÐp cña mét x· ViÖt Nam” (Hai Van - socialisme et marchÐ - La double transition d’une commune Vietnamienne). Chóng t«i xin giíi thiÖu Ch−¬ng IV: Nh÷ng suy nghÜ vÒ sù qu¸ ®é h−íng vÒ mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, cña t¸c phÈm, ®−îc xem nh− phÇn kÕt luËn, trong ®ã GS. FranÇois Houtart nªu lªn nh÷ng nhËn xÐt kh¸i qu¸t cña m×nh ®Ó b¹n ®äc tham kh¶o. TCXHH Sù qu¸ ®é lÇn thø nhÊt ®−îc thùc hiÖn b¾t ®Çu tõ n¨m 1945 lµ sù qu¸ ®é cñamét nÒn kinh tÕ lµng x· truyÒn thèng ®−îc cai qu¶n bëi nh÷ng chøc s¾c ë ®Þa ph−¬ngd−íi sù thèng trÞ ë tÇm vÜ m« bëi chÝnh quyÒn thuéc ®Þa, b¶n th©n chÝnh quyÒn nµyh−íng vÒ chñ nghÜa t− b¶n. Sù qu¸ ®é lÇn thø nhÊt ®ã h−íng vÒ mét tæ chøc kinh tÕvµ mét x· héi x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng giai ®o¹n cña sù qu¸ ®é mµ chóng t«i ®· m«t¶ trong c«ng tr×nh nghiªn cøu ®−îc tiÕn hµnh vµo nh÷ng n¨m cuèi 70 vµ ®Çu 80 ®·dÇn dÇn dÉn ®Õn n¨m th«n cña x· H¶i V©n héi nhËp vµo mét hîp t¸c x· duy nhÊt vµmét thùc thÓ hµnh chÝnh ®i ®Õn giíi h¹n kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña nã vÒ mÆt kinh tÕvµ ng−êi ta ®· tÝnh ®Õn chuyÓn sang mét giai ®o¹n s¶n xuÊt cao trªn c¬ së mét sù héinhËp khu vùc vµ mét sù chuyªn nghiÖp ho¸ cao h¬n nh÷ng nhiÖm vô kinh tÕ. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn FranÇois Houtart 69 VËy lµ, tõ n¨m 1987 b¾t ®Çu mét qu¸ tr×nh ®¶o ng−îc c¸i l«gÝch kinh tÕ ®Ó héinhËp dÇn dÇn vµo mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Giai ®o¹n ®Çu tiªn ®−îc m« t¶ ë phÇncuèi c«ng tr×nh nghiªn cøu ®−îc thùc hiÖn 20 n¨m tr−íc c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy.§ã lµ chØ thÞ 100 næi tiÕng, chia ra c¸c giai ®o¹n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ khëi ®Çucho mét qu¸ tr×nh t− nh©n ho¸ c¸c giai ®o¹n s¶n xuÊt ®ã, chñ yÕu lµ trong kh©u thuho¹ch lóa. Sù gia nhËp quyÕt ®Þnh vµo c¸i l«gÝch kinh tÕ míi mét c¸ch toµn bé ®· diÔn rab¾t ®Çu tõ 1986 víi viÖc v¹ch ra chÝnh s¸ch ®æi míi. Còng ph¶i mét thêi gian ®Ó chohÖ thèng míi ®ã ®−îc vËn hµnh hoµn chØnh vµo thËp kû nh÷ng n¨m 90. Do ®ã, ®iÒu lý thó lµ thö tæng hîp theo mét quan ®iÓm x· héi häc xem qu¸tr×nh qu¸ ®é h−íng theo kinh tÕ thÞ tr−êng ®ã cã ý nghÜa g×? 