Phù Lưu, ngôi chợ gần 600 năm tuổi

Chợ Giầu – Phù Lưu được lập dựng từ thế kỷ XV, nhanh chóng trở thành chợ danh tiếng của huyện Đông Ngàn (nay là Từ Sơn, Bắc Ninh), rồi người cả xứ Kinh Bắc cũng hay về chợ phiên. Thế kỷ XIX là giai đoạn nổi tiếng, phát đạt nhất của chợ Giầu. Thời ấy, cả làng 180 hộ thì có tới 144 hộ chuyên kinh doanh, buôn bán, số còn lại vừa làm ruộng vừa buôn bán. Trên đất Kinh Bắc xưa có 5 ngôi chợ nổi tiếng thiên hạ, ngày phiên kế nhau: Chợ Núi (Gia Lương)...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phù Lưu, ngôi chợ gần 600 năm tuổiPhù Lưu, ngôi chợ gần 600 năm tuổiChợ Giầu – Phù Lưu được lập dựng từ thế kỷ XV, nhanh chóng trở thành chợ danhtiếng của huyện Đông Ngàn (nay là Từ Sơn, Bắc Ninh), rồi người cả xứ Kinh Bắccũng hay về chợ phiên.Thế kỷ XIX là giai đoạn nổi tiếng, phát đạt nhất của chợ Giầu. Thời ấy, cả làng 180 hộthì có tới 144 hộ chuyên kinh doanh, buôn bán, số còn lại vừa làm ruộng vừa buôn bán.Trên đất Kinh Bắc xưa có 5 ngôi chợ nổi tiếng thiên hạ, ngày phiên kế nhau: Chợ Núi(Gia Lương) họp ngày 1, ngày 6; chợ Chờ (Yên Phong) họp ngày 2, ngày 7; chợ Lim(Tiên Sơn) họp ngày 3, ngày 8; chợ Giầu (Phù Lưu) họp ngày 4, ngày 9; chợ Vân (QuếVõ) họp ngày 5, ngày 10. Và trong 5 chợ ấy, đông đúc, sầm uất hơn cả là chợ Phù Lưu.Đình làng Phù LưuChợ Phù Lưu nằm trên thân đất cao, rộng, ngay trung tâm phủ Từ Sơn. Do thuận tiện vềgiao thông, nên hàng hóa từ nhiều vùng quê khác trẩy về đây phong phú, và người tứ xứcũng đổ về đây buôn bán đông đúc. Người các vùng phía Bắc xuôi đường cái quan (Quốclộ 1) xuống Phù Lưu. Người nhiều làng quê mạn Nam thì theo thuyền, ngược sông Hồng,sông Đuống mà lên chợ Giầu. Họ mua bán, trao đổi nhiều hàng hóa, sản vật của biết baolàng quê xứ Bắc: lụa trắng và vải thâm Đình Bảng; lụa và gấm Nội Duệ, Xuân Ổ; rồi đồsứ Bát Tràng, đồ gang Nội Trì, chĩnh và vại sành Thổ Hà; tơ lụa, gấm vóc Hà Đông…Bởi thế, Phù Lưu nhanh chóng trở thành một trung tâm thương thị lớn. Trong cuốn Phảlàng của Phù Lưu có ghi chép về sự đông vui đặc biệt của chợ Giầu: người từ khắp nơi đổvề chợ từ tối hôm trước ngày phiên, trú ngụ tại thôn xóm. Có lần, người tứ xứ đổ về đôngquá, chật chội, hết chỗ ở, họ tràn vào cả đình, chùa, và đã làm sập đình làng. Năm 1798phải sửa lại đình làng…Theo truyền tụng, từ xưa xa, đầm Phù Lưu ở huyện Đông Ngàn rộng lớn vô cùng, lại cóhình dạng như một cái đẫy, làng Phù Lưu nằm đúng vị trí đáy đẫy. Do vậy, từ bao đờingười Phù Lưu đã luôn khoác trên vai chiếc đẫy đi buôn. Cũng từ lâu đời, trong khi biếtbao làng thôn nơi đồng bằng xứ Bắc hầu như đều theo