Pháp luật về quản lý hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu môi trường trong bối cảnh chuyển đổi số

Sự phát triển của thế giới trong thời đại 4.0 đặt ra cho Việt Nam những cơ hội cũng như thách thức không nhỏ. Cùng với đó, những ảnh hưởng trong tình hình hiện nay về biến đổi khí hậu đòi hỏi pháp luật bảo vệ môi trường ở Việt Nam cần có những giải pháp hoàn thiện trong việc xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về môi trường nhằm thực hiện trách nhiệm trong quản lý, thanh tra, kiểm tra, giám sát vấn đề bảo vệ môi trường giữa cơ quan nhà nước và các tổ chức, cá nhân.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Pháp luật về quản lý hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu môi trường trong bối cảnh chuyển đổi số PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ HỆ THỐNG THÔNG TIN, CƠ SỞ DỮ LIỆU MÔI TRƯỜNG TRONG BỐI CẢNH CHUYỂN ĐỔI SỐ Phan Đình Minh TÓM TẮT: Sự phát triển của thế giới trong thời đại 4.0 đặt ra cho Việt Nam những cơ hội cũng như thách thức không nhỏ. Cùng với đó, những ảnh hưởng trong tình hình hiện nay về biến đổi khí hậu đòi hỏi pháp luật bảo vệ môi trường ở Việt Nam cần có những giải pháp hoàn thiện trong việc xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về môi trường nhằm thực hiện trách nhiệm trong quản lý, thanh tra, kiểm tra, giám sát vấn đề bảo vệ môi trường giữa cơ quan nhà nước và các tổ chức, cá nhân. Từ khóa: thông tin, cơ sở dữ liệu môi trường 1. Đặt vấn đề Trong sự phát triển chung của thế giới với những bước phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin và chuyển đổi số ngày càng rõ nét, rất nhiều hoạt động, vấn đề được quản lý bằng hệ thống ứng dụng có trên điện thoại thông minh và số hóa, mã hóa dữ liệu được lưu trữ trên hệ thống đám mây đảm bảo tính tiện lợi, an toàn và tránh bị thất lạc thông tin. Không nằm ngoài sự phát triển chung đó, vấn đề môi trường hiện nay ngày càng được cộng đồng xã hội quan tâm hơn bao giờ hết, vì vậy vấn đề quản lý hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu môi trường trong bối cảnh chuyển đổi số cần được quan tâm để thông tin về chất lượng, môi trường sống được đến gần hơn với con người – những đối tượng dễ dàng chịu tác động từ những vấn đề môi trường xảy ra xung quanh. 2. Những quy định về quản lý hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu môi trường theo pháp luật hiện hành Căn cứ theo quy định Luật bảo vệ Môi trường 2014 Thông tin môi trường là số liệu, dữ liệu về môi trường dưới dạng ký hiệu, chữ viết, chữ số, hình ảnh, âm thanh hoặc dạng tương tự109 và quy định tại khoản 1 điều 114 Luật Bảo vệ Môi  ThS., Trung Tâm Thực hành Luật & QHĐN; Email: minhpd@hul.edu.vn 109 Khoản 29 điều 3 Luật Bảo vệ Môi trường 2014 116 trường 2020, Đồng thời, điều 128 Luật Bảo vệ Môi trường 2014 cũng quy định rõ thông tin môi trường được hiểu bao gồm số liệu, dữ liệu về thành phần môi trường, các tác động đối với môi trường, chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường, hoạt động bảo vệ môi trường và cơ sở dữ liệu môi trường là tập hợp thông tin về môi trường được xây dựng, cập nhật và duy trì đáp ứng yêu cầu truy nhập, sử dụng thông tin cho công tác bảo vệ môi trường và phục vụ lợi ích công cộng.110 Hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu Môi trường được quy định cụ thể tại khoản 1 điều 115 Luật Bảo vệ Môi trường 2014 Hệ thống thông tin môi trường được quy định như sau: - Nhà nước có chính sách đầu tư xây dựng, vận hành hệ thống thông tin môi trường, hướng tới phát triển nền tảng số, kinh tế số về môi trường; - Bộ Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm xây dựng, quản lý, khai thác hệ thống thông tin môi trường quốc gia; hướng dẫn triển khai hệ thống thông tin môi trường Bộ, ngành, cấp tỉnh; - Bộ, cơ quan ngang Bộ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm xây dựng, quản lý, khai thác hệ thống thông tin môi trường Bộ, ngành, cấp tỉnh, bảo đảm đồng bộ với hệ thống thông tin môi trường quốc gia. Ngoài ra, pháp luật Môi trường cũng đưa ra quy định liên quan đến cơ sở dữ liệu môi trường được quy định như sau: - Cơ sở dữ liệu môi trường là tập hợp thông tin về môi trường được xây dựng, cập nhật, lưu trữ và quản lý đáp ứng yêu cầu truy nhập, cung cấp, sử dụng thống nhất từ trung ương đến địa phương, phục vụ công tác quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường, cung cấp dịch vụ công về môi trường; - Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng, quản lý cơ sở dữ liệu môi trường quốc gia; hướng dẫn các Bộ, cơ quan ngang Bộ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh tổ chức triển khai cơ sở dữ liệu về môi trường của mình; - Bộ, cơ quan ngang Bộ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm tổ chức triển khai cơ sở dữ liệu môi trường của mình; bảo đảm tích hợp, kết nối, liên thông với cơ sở dữ liệu môi trường quốc gia.111 110 Điều 128 Luật Bảo vệ Môi trường 2014 111 Khoản 1, khoản 2, Điều 115 Luật Bảo vệ Môi trường 2020 117 Quy định này thể hiện rõ nguyên tắc thống nhất trong quản lý và bảo vệ môi trường của pháp luật môi trường hiện hành, đồng thời thể hiện mức độ hoàn thiện pháp luật môi trường trong hoạt động quản lý, giám sát thông tin, cơ sở dữ liệu Môi trường của Chính phủ ngày càng được nâng cao. Có thể khẳng định, thông tin, cơ sở dữ liệu về Môi trường đang ngày càng trở thành một nguồn thông tin quan trọng, rất cần được sự quan tâm từ phía cơ quan quản lý nhà nước và kể cả từ phía cộng đồng trong vấn đề bảo vệ môi trường. Hiện nay hoạt động thu thập thông tin môi trường được thực hiện qua nhiều cách khác nhau, nhưng chủ yêu là qua hoạt động quan trắc môi trường theo khoản 20 điều 3 Luật Bảo vệ Môi trường 2014 và khoản 2, điều 114 Luật Bảo vệ môi trường 2014. Đồng thời, căn cứ theo Nghi định 73/2017/ NĐ-CP ngày 14/06/2017 của Chính phủ về thu thập, quản lý, khai thác và sử dụng thông tin dữ liệu tài nguyên và môi trường cho biết thông tin môi trường bao gồm: thông tin, dữ liệu về đất đai; tài nguyên nước; địa chất và khoáng sản; thông tin dữ liệu về môi trường (báo cáo hiện trạng môi trường các cấp, báo cáo đánh giá tác động môi trường…); thông tin dữ liệu về khí tượng thủy văn…112 Phát huy vai trò giám sát của người dân trong hoạt động quản lý nhà nước của các cơ quan ban ngành trong lĩnh vực môi trường, trong thời gian qua, pháp luật bảo vệ môi trường đã ban hành quy định thông tin môi trường phải được công khai cho mọi đối tượng gồm: - Báo cáo đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường và kế hoạch bảo vệ môi trường; - Thông tin về nguồn thải, chất thả ...