1. Sù gia nhËp thÞ tr−êng Sù tËp trung ho¹t ®éng kinh tÕ vµo hîp t¸c x· trong khi ®−a ®Õn nh÷ng kÕtqu¶ tÝch cùc vÒ mÆt n¨ng suÊt th× l¹i g©y nªn sù nÆng nÒ trong c¸c qu¸ tr×nh quanliªu cña sù qu¶n lý kinh tÕ lµng x· vµ ®Æc biÖt lµ dÉn ®Õn mét hÖ thèng kh¸ phøc t¹pvÒ chÊm ®iÓm trong viÖc chia hoa lîi cña lao ®éng. Môc ®Ých cña c¶i c¸ch lµ lµm nhÑ bé m¸y ®ã vµ ®−a ®êi sèng kinh tÕ cña ®Þaph−¬ng vµo nh÷ng quy luËt cña thÞ tr−êng vµ cña sù c¹nh tranh. V× thÕ, hîp t¸c x·s¶n xuÊt bÞ ph¸ vì, toµn bé c¸c kh©u s¶n xuÊt ®−îc giao cho c¸c hé gia ®×nh ®èi víis¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ cho c¸ nh©n ®èi víi thñ c«ng nghiÖp hoÆc tiÓu thñ c«ngnghiÖp. Hîp t¸c x· chØ cßn gi÷ l¹i nh÷ng ho¹t ®éng dÞch vô cho phÐp mua nh÷ngnguyªn, vËt liÖu cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt vµ b¸n s¶n phÈm cña ®Þa ph−¬ng. Râ rµng lµ mét biÖn ph¸p nh− thÕ cã t¸c dông lµm t¨ng nh÷ng s¸ng kiÕn cña®Þa ph−¬ng vÒ mÆt kinh tÕ, ®ång thêi còng dÉn ®Õn luËt cña kÎ m¹nh h¬n, mét sèng−êi thµnh ®¹t h¬n nh÷ng ng−êi kh¸c do nhiÒu nguyªn nh©n, tõ n¨ng lùc c¸ nh©n,thµnh phÇn cña gia ®×nh ®Õn c¸c khu vùc ho¹t ®éng. T×nh tr¹ng nghÌo ngµy nay, - chóng t«i nh¾c l¹i, - chi phèi ®Õn mét phÇn n¨md©n sè. Tuy nhiªn, nÕu nh− hÖ thèng míi khuyÕn khÝch c¸c s¸ng kiÕn cña ®Þa ph−¬ngtrong lÜnh vùc s¶n xuÊt hoÆc ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, t¹o thuËn lîi cho mét sè c¸ nh©nlµm giµu kh¸ nhanh th× ®ång thêi, nã còng g©y nguy h¹i cho nh÷ng ho¹t ®éng kh¸cmµ tr−íc ®©y ®· cã kÕt qu¶ tèt. Trong lÜnh vùc y tÕ, ®ã lµ tr−êng hîp cña tr¹m s¶nxuÊt d−îc phÈm sö dông c¸c nguyªn liÖu th¶o méc, tr¹m s¶n xuÊt nµy suy sôp kh¸nhanh do có sèc cña thÞ tr−êng d−îc phÈm. 2. Sù gi¶m bao cÊp cña bé m¸y c«ng quyÒn Còng nh− Nhµ n−íc trung −¬ng, tØnh vµ huyÖn dÇn dÇn rót khái mét sè khuvùc mµ tr−íc ®©y, c¸c cÊp ®ã gi÷ mét vai trß quyÕt ®Þnh. Tõ ®ã ®· h×nh thµnh nh÷ngkho¶ng trèng cÇn ph¶i lÊp. Céng ®ång ®Þa ph−¬ng buéc ph¶i t×m c¸ch ®¸p øng nh÷ngnhu cÇu míi ph¸t sinh. §· cã nh÷ng s¸ng kiÕn trong nhiÒu lÜnh vùc nh− gi¸o dôc, y Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn70 Nh÷ng suy nghÜ vÒ sù qu¸ ®é h−íng vÒ mét nÒn ...