PHẦN MỀM NGUỒN MỞ HÒN ĐÁ XANH VÀ VIỆC PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN SỐ

Một hòn đá không thể lớn lên được, nó chỉ có thể bị mòn đi hoặc rã ra. Một sinh vật sống có thể lớn lên, thích nghi, hoàn thiện và tiến hoá. Đây cũng chính là sự khác biệt giữa phần mềm thương mại và phần mềm nguồn mở. Phần mềm thương mại không có sự tương tác của người sử dụng, trong khi đó phần mềm nguồn mở được hoàn thiện, thích nghi với yêu cầu của từng người sử dụng và có khả năng tiến hoá theo những nguyên tắc chung của cộng đồng sử dụng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
PHẦN MỀM NGUỒN MỞ HÒN ĐÁ XANH VÀ VIỆC PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN SỐBÀN TIN THƯ VIỆN – CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 4/2004 PHẦN MỀM NGUỒN MỞ HÒN ĐÁ XANH VÀ VIỆC PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN SỐ ThS. ĐOÀN HỒNG NGHĨA Head of Software Solutions, 990 Company Chief Architect, Integrated e-Solutions Ltd. “… Một hòn đá không thể lớn lên được, nó chỉ có thể bị mòn đi hoặc rã ra. Một sinh vật sống có thể lớn lên, thích nghi, hoàn thiện và tiến hoá. Đây cũng chính là sự khác biệt giữa phần mềm thương mại và phần mềm nguồn mở. Phần mềm thương mại không có sự tương tác của người sử dụng, trong khi đó phần mềm nguồn mở được hoàn thiện, thích nghi với yêu cầu của từng người sử dụng và có khả năng tiến hoá theo những nguyên tắc chung của cộng đồng sử dụng đề ra …” Bob Young – Kiến trúc sư trưởng RedHat LinuxT háng 8 năm 2003, Thạc sĩ Nguyễn Minh Hiệp, Giám đốc Thư viện Cao học Trường Đại học Khoa học Tự nhiên có đặt ra vấn đề quản lý các tài nguyên số để phục vụ cho công tác xây dựng thư viện số. Vấn đề quản lý và sử dụng các nguồntài nguyên số được Thư viện Cao học và Liên hiệp thư viện các trường đại học phía Nam(FESAL) rất quan tâm do nhu cầu cung cấp tài nguyên số cho công tác giảng dạy, học tậpvà nghiên cứu khoa học. Công ty Integrated e-Solutions Ltd. đã nghiên cứu nhu cầu vàkhảo sát các phần mềm thương mại và nguồn mở trong nước và trên thế giới. Phần mềmnguồn mở Hòn Đá Xanh (Greenstone) được xác định là giải pháp phần mềm cho bài toánđặt ra.Hòn Đá Xanh là một bộ phần mềm giúp xây dựng và phân loại các bộ sưu tập(collection) của thư viện số. Hòn Đá Xanh đưa ra một cách tiếp cận mới trong việc tổchức và xuất bản thông tin trên mạng nội bộ, Internet hoặc trên CD-ROM. Hòn Đá Xanhlà kết quả của dự án thư viện số tại trường đại học Waikato, NewZealand (New ZealandDigital Library Project), đã được triển khai và phân phối với sự hợp tác của hai tổ chứcUNESCO và Human Info NGO. Hòn Đá Xanh là một phần mềm nguồn mở có sẵn tại địachỉ http://www.greenstone.com , tuân thủ theo GNU General Public License. Mục tiêucủa phần mềm thư viện số Hòn Đá Xanh là nhằm giúp cho các tổ chức như các trườngđại học, các tổ chức Liên hiệp quốc, các tổ chức phi chính phủ, phi lợi nhuận và cácchính phủ trong việc tạo ra các loại thông tin có thể được phân phối trực tuyến hoặc trêncác CD-ROM. Phần mềm Hòn Đá Xanh đã được Công ty Integrated e-Solutions Ltd.phối hợp với Thư viện Cao học đã Việt hoá hoàn toàn các thành phần giao diện đến cáctài liệu hướng dẫn sử dụng, quản trị hệ thống và phương pháp xây dựng các bộ sưu tậpsố. Bên cạnh đó Công ty và Thư viện đã biên soạn sách “Thực hành xây dựng thư việnsố” và thiết kế Chương trình Tập huấn Xây dựng Thư viện số là những công cụ hết sứuhữu ích cho việc xây dựng kho tài nguyên số cho các thư viện. 14BÀN TIN THƯ VIỆN – CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 4/2004T hư viện số là gì? Thư viện số là một tập hợp các bộ sưu tập số (digital collections) của các đối tượng số hoặc đã được số hoá (digital objects – text, video, audio) với hai khả năng chính: — Các phương thức truy cập, chọn lọc và hiển thị tài nguyên số (dành cho độc giả) — Các phương thức xây dựng, tổ chức và lưu hành (dành cho cán bộ thư viện) Kho tài nguyên thông tin của thư viện số là nơi tập trung các loại tài liệu khácnhau: sách, tạp chí, bài giảng, luận văn, cơ sở dữ liệu, … dưới nhiều dạng khác nhau:dạng văn bản (text), Postscript, Adobe PDF, Microsoft Word, HTML, CSDL SQL, …Các tài liệu này đa phần được tổ chức với các cấu trúc bên trong của tài liệu khác nhau(chương, mục, …) nhưng có thể phân ra từng nhóm (từng bộ sưu tập) theo chủ đề, hoặclĩnh vực khoa học, … Khi phân loại các nhóm tài liệu này chúng ta có thể thấy ngay cáccấu trúc tổ chức và cách thức biên mục, chỉ mục cần thiết cho các nhóm tài liệu này.Công tác sưu tầm và tổ chức tài liệu hiện nay thực ra là việc tổ chức các sưu tập số, tuyngười sử dụng chưa nhận ra điều này. Khác với các tài liệu dạng bản in, việc tin học hoávà số hoá của các thông tin này cho phép chúng ta có khả năng phân loại và đánh dấu(indexing) cấu trúc tổ chức, cấu trúc biên mục tài liệu (biểu ghi thư tịch), các thành phầnnội dung (chương, mục, dòng, các hình ảnh, biểu đồ, bản vẽ, cụm từ đặc trưng, …) Đâylà những khả năng mà nhiều phần mềm thương mại hiện nay chưa thể hỗ trợ ví dụ nhưcác phần mềm này không thể cho người dùng tự tổ chức các biểu ghi thư tịch (thường chỉcung cấp duy nhất một loại biểu ghi) và cách quản lý, đánh dấu nội dung bên trong(thường chỉ đánh dấu các từ). Ví dụ như các sưu tập về âm nhạc, đi kèm theo các bàinhạc có mô tả nốt nhạc hoàn toàn có cấu trúc khác biệt so với một tài liệu là bản đồ chiatheo nhiều vùng khác nhau. Sự khác biệt này không chỉ đơn thuần về cách hiển thị màcòn là vấn đề xử lý cấu trúc bên trong của thông tin. Do khả năng cần tích hợp với cácdạng thông tin khác nhau, thư viện số cần đáp ứng các nhu cầu lưu trữ tập trung (tại trungtâm tài nguyên) và phân tán (tại các khoa, bộ môn, …) nhưng vẫn cần đáp ứng nhu cầuquản lý tập trung và tích hợp dễ dàng. Các vấn đề khác không kém phần quan trọng làviệc “tự động hoá” công tác nhập dữ liệu (một bộ sưu tập số hoá không thể nhập thủcông), khả năng xuất bản “một” hoặc “vài” bộ sưu tập số từ trong kho tà ...