NỔI MỀ ĐAY

Mùa nào thức nấy. Hè về, Hè về, chứng mề đay lại đến viếng nhiều người chúng ta. Ôi, ngứa! ngứa! ngứa! Mề đay (urticaria, nôm na hives, wheals) hay xảy ra lắm. Cứ 100 người, đến 15-20 người (15-20%), trong suốt cuộc đời, thế nào cũng có lúc nổi mề đay, lắm khi nhiều lần. Phụ nữ dễ nổi mề đay hơn đàn ông. Mề đay đến thăm lứa tuổi 20 đến 40 thường nhất. Theo sử sách, chứng mề đay được nhận ra đầu tiên vào thời Celsus, 30 năm trước Thiên-Chúa giáng sinh. Thủ phạm chính...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
NỔI MỀ ĐAY NỔI MỀ ĐAY Mùa nào thức nấy. Hè về, Hè về, chứng mề đay lại đến viếng nhiềungười chúng ta. Ôi, ngứa! ngứa! ngứa! Mề đay (urticaria, nôm na hives, wheals) hay xảy ra lắm. Cứ 100người, đến 15-20 người (15-20%), trong suốt cuộc đời, thế nào cũng có lúcnổi mề đay, lắm khi nhiều lần. Phụ nữ dễ nổi mề đay hơn đàn ông. Mề đayđến thăm lứa tuổi 20 đến 40 thường nhất. Theo sử sách, chứng mề đay đượcnhận ra đầu tiên vào thời Celsus, 30 năm trước Thiên-Chúa giáng sinh. Thủ phạm chính là những tế bào tên gọi mast cells, hiện diện tại nhiềucơ quan, ở cả da nữa, nhất là quanh các mạch máu. Chúng hiện diện rất đôngnơi mí mắt, môi, da đầu. Mast cells chứa các chất gây ngứa, trong cóhistamine, chất quan trọng trong cơ chế gây các bệnh dị ứng. Vô số tác nhân có thể khiến mast cells tiết ra các chất gây ngứa: thứcăn, thuốc dùng, côn trùng cắn (insect bite), những thứ trong không khí vàocơ thể qua đường hô hấp, nhiễm trùng, một số bệnh nội thương. Một số yếutố vật lý cũng gây nổi mề đay. Vài cơ chế tác dụng cùng lúc trong chứng nổimề đay: sự hiện diện của quá đông tế bào mast cells, mast cells tiết các chấtgây ngứa nhiều hơn bình thường, cơ thể không kịp đào thải các chất gâyngứa, ... Nhiều người chúng ta quen thuộc với chứng này lắm: có lúc, tự nhiênthấy nổi cộm trên da những vết ngứa hồng hồng, to nhỏ khác nhau, từ 2-5mm tới hơn 30 cm. Chúng tròn tròn hay như những ráng mây chiều vần vũ,hình dạng khác nhau. Chúng có thể nổi lên ở khắp nơi. Có khi cùng lúc vớinhững vết mề đay ngứa ngáy, mí mắt, môi cũng sưng vêu. Sưng mí mắt,môi, tai, ..., cùng lúc với những vết mề đay trên da, được gọi là angioedema(sưng phù mạch máu). Khi nổi lên, các vết mề đay thế nào cũng ngứa, song nhiều ít còn tùyngười. Chỗ da dầy như bàn tay, bàn chân thường ngứa nhiều hơn chỗ khác.Những vết mề đay biến đi trong vòng 6-18 tiếng (ít hơn 4 tiếng, nếu do cácnguyên nhân vật lý), rồi lại mọc ở chỗ khác. Khi lặn, mề đay không để lạitrên da vết tích gì. Thỉnh thoảng, ở trẻ con, vết tích của mề đay là những vếttim tím nơi mông và chân. Còn những chỗ sưng angioedema thường 2-3ngày sau mới tan hết. Mề đay cấp tính Đau khổ vì mề đay, nhiều hay ít, kéo dài bao lâu? Nếu bạn bị mề đay cấp tính (acute urticaria), bạn sẽ đau khổ khôngquá 4-6 tuần lễ (thường chỉ trong vòng 2-3 ngày). Mề đay cấp tính hay xảyra ở người trẻ, thường là người có “máu” dị ứng (mang các bệnh suyễn, dịứng mũi, ...). Nguyên nhân của mề đay cấp tính có khi rất hiển nhiên: - Do thức ăn: đêm qua vừa đi nhậu đồ biển (seafood) với bạn bè chẳnghạn. - Do thuốc dùng: các thuốc chứa chất nha phiến (Tylenol số 2,Tylenol số 3, Vicodin, ...), thuốc trụ sinh (penicillins, sulfa, ...), thuốcAspirin hoặc những thuốc “giảm đau không có chất steroid” (Advil,Ibuprofen, Aleve, ...). Người ta cho rằng những thuốc vừa kể làm các tế bàomast cells tiết ra nhiều histamine. - Do sâu bọ, muỗi mòng chích, cắn (insect sting or bite): nay đang Hè,sâu bọ, muỗi mòng nhiều lắm, bạn nên cẩn thận. Bọ chó, bọ mèo (fleas) từchó, mèo nuôi trong nhà cũng có thể là thủ phạm. Tuy vậy, trong hơn nửa số người nổi mề đay cấp tính, người ta khôngtìm thấy nguyên nhân rõ rệt. Mề đay cấp tính cho những vết ngứa lớn nổi cộm trên da, đôi khi cónhững chỗ sưng angioedema dưới da đi kèm. Có người nặng hơn, choángváng, ngất xỉu do áp huyết xuống thấp tro ng lúc nổi mề đay cấp tính (gọi làcơn kích-xúc anaphylaxis). Mề đay kinh niên Sau 6 tuần lễ, nếu mề đay vẫn lưu luyến chưa rời xa bạn, sách bảo nólà thể kinh niên. Tương lai bạn ra sao? Sau một thời gian, mề đay kinh niêncó khuynh hướng bớt dần. Nhưng 50% các trường hợp mề đay kinh niên sẽthích người bệnh, và tiếp tục đến chơi với họ cả năm. Nếu nó mê bạn, nó cóthể dai dẳng, theo đuổi bạn đến 20 năm. Mề đay kinh niên thường chỉ nổi vào một lúc nào đó trong ngày, vàkhi nó đến, bạn chỉ bị vài vết cộm trên da, nhỏ hơn các vết của loại mề đaycấp tính. Kể cũng may, thường mề đay ít khi nổi vào những lúc ta đang bậnhoạt động thể chất hoặc tinh thần. Rất khó tìm nguyên nhân gây mề đay kinh niên. Trong một số nhỏ cáctrường hợp, bác sĩ tìm ra mề đay kinh niên gây do: - Bệnh nhiễm trùng tại chỗ hoặc toàn diện, do vi trùng (bacteria), siêuvi trùng (virus), nấm (fungus), hoặc ký sinh trùng (parasites). - Bệnh “lupus” (systemic lupus): một bệnh kỳ lạ, cơ thể tạo nhữngkháng thể tấn công các cơ quan của chính mình, khiến chúng hư hoại. - Bệnh tuyến giáp trạng (thyroid disease): bệnh cường hay suy tuyếngiáp trạng (hyperthyroidism or hypothyroidism) đều có thể gây nổi mề đay. - Các bệnh ung thư: ung thư máu (leukemia), ung thư hạch(lymphoma), ung thư ruột già, ung thư phổi, gan, buồng trứng. Lại có nhiều loại mề đay gây do các nguyên nhân vật lý ...