tín ngưỡng thờ Mẫu, hoặc thờ Tứbất tử, thì người Phù Lưu thờ Bà chúa đầm. Đó là hình ảnh Thần hàng hóa, vị thần tốilinh của nghề buôn bán. Tự tin ở vào vị trí đáy đẫy, người Phù Lưu đi buôn bán khắp nơivới lòng tin có Bà chúa đầm luôn phù trợ mình. Do buôn bán phát đạt, người Phù Lưunảy sinh nhu cầu thành lập một tụ điểm mua bán, trao đổi hàng hóa. Đến thời Lê sơ, thếkỷ XV, có một vị quan Thái bảo, họ Nguyễn, người Phù Lưu, đã đứng ra hưng công lậpnên chợ Giầu. Do công đức ấy, người Phù Lưu đã lập bia ghi công tích của vị quan Tháibảo họ Nguyễn ấy.Ngày xưa, chợ Phù Lưu thường có tới hơn 30 cầu hàng. Mỗi cầu hàng là mỗi dãy nhà dài10 – 20 gian, bán một loại hàng hóa riêng. Thời ấy, chợ và làng là một quần thể sống sinhđộng và thống nhất. Không phải phiên chợ, cả làng sinh hoạt bình lặng, êm đềm sau lũytre làng, nhưng vào ngày chợ phiên, mọi nhà đều mở cửa buôn bán, mỗi dãy nhà, xómngõ là một cầu hàng. Do sự sống đan xen nhịp nhàng giữa làng và chợ, người đời hay gọiPhù Lưu là dân kẻ chợ. Phụ nữ Phù Lưu chịu thương chịu khó, biết thu vén cho gia đình,lại có một phong thái khoan hòa, duyên dáng như phụ nữ Kinh kỳ. Các bà, các chị ở vùngquê này chuyên tâm lo buôn bán nuôi chồng, nuôi con học hành để tiến thân bằng conđường khoa bảng, chí ít cũng trở thành người đàn ông có chữ nghĩa, văn chương. Cuốnsách Đồng Khánh địa dư chí lược ghi: “Phù Lưu là tổng có nhiều người đỗ đạt nhấthuyện…”. Tại Phù Lưu còn có tấm bia ghi danh những hiền nhân từng đỗ đạt xưa kia,trong đó 5 vị đỗ đại khoa (4 Tiến sĩ và 1 Phó bảng) và khá nhiều người đỗ Cử nhân, Tútài. Thành công của các nhà khoa bảng Phù Lưu chính là sự đền đáp cho công lao củanhững người mẹ, người vợ, người chị trên quê hương Phù Lưu.Người Phù Lưu chi khá nhiều tiền bạc kiếm được vào việc đầu tư xây dựng đình chùa,đường sá, các công trình văn hóa công cộng ở quê nhà. Chợ Giầu – Phù Lưu quy môngày càng to đẹp, nên nghiễm nhiên trở thành ngôi chợ của phủ Từ Sơn, Bắc Ninh. Nhiềunăm trở lại đây, chợ đã tách khỏi làng Giầu – Phù Lưu, được quy hoạch với gần 70 cầuhàng, và mang tên là chợ Từ Sơn, nhưng trong tâm thức người Phù Lưu, đây vẫn là chợGiầu gần 600 tuổi của họ; và trên thực tế, hơn 60% người dân Phù Lưu vẫn kinh doanhbuôn bán tại chợ này và một số chợ của Bắc Ninh. Cũng xin nói thêm rằng, ở làng PhùLưu vẫn còn nguyên vẹn con đường lát đá xanh đẹp nổi tiếng xứ Kinh Bắc xưa; vẫn còngiữ được nhiều ngôi nhà cổ, dấu vết của những cầu hàng xưa… Và do vậy, dường nhưvẫn ẩn khuất đâu đây hình bóng chợ Giầu – Phù Lưu suốt mấy trăm năm Để thương đểnhớ để sầu cho khách đường xa…! ...